Созақ ауданы – Қазақстан тарихында айрықша орны бар, көне өркениет пен ұлттық мемлекеттілік дәстүрі терең сақталған қасиетті өлке. Бұл өңір ежелден саяси, мәдени және рухани орталықтардың бірі болған. Созақ жерінде орналасқан тарихи мұра объектілері – халқымыздың бай тарихы мен рухани құндылықтарының жарқын куәсі. Созақ ауданы аумағында республикалық және жергілікті маңызы бар тарихи-мәдени ескерткіштер көптеп кездеседі. Олардың басым бөлігі орта ғасырлардағы қалашықтар, кесенелер, қорымдар, мешіттер мен сәулет нысандары болып табылады.
Ауданның ең маңызды тарихи нысандарының бірі – Созақ қалашығы. Бұл көне қала XV–XVIII ғасырларда Қазақ хандығының маңызды саяси орталығы болған. Тарихи деректерге сүйенсек, Созақ қаласы Қазақ хандығының астанасы қызметін атқарған кезеңдер де болған. Мұнда хандыққа қатысты маңызды шешімдер қабылданып, ел тағдырына қатысты істер шешілген.
Сонымен қатар, Созақ ауданында ортағасырлық қорғандар мен қалашықтар көптеп сақталған. Олар Ұлы Жібек жолы бойындағы сауда, мәдени және рухани байланыстардың дамығанын дәлелдейді. Бұл қалашықтар археологиялық тұрғыдан аса құнды және ғылыми зерттеулер үшін маңызды нысандар болып саналады. Созақ жеріндегі ерекше құрметке ие тарихи-рухани мұралардың бірі – Әулиелер мен әулие қорымдары. Бұл нысандар халқымыздың діни дүниетанымы мен рухани өмірінен сыр шертеді. Әулие орындар ғасырлар бойы халықтың тағзым ететін, тәрбие мен руханияттың символына айналған қасиетті мекендер болып келеді.
Ауданда сондай-ақ кесенелер мен көне мешіт орындары сақталған. Бұл ескерткіштер қазақ халқының ислам дінін қабылдағаннан кейінгі рухани дамуын, сәулет өнері мен діни мәдениетінің қалыптасуын көрсетеді. Кесенелердің архитектуралық ерекшеліктері ұлттық құрылыс өнерінің жоғары деңгейде дамығанын аңғартады. Созақ ауданындағы тарихи мұра объектілері – тек өткеннің естелігі ғана емес, ұлттық бірегейлікті қалыптастыратын маңызды рухани қазына. Олар жас ұрпақты отансүйгіштікке, тарихты құрметтеуге тәрбиелейді және туған жерге деген мақтаныш сезімін арттырады.
Бүгінгі таңда бұл тарихи нысандарды сақтау, қорғау және келер ұрпаққа жеткізу – мемлекет пен қоғамның ортақ міндеті. Созақ ауданында тарихи-мәдени мұраларды насихаттау, зерттеу және қорғау бағытында бірқатар жұмыстар атқарылып келеді. Созақ ауданындағы тарихи мұра объектілері – қазақ халқының мемлекеттілігі, руханияты мен мәдени дамуының айқын айғағы. Бұл қасиетті орындар өткен мен бүгінді жалғап, болашаққа бағыт беретін ұлттық құндылықтарымыздың ажырамас бөлігі болып табылады
Сонымен қатар Ақсүмбе қалашығы – Созақ ауданындағы көне қорғаныс нысандарының бірі. Ақсүмбе бекінісі орта ғасырларда әскери-стратегиялық маңызға ие болып, аймақты қорғау қызметін атқарған. Қалашық атауы тарихи жазбаларда жиі кездеседі.
Одан бөлек Баба Түкті Шашты Әзіз кесенесі де ең танымал рухани-тарихи нысандардың бірі болып саналады. Бұл кесене түркі дүниесінде кеңінен танылған әулие Баба Түкті Шашты Әзізге арналған. Ғасырлар бойы халық тағзым етіп келген қасиетті орын рухани тәрбиенің символына айналған.
Ал, Қарабура әулие кесенесі – Созақ өңіріндегі тағы бір қасиетті мекен. Қарабура әулие – ел арасында құрметке ие тұлға. Кесене маңына зиярат етушілер көп келеді, бұл орын халықтың діни-рухани дүниетанымын айқындайды.
Созақ мешіті орындары мен көне қорымдар – аудан аумағында ислам мәдениетінің дамуын көрсететін бірқатар көне мешіт орындары мен тарихи қорымдар сақталған. Бұл нысандар қазақ халқының рухани тарихынан сыр шертеді.
Созақ ауданындағы тарихи мұра нысандары – тек сәулет немесе археологиялық ескерткіштер ғана емес, ұлттық тарихтың, мемлекеттілік дәстүрдің және рухани сабақтастықтың негізі. Бұл қасиетті орындар жас ұрпақты отансүйгіштікке, тарихты құрметтеуге тәрбиелейді. Бүгінгі таңда аталған тарихи нысандарды сақтау, қорғау және насихаттау бағытында жүйелі жұмыстар жүргізілуде. Олар – өткен мен бүгінді жалғап, болашаққа бағдар беретін баға жетпес ұлттық қазына.
