Адам ағзасы 70%-ға жуығы судан тұрады, сондықтан сапалы ауыз судың болуы – өмірдің негізі. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметінше, жер шарындағы әрбір төртінші адам қауіпсіз ауыз суға қол жеткізе алмай отыр. Бұл – миллиондаған адамның денсаулығы мен өміріне тікелей қауіп-қатер төндіреді.
Су арқылы таралатын аурушаңдық
1. Жұқпалы аурулар:
• Ластанған су көздері ішек инфекцияларының негізгі көзі болып табылады.
• Холера, дизентерия, іш сүзегі, гепатит А, ротавирус инфекциялары – су арқылы жұғатын ең қауіпті аурулардың түрлері.
• Әсіресе балалар мен қарттар арасында асқыну қаупі жоғары.
2. Инфекциялық емес аурулар:
• Өндіріс қалдықтары мен ауыл шаруашылығында қолданылатын тыңайтқыштар жер асты суларына түсіп, нитраттар мен ауыр металдардың мөлшерін арттырады.
• Бұл бауыр мен бүйрек ауруларына, қаназдыққа, тіпті онкологиялық сырқаттарға әкелуі мүмкін.
3. Паразиттік аурулар:
• Қауіпсіздігі тексерілмеген ашық су көздерінде шомылу кезінде лямблиоз, амебиаз, шистосомоз сияқты паразиттік аурулар жұғуы ықтимал.
Санитариялық-эпидемиологиялық талаптар
Су көздерінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мынадай шаралар атқарылады:
• Зертханалық бақылау: ауыз судың құрамындағы микробиологиялық, химиялық, радиологиялық, паразитологиялық көрсеткіштер тұрақты тексеріледі.
• Дезинфекция: су тазарту станцияларында хлорлау, озондау, ультракүлгін сәулемен өңдеу әдістері қолданылады.
• Қорғау аймақтары: су ұңғымалары мен су қоймаларының айналасында санитариялық-қорғау аймақтары белгіленіп, химиялық, биологиялық ластануды болдырмау.
• Құбыр жүйесінің жағдайы: су құбырлары уақтылы жөнделіп, апатты жағдайлардың алдын алу маңызды және су құбырларын жуу, тазалау, дезинфекциялау.
Тұрғындардың назарына!!!
• Тек зертханалық тексеруден өткен және қауіпсіздігі бақыланатын суды пайдалану.
• Қайнамаған немесе белгісіз, күмәнді көздерден алынған суды ішпеу.
• Құдықтарды санитариялық талапқа сай ұстау (қақпақпен жабу, жан-жағын қоршау).
• Жеке гигиенаны сақтау (қолды жуу, тағамды таза сумен дайындау).

Нұрбек Садықбекұлы – Түркістан облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы

Гигиеналық оқытуға жататын халықтың декреттелген тобына барлық типтегі білім беру объектілерінің, балаларды сауықтыру ұйымдарындағы және шипажайлар, барлық түрлердегі (үлгідегі) мектепке дейінгі ұйымдардың және балалар үйлерінің, денсаулық сақтау және медициналық-әлеуметтік оңалту объектілерінің, ауыз суды дайындаушы және су құбырының құрылыстары мен желілерінің, тұрмыстық қызмет көрсету саласындағы (моншалар, хауыздар, бассейндер, спорттық-сауықтыру ұйымдары, шаштараздар, косметологиялық салондар, кір жуатын орындар, химиялық тазарту орындары, қонақүйлер, хостелдер), тамақ өнімдерін өндіру, сақтау, өткізу, кәдеге жарату, тасымалдау кезінде тамақ өнімдерімен жанасатын қызметкерлер жатады. Аталған қызметкерлер жұмысқа тұру кезінде бастапқы және одан әрі жылына бір рет кезеңділікпен гигиеналық оқытудан өтуі тиіс.
Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шiлдедегi № 360-VI ҚРЗ «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі» туралы Кодексінің 96-бабына сәйкес Халықтың декреттелген топтарын гигиеналық оқытуды жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлғалар халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың аумықтық бөлімшелерін “Рұқсаттар және хабарламалар туралы” Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген тәртіппен қызметті жүзеге асырудың басталғаны немесе тоқтатылғаны туралы хабардар ертуге міндетті.
Халықтың декреттелген тобына гигиеналық оқытуды жүргізудің сапасын бақылауды мемлекеттік санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдары:
1) қызметінің басталғаны және тоқтатылғаны туралы хабарламаларды мониторингтеу;
2) гигиеналық оқытуды жүргізу тәртібі мен бағдарламасының сақталуын тексеру;
3) тексерулер, профилактикалық бақылау барысында декреттелген топқа жататын адамдардың білімін тексеру арқылы жүзеге асырады.
Халықтың декреттелген топтарын гигиеналық оқыту қағидалары Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 16 қарашадағы № ҚР ДСМ-195/2020 «Халықтың декреттелген тобындағы адамдарды гигиеналық оқыту қағидаларын бекіту» туралы бұйрығымен айқындалған.
Аталған бұйрыққа сәйкес, халықтың декреттелген топтарына гигиеналық оқытуды жүргізу тәртібі төмендегідей:
Халықтың декреттелген тобының гигиеналық оқыту бойынша қызметті “гигиена және эпидемиология” мамандығы бойынша медициналық білімі бар жеке тұлғалар немесе заңды тұлғалардың өкілдері жүзеге асырады;
Гигиеналық оқыту бағдарламасы білім алушылардың кәсіптеріне байланысты сағат саны 12-ден 18-ге дейін теориялық оқытуды және 2 сағат көлемінде емтиханды қамтиды;
Гигиеналық оқытуды жүргізуге арналған оқу үй-жайлары көп функционалды ғимараттар немесе өзге мақсаттағы ғимараттар құрамындағы жеке үй-жайларда орналастырылады;
Гигиеналық оқытудан өткеннен кейін гигиеналық оқытуды жүргізетін жеке және заңды тұлғалар бекітетін тестілік сұрақтар түрінде емтихан өткізіледі;
Тестілеу нәтижесі дұрыс жауаптар 80%-дан артқан жағдайда оң деп саналады.
Қанағаттанарлықсыз баға алған жағдайда білімін қайта тексеруді бір айдан кешіктірмей белгілейді;
Оң нәтиже болған жағдайда гигиеналық оқытуды жүргізген жеке және заңды тұлғалар емтихан тапсыру туралы мәліметтерді халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның аумақтық бөлімшелеріне ақпарат ұсынуы тиіс.
Гигиеналық оқытуды жүргізу туралы халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ақпараттық жүйесіне енгізеді.
Гигиеналық оқытуға ақы төлеуді халықтың декреттелген тобының өз бетінше не тараптардың келісімі бойынша жұмыс беруші жүзеге асырады.

Нұрбек Садықбекұлы – Түркістан облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы.