«Интернет алаяқтықтың алдын алу» тақырыбында Сарыағаш АПБ ЮПТ инспекторлары — полиция аға лейтенанты Ж. Ешімова және полиция капитаны М. Елемесова Арыстанбаб колледжінің мұғалімдерімен кездесу өткізді. Кездесу барысында интернеттегі алаяқтық түрлері, одан қорғану жолдары және құқықтық жауапкершілік туралы түсіндірме жұмыстары жүргізілді. Ең күрделі әрі көп жасалатын қылмыс түрлері – пәтер ұрлығы мен алаяқтық. Алаяқтық негізінен интернет жүйесі, яғни инстаграм, OLХ секілді қосымшалар арқылы іске асып жатыр дейді мамандар.

«Халық сондай парақшалардағы жалған ақпараттарға сеніп қалады. Алатын затын, басқа нәрселерді қолмен ұстап көрмей тұра, ақшаны алдын ала аударып жібереді. Ақшасынан айырылғанына көзі жеткен соң ғана шағымданып жатады. Алаяқтықтың тағы бір түрі, мысалға, «100 мың теңге жіберсең, екі жүз мың қылып қайтарып аласың» дейтін немесе арзан автокөлікті саудаға шығарып, алдын ала бастапқы сомасын төлеуді ұсыну секілді жалған ақпараттар. Оңай олжаға кенелуді, арзан көлікті иеленіп қалуды көздеген аңқау халық сол кезде қалайша алаяқтың құрбаны болғанын аңдамай қалады, сол себепті де тұрғындарға айтарымыз: оңай жерде ақша болмайды! Ешкім де өзінің мүлкін арзанға бере салмайды! Осыны ойланғандары абзал. Ғаламторды торуылдайтын алаяқтар дәстүрлі алдау қағидаларын ұстанғанымен, олардың ерекше сипаттары да бар. Мәселен, олар интернетті пайдаланатындықтан, халықаралық деңгейде таралуымен ерекшеленеді. Яғни бір елде отырып, екінші елдегі адамдарды алдап-арбай беретін шекара талғамау сипаты бар. Екіншіден, интернет-алаяқтар жасырын болып келеді. Яғни олар жалған жеке және заңды тұлғалардың атынан жиі әрекет етеді.

Қазіргі таңда адамдардың көпшілігі кез келген затты сату немесе алу үшін арнайы сайттарды пайдаланады. Мысалы бір адам өзінің автокөлігін сату үшін арнайы сайтқа хабарландыру береді. Көп өтпей оған біреу хабарласып: «Маған сіздің көлігіңіз ұнап тұр. Сатып алайын деп едім», – дейді. «Жақсы, келіп көруіңізге болады», – дейді сатушы. Бірақ, анау: «Мен барғанша сатып жібермейсіз бе? Мен Ресейде едім. Сізге барам дегенше 2-3 күн өтеді. Сондықтан, сізге 100 мың теңге кепілақы беріп қояйын. Сөйтіп, мен алып кеткенше сатпай ұстап тұрсаңыз», – дейді. Клиенттің табыла кеткеніне қуанған  адам да көп ойланбастан оған банк картасының нөмірін береді. Сәл уақыттан кейін қайта телефон шалған сатып алушы: «Мен сізге ақша аудардым. Қазір сізге бір хабарлама келуі тиіс. Сол хабарламадағы сандарды маған айтып жіберсеңіз, сізге ақша түседі», – дейді. Негізі, интернет-банкингті пайдаланатын адамдар біледі, ол жерде түрлі операцияларды орындағанда, банк код жібереді де, астында «Ешкімге бермеңіздер» деп жазып қояды. Бірақ, бұл кісі болса келген кодты айта салып, алаяққа алданып, сан соғып қалды. Өйткені, осы код арқылы әлгі адамның интернет-банкингіне кіріп, оның есеп-шоты бойынша кез келген операцияны жасай беруге болады.» – деді Сарыағаш АПБ ЮПТ инспекторы — полиция аға лейтенанты Ж. Ешімова

Бұдан бөлек, енді төлем картасынан қолма-қол ақшаны алу үшін мобильді телефонның болғаны жеткілікті, мұнда да оған банкоматтан ақша алу үшін банктен код жіберіледі. Бұл қызмет түрі дұрыс қолданған тұтынушылар үшін өте тиімді. Алайда осы қызмет түрі бойынша да екі-үш айдың ішінде қаншама адамдар алаяқтарға алданған екен. Алаяқтар алдымен адамдардың сеніміне кіріп алады да, сосын «келген парольді айтып берсеңіз», дейді. Парольді қолына алған алаяқ оның шотындағы ақшаның бәрін өзіне аударып алады немесе қолма-қол шешіп алады.

«Интернет-дүкендермен байланысты алаяқтықтар да көп кездеседі. Ғаламторда, әлеуметтік желілерде әртүрлі заттар, киім-кешек, телефон, басқа да тұрмыстық бұйымдарды арзан бағада сатамыз деп жарнамалап жататындар бар. Олардың арасында шынымен интернет арқылы сауда-саттық жасайтындармен қатар, алаяқтықпен айналысатындар да аз емес.» – деді полиция капитаны М. Елемесова

Еліміздің банктері мен байланыс операторлары алаяқтықтың жаңа түрі туралы мәлімдеме жасап отырады. Интернет алаяқтар қазір елдің ақшасын интернет-мессенджерлер арқылы үптеп кетуге тырысады екен. Қаржы жобаларын ұсынып, өзін брокермін деп таныстыратын алаяқтар да қаптап кеткен. Қазіргі кезде инвестициялық жобаларға қатысты алаяқтық жиілеген. Азаматтар жинаған ақшаларын қаржы жобаларына саламыз деп сан соғып жатады. Одан өзге әлі алмаған тауарына немесе қызметке ақша жіберіп, алданып жатады. Полиция қызметкерлері бұл бағытта жүйелі түрде кездесулер өткізіп, халыққа түсіндірме жұмыстарын жүргізіп, сақ болуға шақырады. Сондықтан, мұндай түсіндірме жұмыстарын жүргізу шаралары азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттырып, интернет қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған.

Президенттік жастар кадр резерві – жастар үшін ашық және тиімді әлеуметтік лифт құруғабағытталған жоба.

1 маусымда Президенттік жастар кадр резервіне кезекті іріктеуге қатысу үшінpkrezerv.gov.kz сайтында құжаттардықабылдау басталды. Құжаттар 30 маусымға дейін қабылданады.

Іріктеуге жасы 35-тен аспаған, жоғары білімі және кемінде 5 жыл еңбек өтілі бар, мемлекеттік тілді В1 деңгейінен төмен емес меңгерген Қазақстан Республикасының азаматы қатыса алады.

Іріктеу келесі бағыттар бойынша жүргізіледі:

Тіркеу кезінде кандидат Резервке алынған жағдайда еңбек қызметін жүзеге асырғысы келетін салалық бағытты таңдауы керек. Әрбір салалық бағыт үшін Резервке алу квотасы көзделеді. Бұл ретте, кандидаттардың әр бағыт бойынша біркелкі санын ұстап тұру мақсатында Резервке іріктеудің барлық кезеңдерінде пропорционалды іріктеу қамтамасыз етіледі.

Іріктеу 6 кезең бойынша өткізіледі:

Іріктеу қорытындысы бойынша 50 адам Резервке қабылданады. Резервке алу туралы шешімді жариялау ағымдағы жылдың 25 қазанынан кейін жоспарлануда.

Құқық бұзушылықтың алдын алу – басты назарда. Төлеби ауданы әкімдігінің үлкен мәжіліс залында аудан әкімдігі жанындағы құқық бұзушылықтың профилактикасы жөніндегі ведомствоаралық комиссияның кезекті отырысы өтті. Жиынға аудан әкімінің орынбасары Лесбек Серікбаев төрағалық етіп, мәжіліс жұмысына аудан прокуроры Дастан Мырзағали, Төлеби аудандық полиция бөлімінің бастығы Ғалымжан Қуашбаев, дербес бөлім басшылары, қала және ауылдық округ әкімдері қатысты. Төлеби ауданында өткен құқық бұзушылық профилактикасы жөніндегі ведомствоаралық комиссия отырысында интернет алаяқтықпен күрес басты тақырыптардың бірі болды. Бұл қылмыс түрі – тек полицияның ғана емес, бүкіл қоғамның, әсіресе цифрлық сауаттылық деңгейі төмен азаматтар үшін үлкен қатерге айналып отыр.

Күн тәртібіндегі өзекті мәселелер бойынша Төлеби аудандық аудандық полиция бөлімінің бастығының бірінші орынбасары Ғани Ермек интернет алаяқтықтың өсу деңгейі мен оны болдырмау бағытындағы атқарылып жатқан шаралар туралы баяндама жасады. Ол интернет арқылы жасалатын алаяқтық түрлерінің көбейіп отырғанын айтып, тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын күшейту қажеттігін жеткізді. Ресми деректерге сүйенсек, соңғы екі жылда интернет алаяқтық қылмыстары еселеп артқан. Алаяқтар:

— жалған банк қызметкерлері болып хабарласады;

— инвестициялық жобалар ұсынып, адамдарды алдайды;

— фишинг арқылы жеке деректерді ұрлайды;

— әлеуметтік желіде “лотерея” немесе “жеңіл табыс” ұсынады.

Жәбірленушілердің басым бөлігі – жастар мен зейнет жасындағы адамдар. Олар ұялып, қорқып, немесе үмітсіздікпен арыз түсірмей жатады. Ал алаяқтар көбіне шетелден әрекет етеді, бұл олардың жазасыз қалуына әкеліп соғады. Полиция қызметкерлері бұл бағытта қандай шараларды жүзеге асыру маңызды екенін атап өтті. Сондай-ақ, алдап-арбаумен арам пиғылын іске асыратын адамдардан барынша алшақ болып, қандайда бір жағдай болмасын байланыс орнатпауға шақырды.

Мамандардың айтуынша: Біріншіден, цифрлық сауаттылықты арттыру – негізгі бағыт болуы тиіс. Мектептер мен колледждерде “киберқауіпсіздік” сабақтары енгізілуі қажет. Ауылдар мен еңбек ұжымдарында түсіндіру жұмыстары жүйелі жүргізілуі керек. AMANAT партиясының аудандық филиалы тарапынан арнайы бейнероликтер, әлеуметтік желідегі ақпараттық посттар дайындалуы тиіс. Жергілікті БАҚ арқылы алаяқтық схемалары жөнінде ай сайынғы шолулар жариялануы қажет. Интернеттегі қауіп – виртуалды емес, нақты өмірімізге қатер төндіретін қылмыс. Сондықтан бұл мәселені жай ғана профилактикалық бағыт ретінде емес, ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі ретінде қарастыруымыз керек дейді мамандар.

Ведомствоаралық комиссия отырысында көтерілген бұл мәселе барлық мекемелер үшін де,олардың өкілдіктері үшін де басым бағыттардың бірі болуы тиіс. Егер сіздің үйіңізде немесе кеңсеңізде қосылған интернет желісі қорғалмаған болса, хакерлер оны дереу өз пайдасына асыратын болады. Олар компьютерде немесе желіде сақталған жеке деректерге қол жеткізу үшін сіздің қорғалмаған интернет желіңізді пайдалана алады.  Интернеттегі алаяқтардың мақсаты – заңсыз жолмен басқалардың ақшасы мен мүлкін ұрлау. Алаяқтықтың бұл түрі Интернет қызметтерін немесе оған қосылған бағдарламаларды пайдалану арқылы жүзеге асырылады. Интернет-алаяқтардың жымысқы әрекетінен әлемде қаншама адам қаржылық шығынға батып жатыр. Оған тосқауыл жоқ, десе де одан қорғанудың жолдары бар. Интернет-алаяқтық материалдық шығыннан бөлек моральдық шығынға да ұшыратады. Бұл алаяқтың кәсіби деңгейі мен тәжірибесіне байланысты. Сіз кез келген уақытта қандай да бір жолмен онлайн-алаяқтықтың құрбанына айналып кетуіңіз мүмкін. Сол себепті, барынша абай болу керек және жеке деректердің қауіпсіздігін бақылап отырған жөн.

Сонымен қатар жиында, Бөлім бастығының орынбасары Мақсат Сейдуалиев жол-көлік оқиғаларының, оның ішінде адам өліміне алып келген жағдайлардың себептері мен оның алдын алу бойынша жүргізіліп жатқан профилактикалық шараларға тоқталды. Ол жол қауіпсіздігін сақтау – әр азаматтың жауапкершілігі екенін еске салды. Төлеби аудандық пробация қызметінің инспекторы Ақылбек Кунусбаев пробация есебінде тұрған тұлғалармен жүргізіліп жатқан жұмыстар және олардың қайта қылмысқа бару деңгейі жөнінде баяндап, оларды қоғамға бейімдеудің маңызын атап өтті.

Жиын барысында көтерілген мәселелер кеңінен талқыланып, ұсыныстар берілді. Құқық бұзушылықтардың алдын алу бойынша жұмыстарды күшейту жөнінде хаттамалық шешімдер қабылданып, барлық тиісті мемлекеттік органдарға тапсырмалар жүктелді. Төлеби аудандық полиция бөлімі алдағы уақытта да құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған іс-шараларды жалғастыра беретін болады.