«Таза Қазақстан» шарасы аясында Түркістан облысындағы республикалық және облыстық маңызы бар жолдарға тазалық жұмыстары қарқынды жүргізілген. Бұл туралы брифингте облыстық жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары басқарма басшысының орынбасары Мейіржан Жалайыров мәлімдеді.

«Акция аясында Түркістан облысындағы республикалық маңызы бар жолдар бойынша «Қазавтожол ҰҚ» АҚ облыстық филиалы, облыстық маңызы бар жолдарда басқармадағы «Оңтүстік жолдары» мекемесі тарапынан тиісті жұмыстар жүргізілді. Сонымен қатар, аудандық маңызы бар жолдар мен елді мекен көшелерінде тазалық шаралары атқарылды. Тарқата айтсақ, 65 679 ағаш әктеліп, 32 74 құраған тал кесілген. Сондай-ақ, 2 963 тонна қоқыс шығарылып, 5 407,9 шақырым көше бойлары мен 811,5 шақырым аяқ жолдар тазаланды. Одан бөлек, 42,8 шақырым ирригация жүйелері тазаланды. Аталған жұмыстарға жалпы 542 арнайы техника мен 14 600 жұмысшы жұмылдырылған»,- деді Мейіржан Серікбайұлы.

Брифингке қатысқан облыстық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Асқар Ысқақов «Таза Қазақстан» шарасы аясында өңірде санитариялық-эпидемиологиялық қызмет тарапынан тиісті жұмыстар жүргізіліп, аудандық, қалалық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармалары өз аулалары мен іргелес аумақтарында ауқымды сенбіліктер өткізгендігін айтты.

Бұдан бөлек, брифингте облыстық мәдениет басқармасы басшысының орынбасары Исатаев Ержан басқармаға қарасты Тарихи-мәдени мұраны қорғау, қалпына келтіру және пайдалану жөніндегі жұмыс тобы құрылғандығын мәләмдеді. Сондай-ақ, аудан-қаладағы зияратшылар мен туристер көп баратын 28 нысанның инфрақұрылымы, тазалығы мен сервистик қызметтеріне мониторинг жұмыстары басталғандығын айтты.

Сонымен қатар, облыстық аумақтық инспекциясының тамақ өнімдері қауіпсіздігі бөлімінің басшысы Мейірхан Смағұловтың айтуынша, облыс аумағындағы мал сою орындарына тексеру жұмыстары қарқынды жүргізілетіндігін айтты.

Айта кетейік, бағдарлама басталғаннан бері сенбіліктер мен тазалық жұмыстарына 300 мыңнан астам тұрғын қатысып, 1 500-ден астам техника жұмылдырылған. Нәтижесінде, 1 милионға жуық тал отырғызылып, 3 389 тонна қоқыс шығарылған.

2001 жылы құрылған Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің «Экология» ғылыми-зерттеу институты Түркістан аймағының экологиялық тұрақтылығын қамтамасыз етуге бағытталған кешенді жұмыстар жүргізуде. Институттың басты мақсаты – өңірдегі қоршаған ортаны ластау көздерін анықтау, олардың экожүйеге әсерін бағалау және жаңа технологияларды енгізу арқылы экологиялық мәселелерді шешу.

Институт экологиялық таза ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру, өндіріс қалдықтарын қайта өңдеу, тарихи-мәдени ескерткіштердің сақталуын қамтамасыз ету, қоршаған орта мониторингін жүргізу сияқты маңызды бағыттарда жұмыс істейді. Мұнда студенттер мен магистранттардың ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындауына ерекше жағдай жасалған.

2021 жылы институттың базасында жылыжай салынды, бұл докторанттар мен магистранттардың зерттеу тақырыптарын жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, экологиялық зерттеулерді қамтамасыз ететін «Экологиялық бақылау және химиялық талдау» зертханасы 2010 жылдан бері аккредиттелген және өз қызметін сәтті атқаруда.
Экология ғылыми зерттеу институтының жетістіктері

Институттың ғылыми көрсеткіштері жыл сайын өсіп келеді. 2023-2024 оқу жылында Scopus және WoS деректер базасының Q1 және Q2 квартильді журналдарында 16 мақала жарияланған. Бұл – институт тарихындағы рекордтық жетістік. Сонымен қатар, қазіргі уақытта институт 52 миллион теңгелік төрт ғылыми-зерттеу жобасын орындауда.

Өндіріс саласында да институт белсенді жұмыс істеп келеді. Зертхана базасында органикалық тыңайтқыштар, құрылыс материалдары, жемшөп қоспалары сияқты өнімдер шығарылады. Өндіріс қалдықтарын қайта өңдеу арқылы тауарлық өнімдер алу экологиялық тиімді әрі экономикалық тұрғыдан пайдалы шешімдер ұсынады.

Институттың ғылыми жобаларының бірі – «Оңтүстік Қазақстан өңірін тұрақты дамыту үшін инновациялық технологияларды әзірлеу және заманауи инфрақұрылым құру» жобасы. Бұл жоба экология, медицина және биотехнология салаларын қамтиды және жалпы құны 4 миллиард теңгені құрайды. Экологиялық зерттеулердің басым бөлігі осы институттың қатысуымен жүзеге асып жатыр.

Институттың ерекше жұмыстарының бірі – университет су жүйесінен алынатын сынамаларды тұрақты түрде талдау. Бұл процесс экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етіп қана қоймай, университеттің қаржысын үнемдеуге де мүмкіндік береді. Сонымен қатар, институт өңірдегі тарихи ескерткіштердің сақталуын қамтамасыз ететін инновациялық әдістерді әзірлеумен де айналысады.

Институт директоры Нұрлан Ахметовтың айтуынша:

“Біздің стратегиялық мақсатымыз – Қазақстан мен Түркияның ынтымақтастығы аясында әлемдік деңгейде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізетін және Түркі әлеміне бағыт-бағдар беретін бәсекеге қабілетті ғылыми-зерттеу институтына айналу. Біз ғылым мен өндірістің байланысын нығайтып, экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз етуге ерекше мән береміз. Бұл бағытта аймақтағы және жаһандық экологиялық мәселелерді шешуге ықпал ететін инновациялық технологияларды әзірлеуді жалғастырамыз. Біздің басты міндетіміз – өңірдің экологиялық қауіпсіздігі мен тұрақты дамуын қамтамасыз ету.”

Түркістан аймағының экологиялық болашағы үшін «Экология» ғылыми-зерттеу институты маңызды рөл атқарып отыр. Ғылым мен өндірісті интеграциялау арқылы институт аймақтағы тұрақты даму мен экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде көшбасшы болуды жалғастыруда.

«Әділдік және өркендеу» қоғамдық қоры әлеуметтік мониторинг жүргізіп, бұл жолы қазақстандықтардың жол сапасына қаншалықты көңілі толатынын анықтады. Қатысушылар сауалдарға жауап беріп, жолдардың қазіргі жай-күйін бағалап, сапасын жақсарту бойынша өз ұсыныстарын білдірді.

Биыл елде 12 мың шақырым трасса мен 2,5 мың шақырым облысаралық және ауданаралық автокөлік жолы төселіп жөнделді. Бұл бұрын-соңды болмаған көлем. Алайда «Әділдік және өркендеу» Қоғамдық қорының әлеуметтік мониторингі тұрғындардың 40% ы ғана осы жылы өз елді мекеніндегі жолдың жақсарғанын атап өткен. Әлеуметтік мониторинг сауалдарына жауап бергендердің төрттен бірінен астамы соңғы жылда жағдай өзгерген жоқ деп санайды. Ал 30%-і керісінше нашарлады деп отыр.
Мониторинг қорытындысына сәйкес, жауап берушілердің 68,5% елдегі жол құрылысының қарқынына көңілі толмайды. 70%-тен астамы жөндеу жұмыстарының сапасы көңіл көншітпейді деп отыр. Өз пікірін білдірген тұрғындардың жартысы былтыр ғана жөнделген жолдар жарамсыз болып қалды деген ойда.
Жол инфрақұрылымымен байланысты мәселелердің ауқымы кең. Қазақстандықтардың пайымынша, ең бастылары мынадай:
• сапалы магистральдар аз (58%);
• тұрғын аудандардағы жолдың жай-күйі нашар (46%);
• магистральдарда жарық жоқ, жолдарда шұңқыр көп (39%);
• жөндеу қарқыны баяу (39%);
• суағарлар жоқ, аудандардағы жолдар жарықтандырылмайды (34% және 31%);
• қар дұрыс тазаланбайды әрі көктайғаққа қарсы шаралар жасалмайды (29%);
Айта кетерлігі, қазақстандықтар республикалық маңызға ие жолдарға қарағанда, өз елді мекеніндегі жолдардың жағдайын жақсы деп бағалады. Шамамен 60%-ға жуығы мұндай жолдардың жағдайы жақсы және қанағаттанарлық деп отыр. Алайда қала тұрғындарымен салыстырғанда жол сапасына ауыл тұрғындарының шағымы көбірек.
Әлеуметтік мониторинг қатысушыларының 60% астамы сапасыз жол кесірінен өзі немесе жақындары апатқа түскенін айтқан. Ал 11%-і мұндай жағдай бір реттен көп болды деген нұсқаны белгілеген.
Халықтың жол сапасына көңілі толмауының басты себебі – жемқорлық пен ұрлық (38,83%). Екінші орында – жергілікті билік органдарының жұмысы олқы (17,31%), ал үшінші орында – Үкімет тарапынан бақылаудың болмауы (12,2%). Жол қызметтерінің нашар жұмысы тізімді түйіндеп тұр (11,53%).
Әлеуметтік мониторинг аясында қатысушылар елдегі жолдардың жағдайын жақсартуға қатысты өз пікірімен де бөлісті. 60%-і жөндеу жұмыстарының сапасын арттыру керектігін айтса, жолдарды кеңейту және жолақтарды арттыру деген нұсқаны қатысушылардың 34%-і таңдаған. Жөндеу қарқынын жылдамдату және құрылыс кезінде заманауи технологияларды қолдану шараларын 33% және 31% ы атап өткен.
Сондай-ақ, әлеуметтік мониторингке қатысушылар автокөлік жолдарының жай-күйін жақсартуға қатысты ұсыныстарын білдірді:
— билік пен қоғам белсенділері тарапынан жол салу және жөндеу жұмысының сапасына бақылауды күшейту;
— құрылысқа бөлінген қаражаттың пайдалануына бақылауды күшейту;
— құрылыс пен жөндеу барысында технологияларды сақтауға бақылауды күшейту
— заманауи технологияларды қолдану.
Әлеуметтік мониторингтің қорытындысы бойынша қазақстандықтар жол құрылысы мен жөндеу барысында қоғамдық бақылауды күшейтуді қалайтынын көрсетіп отыр Сонымен қатар мониторингке қатысушылардың дені жол сапасына қатысты ақпарат жинақталатын арна — «ҚазАвтоЖолдың» тегін байланыс орталығын білмейді. Жауап берушілердің 77% осындай нұсқаны белгіледі (ал ауылдарда бұл көрсеткіш 80%-тен асады).
«Біз қоғам тарапынан жұмыс барысына, мердігерлерге, жол құрылысы мен жөндеу сапасына қоғамдық бақылау орнатуға деген сұраныстың жоғары екенін көріп отырмыз. Қазақстандықтар бұл мәселені шешу үшін мемлекетпен, бизнеспен әріптестікке әзір. Қорымызда қоғамдық бақылаудың іс жүзінде тексерілген тәжірибесі бар және біз автокөлік жолдарының жағдайын жақсарту үшін күш біріктіруге дайынбыз. Қор белсенділері жағдайды өзгерту үшін ашық бақылау, заманауи технологияларды енгізу және жол жұмыстары кезінде азаматтардың мониторингке белсенді қатысуы керек екеніне сенімді», — деді «Әділдік және өркендеу» қоғамдық қорының директоры Дана Рысмұхамедова.
«Әділдік және өркендеу» қоғамдық қоры Жол сапасына қатысты әлеуметтік мониторингті биыл 5 — 25 қараша аралығында онлайн форматта өткізді. Мониторинг сауалдарына барлық өңірден 5681 тұрғын жауап берді. Қатысушылардың жартысы — күн сайын көлікпен жүретін жүргізушілер.

Анықтама:
«Әділдік және өркендеу» қоғамдық қоры – жаңа үлгідегі ҮЕҰ. Қор белсенді азаматтық ұстанымы бар, Әділетті Қазақстан құруға үлес қосқысы келетін қазақстандықтарды біріктіреді. 20 өңірде өкілдігі мен 7000-нан астам жақтасы бар.

Қор өз жұмысында қоғамдық бақылау мен әлеуметтік мониторингке басымдық береді.