В последние годы разговоры о необходимости перехода на чистую энергию становятся все громче. В центре внимания, как правило, оказываются возобновляемые источники энергии: солнечные панели, ветровые турбины и гидроэлектростанции. Однако за кулисами этого тренда атомная энергетика продолжает удерживать свои позиции. Почему же до сих пор многие эксперты утверждают, что альтернативы АЭС нет?
Почему атомная энергия остается актуальной?
1. Непрерывная генерация.
В отличие от солнечных или ветровых станций, атомные электростанции (АЭС) могут обеспечивать стабильное и предсказуемое производство энергии 24/7, независимо от погодных условий. Это особенно важно для крупных промышленных городов, где перебои с энергией недопустимы.
2. Минимальные выбросы CO2.
Атомные станции практически не выделяют углекислого газа, что делает их ключевым игроком в борьбе с изменением климата. В сравнении с угольными и газовыми электростанциями, АЭС оказывают значительно меньшее воздействие на окружающую среду.
3. Высокая энергетическая плотность. Одна небольшая часть урана может выработать столько же энергии, сколько несколько тонн угля или тысячи кубометров газа. Это делает атомную энергию крайне эффективной с точки зрения расхода ресурсов.
А как насчет возобновляемой энергии?
Солнечная и ветровая энергетика безусловно развиваются быстрыми темпами. Но их недостаток – это нестабильность производства. Без мощных систем накопления энергии, которые на данный момент еще недостаточно развиты, полагаться на возобновляемые источники для обеспечения всего спроса на электричество крайне рискованно.
Атомная энергетика остается важным компонентом глобального энергобаланса. Пока технологии возобновляемой энергии не достигнут той же надежности и стабильности, АЭС будут играть ключевую роль в обеспечении электроэнергией многих стран. Возможно, будущее за чистыми источниками, но на современном этапе альтернативы АЭС действительно нет.
Түркістан қаласында Конституция күніне орай Бекзат тұрғын алабында жаңа саябақ ашылды. Саябақтың ашылу салтанатына қала әкімі Нұрбол Тұрашбеков, зиялы қауым өкілдері мен қалалық мәслихат депутаттары қатысып, Бекзат секторы тұрғындарының қуанышына ортақтасты.
Жалпы аумағы 3 гектарды құрайтын саябақта тұрғындар мен қала қонақтарының тынығуына қолайлы жағдай жасалған. Жалпы 24 мың шаршы метр аумақ көгалдандырылып, 3500 ағаш көшеті отырғызылған.
Аумақта балаларға арналған ойын алаңшасы мен воркаут алаңы орнатылған. Сондай-ақ, мерекелік кештерді өткізуге арналған сахна да қарастырылған. Келушілер үшін 1200 шаршы метрді құрайтын автотұрағы да бар. Одан бөлек, 20 орындық пен 20 қоқыс жәшігі орнатылып, аяқжол тақтайшалары төселген. Сонымен қатар, арнайы транформатор орнатылып, саябақ толық қоршалған.
Түркістан қаласында жалпы 318 гектарды құрайтын 32 саябақ бар. Ал, жалпы қолданыстағы күтіп-баптау аймағында жасыл-желекті 288 нысан бар. Олардың 75-і гүлзар мен аллеялар.
Ата-бабамыздан мұра болып қалған ұлттық құндылықтар мен қолөнерді насихаттау, оларды дәріптеу әрқашанда маңызды болып есептеледі. Осы мақсатта, Сауран ауданы әкімдігі ішікі саясат бөлімінің «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің жанынан құрылған «Сыр мен сымбат» қыздар клубы игі іс-шараны ұйымдастырды. «Ұлттық құндылық — ұлт бренді» тақырыбында қыздар арасында атадан балаға мұра болып сақталған қолөнер бұйымдарын, оның ішінде киіз басу, түкті кілем тоқу өнерімен таныстыру мақсатында тәжірибе алмасу сабағын өткізді.
Аталмыш шараны Түркістан облысы ҚХА Ассамблеясы жанындағы Сауран аудандық аналар кеңесі төрайымы Жұманова Нышанкүл ашып берді. Ақ жаулықты аналар «Сыр мен сымбат» қыздар клубының мақсаты салт-дәстүрлерімізді, ұлттық құндылықтарымызды жастардың бойына сіңіре білу, аналарымыз бен жас келіндер, қыздарымыздың арасында өнегелі тығыз қарым-қатынасты нығайта білу керек екендігін жеткізді.
« — Киізден киім мен бұйымдар жасау ежелгі дәуірден бастау алады. Халқымыз киізден кілем тоқу әдісін жетік меңгерген. Бұл тәсілді әлі де жалғастырып жүргендер жетерлік және оны ұмыт қалдырмауымыз керек. Бүгінде біз жас қыздарға үйретіп, әдіт-ғұрпымызды дәріптеп келеміз. Жалпы киіз басу — көктемгі және күзгі қой жүнінен киіз жасау әдісі. Киіз басу кезінде шабу, сұрыптау, тарту, суға малу, сондай-ақ аяқпен ұру, булау, қолмен айналдыру, түту сияқты әдістер қолданылады.Киіз басу өзінің даму шыңына орта ғасырларға дейін жеткен. Ертедегі саяхатшылар сипаттаған киіз басудың ежелгі тәсілдері ХХ ғасырға дейін қазақтарда, қырғыздарда және басқа халықтарда сақталған екен. Дәстүрлі қазақ ортасында киіз басудың негізгі ұйымдастырушылары мен орындаушылары әйелдер болды. Әрбір қазақ әйелі ежелгі киіз басу технологияларын жетік меңгерген. Себебі, XIX ғасырдағы қазақ өмірінің зерттеушілерінің бірі М. Красовский «… қазақтар жас кезінен бастап қыздарға тігін тігуді, тор тоқуды, киіз басуды және тағы басқасын үйретеді және жасына қарай олардан талап етеді» деген екен. Ал, кілем — жүннен немесе мақта жіптерден жасалған үй бұйымдарының атауы. Кілем қабырға мен еденге үйді безендіру және үй ішіндегі жылуды сақтау үшін қолданылады. «Ұлттық құндылық — ұлт бренді» тақырыбындағы іс-шарамызда біз осындай халқымыздың кереметтерін насихаттап, оны қалай орындау керектігін үйретіп жатырмыз. Жастардың қызығушылығы да керемет. «Сыр мен сымбат» қыздар клубының бастамасын әрқашан қолдаймыз. Себебі дәстүрді дәріптеп, ұмыт қалдырмау әрбіріміздің міндетіміз. Бізге мұра болып сақталған қолөнер бұйымдарын таныстыру мақсатындағы тәжірибе алмасу сабағының маңыздылығы айрықша.» — дейді Сауран аудандық аналар кеңесі төрайымы Нышанкүл Жұманова.
Жалпы кілем тоқу өнері Орталық Азия мен Қазақстанда ежелгі дәуірден бастау алады және оның ою-өрнектерінің қарапайым, бірақ шебер орындалғаны үйлесімді және әдемі сызығы халықтың ғасырлар бойғы эстетикалық талғамын көрсетеді, дейді ғалымдар.Осы тұста сіздердің назарларыңызға Қазақстанның Ұлттық музейінде сақталған киіз кілемдердің түрлерін атап өткіміз келеді.
Сырмақ- өрнекті киіз кілем. Түс әр түрлі киізден жасалған кесінділерден жасалған (негізінен ақ-қара), фон бір түсті бетте көрпе тігу техникасымен («құрақ») жасалған; бұл композицияда алдыңғы жағындағы материя бөліктерінің шеттері әр түрлі түсті жіптермен тігілген. Кілемнің бетіндегі композиция өте күрделі – «шекара» үлгісімен жасалған, орталық аймақты бөлетін арқалықтар, төсеніштер бар. Мұнда үш үлкен ромб орнатылған, олардың айналасында өсімдік типіндегі өрнектер орналасқан.
Сырмақ. ҚР Ұлттық музей қорынан.
«Самауыргүл» түкті кілемі. Кілем, оның негізгі төсемі қададан жасалған. Мұндай кілемдердің өрнектері дәстүрлі түрде үш бөліктен тұрады: кілем жиектері, су — фондағы өрнектерді бөлетін бөлік және орталық аймақтағы көл тәрізді бөліктер. Кілемнің орталық бөлігінде әр түрлі түсті жіптермен жасалған өрнектермен қоршалған үлкен ромб тәрізді өрнектер жиынтығы орналасқан. Жиектің жалпақ жиегі ашық қызғылт сары фонда қызыл, күлгін, жасыл, қызғылт, көк өрнектермен толтырылған. Кілемнің бүйірлері жиектермен жабылған.
Үйінді кілем. ҚР Ұлттық музей қорынан.
Түксіз кілем (алаша). Тігінен созылған тікбұрышты пішінді кілем. Ол түрлі түсті жүннен жасалған жіптерден тігілген. «Жиек арқылы» жолақтар арасында жүннен жасалған қара және қоңыр түсті жіптер қолмен тігілген. «Терме» әдісімен тоқылған (әр түрлі түсті жіптердің негізгі бөлігі, көлденең жіптер бірдей түсті). Ұзындығы бойынша тоқылған түрлі-түсті жіптер тігінен орналасқан бірқатар геометриялық өрнектерді құрайды.
Түксіз кілем (алаша). ҚР Ұлттық музей қорынан.
Тускиіз. Тікбұрышты көлденең пішінді қабырға кілемі, полихромды кестелер өсімдік-геометриялық сипатқа ие. Тіктөртбұрыштың ішіндегі орталық бөлігінде қызғылт сары гүлдердің кішкентай шоғырларымен қоршалған қызыл қоңыр түсті өрнектер жиынтығы бар. Кілемнің шеті жалпақ, ашық қызыл матамен өңделген. Кестенің негізгі түстері: қызыл, қызғылт, сирень, көк, жасыл, қоңыр реңктері, қызғылт, қара. Кілемнің бұл түрі жиынтық түріндегі көрпемен бірге жүреді, сондықтан төменгі бөлігі өңделмеген.
Түскиіз.ҚРҰлттықмузейқорынан.
Тақыр қоржын («түксіз қоржын»). Бір-біріне жалғанған екі қалтасы бар дәстүрлі сөмке. Тоқу қалтаның сыртынан басталды. Әдетте сөмке қылшықтан немесе қылшықсыз тоқылған және композициялық өрнектермен безендірілген. Алдымен оң қалтаның артқы жағы тоқылып, қалтаның сыртына, содан кейін ортасына, содан кейін екінші қалта артқы жағынан сыртқа қарай тоқылған, өрнектің құрамы оң қалтаны тамаша қайталайды. Нәтижесінде толығымен тоқылған өрім пайда болады.
Қоржын. ҚР Ұлттық музей қорынан.
Аяққап. Ақ киізден жасалған, ішкі жағында қызыл барқыт төсемі бар. Орталық бөліктегі тікбұрышты сызықтың бұрыштары кесілген, ал оның ішкі жағы тісті ромбтармен безендірілген. Ромб ортасында ұштары қайралған крест тәрізді өрнектер бар. Ромб жиектері сары түсті тісті жиектермен қоршалған. Жиектер бірнеше рет қайталанады. Орталық тіктөртбұрыштың өзі S-өрнектердің ортасында орналасқан. Сонымен қатар, алдыңғы бөлігінде түрлі-түсті ою-өрнектер жиектелген, олардың жиектері тістер түрінде жасалған. Айналадағы ромб арасында үшбұрыштар орналасқан.
«Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында Сауран ауданының Түркістан қаласындағы мәдени күндері, Этноауыл аумағында аудан қолөнершілерінің көрмелері, ұлттық ойын-сауық және салт-дәстүр, әдет-ғұрып көріністерімен басталды. Атап айтқанда, «Кемпір салты», «кәрі жілік», «есек жем» «тас қорық», «бәдік айтыс», «туған жерге аунату», «қыз төркіндеу» көріністері жұртшылық назарына ұсынылды. Қазақ халқында небір салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар бар. Әрине, олардың ішінде тәлім-тағылымы мол дәстүрлер де өте көп. Солардың бірі – туған жерге аунату дәстүрі. Саурандықдықтар мәдени іс-шара аясында дәл осы дәстүрдің маңыздылығы мен ерекшеліктерін дәріптей білді.
«- Жыраққа көшіп, сонда қоныстанған, не болмаса ұзақ уақытқа туған елінен алысқа сапар шегіп кеткен ер балалар араға ұзақ жылдар салып отанына келеді. Сонда оның ата-анасы мен жақын бауырлары туған өлкесіне аунатып алатын болған. Олай жасауының бір себебі – туған жерді ұмытпай, азаматтық борышты өтеу керектігін көздесе, тағы бірі – бұл мекенде әке-шешесі, барлық ет-жақыны тұратынын есіне салғаны. Олардың берген тәлім-тәрбиесін бағалап, қайда жүрсе де ойында сақтап жүрсін дегені. Сайып келгенде «туған жерге аунату» ұлттық дәстүрінің мәні «мейлі сен жердің келесі бұрышына көшіп кетсең де, қанша алыста жүрсең де, түптеп келгенде отаның осы ел, сен осында туылдың, бұл ата-тегіңнің кіндік қаны тамған жері» дегенге келеді. Яғни, туған жерге аунату – елге, ағайынға сыйлы азамат кіндік қаны тамған туған жеріне келгенінде халық, туған-туыстары, дос жарандары оны сол жердің топырағына аунатып алған. Бұл — туған жерінен ұзақ уақыт бойы алыс тұрған адам отанына оралғаннан кейін жерге «аунайтын» дәстүр. Мұның мән мағынасы көп. Біріншіден «Сен осы жерде тудың, ұмытпа, перзенттік қарызыңды өте» деген мағынада. Екінші «Туған жер ата-анаң, Отаның, оның жақсы қасиеттері бойыңда, ойыңда жүрсін» деген тәлімдер жатыр. Қалай дегенмен де халықтың осы бір әдемі дәстүрінде «Бәрібір сен туған жерге баласың» деген ұлы ұғымды білдіретін, оның отаншылдық сезім — сенімін арттыратын тәрбиелік қызметі өте зор екендігін көру қиын емес.» — дейді Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов.
Халқымыз ата-бабалардан қалған салт-дәстүрлерді құрметтейді, қастерлейді. Уақыт өте келе ұлттық сипатқа айналған қазақтардың негізгі дәстүрі қонақжайлылық болып табылады. Бұл ана сүтімен даритын қазақ ұлтына тән асыл қасиет. Сондықтан да қонақты сыйлау, құрметтеу, қонаққа деген ілтипат көрсету бала кезден қалыптасады. Барлық уақытта дала тұрғындары қонақты қуанту үшін қолдан келгеннің бәрін жасаған. Сондықтан әрбір жолаушы жол жүруге аттанып бара жатып, оны қазақ жерінің кез келген бұрышында қарсы алатынын білген. Үлкендерге құрметпен қарау – қазақ халқының тағы бір жағымды қасиеті. Дәстүр бойынша, жас кезінен бастап балаға ересектермен, өмірлік тәжірибесі бар адамдармен қарым-қатынас кезінде ұстамдылық пен парасаттылық үйретіледі. Сауран ауданының мәдени күндері аясында да қонақтарға ерекше көңіл бөлініп, құрмет көрсетілді. Тіпті шет елден келген туристер де қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін тамашалап, ерекше әсер алды. «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында Сауран ауданының өнерпаздары «құда түсу», «үкі тағу», «киіт кигізу», «өлі-тірі» кәделерін орындап, үрдістердің өзіндік ерекшеліктерін көрсетті.
«- Қазақта жеті атаға толмаған туыстар арасында неке қиюға қатаң тыйым салынған. Жалпы мұндай тыйым салу қандас-туысқандық араласулардың алдын алуға ықпал етеді. Тиісінше мұндай ұстаным болашақ ұрпақтардың денсаулығына жағымды әсер етіп, қан бұзылмайды. Негізі қазақ қоғамындағы кез-келген үйлену тойы құда түсуден басталады. Құдалық дегеніміз екі отбасыны туыстық қатынасқа апаратын маңызды қадам, сондықтан бұл маңызды дәстүр болып есептеледі. Бұрынғы заманда екі отбасының құдаласуы үкі тағу салтыннан басталатын. Үкі тағу — керек болса бесікте жатқан қызға да тағылған екен. Үкі тағылған қыз – қыздың басы бос емес екенін білдірген. Үкі тағу үшін қыздың үйіне, жігіт жақтан 4-5 адам барады. Қызға үкі тағылғаннан кейін, екі жақ келісімге келіп, құдалықтың нақты уақыты анықталған. Бұрын қызға үкі тағылса, қазіргі кезде қызға келіссіммен сырға тағылып жүр. Осылайша, қыз айыттырылғаннан кейін, екі жақ үшін маңызды сәт – құдалық басталады. Қазіргі кезде құдалыққа баратын адамдардың саны көбейіп кеткен. Бұрыңғы кезде құдалыққа көп адамның баруы әдепсіздік болып есептелген екен. Құдалықта ең беделді адамды – бас құда деп атайтынын білесіздер. Ал, жігіттің әкесі бел құда болып есептеледі. Жігіт жағындағы аға інілері, омыртқа құда деп аталады. Әйел адамдардың жасы үлкені құдағи болса, жасы кішілері құдаша болады. Қыз бен жігіттің інілері құда бала болады. Екі жақ жиналғаннан кейін құдалықтың кәделері басталады. Кәде дегеніміз арнайы жасалатын дәстүрлердің жиынтығы Бірінші кәде «Киіт кигізу», құдалардың бір біріне құрмет ретінде, киім және қымбат бұйымдар сыйлауы болып есептеледі. Екінші жасалатын кәде «Өлі-тірі». Өлі-тірі дегеніміз әруақтартардың ризашылығына сойылатын мал. Екі жақтың туыстық қарым қатынасы ұзақ болуы үшін, өлілердің алдында және тірілердің алдында ант береміз деп мал сояды. Кейін сойылған малдың еті құдалардың арасында тарқатылады. Міне осындай үрдістер қос тараптың қарым-қатынасын одан әрі нығайта түсуге септігін тигізген.» — дейді Сауран аудандық аналар кеңесі төрайымы Жұманова Нышанкүл
Сондай-ақ, «құйрық бауыр асату» – қазақ халқының ежелден бері келе жатқан дәстүрлерінің бірі. Дәстүрдің өзіне тән орындалу шарттары бар. Тойға келген құдаларға жасы үлкенінен бастап құйрық бауыр асатады. Ас – қойдың құйрық майы мен бауырынан дайындалады. Арнайы құдаларға арнап сойылған қойдың майы мен бауырды қонақтарға арнап пісіріп, жұқа тілімдеп кесіп әзірлейді. «Бауырдай жақын, құйрықтай тәтті болыңдар» деп құйрық бауырды қалыңдық пен күйеу жігіттің жеңгелері келген құдаларға әндетіп жүріп кезекпен өз қолдарымен асатады. Жеңгейлердің құйрық бауыр салынған табақшаларын бос қайтармас үшін, құйрық бауырдан дәм татқан әрбір қонақ оларға ырым жасап өз кәделерін береді. Бұл жаңа таныс болып жатқан туыстардың арасын жақындату мақсатындағы ырымдардың бірі. Құйрық бауыр асату құдалық, той кезінде жасалатын басты әрі маңызды дәстүрлердің бірі және ол тек қазаққа тән. Сондықтан да, халық арасында «құйрық бауыр жедің бе, құда болдым дедің бе» деген сөз қалған екен.
Сондай-ақ, Сауран ауданының мәдени күндері аясында жастардың тәлім-тәрбиесі мен өмірлік ұстанымдарына қатысты да үрдістер насихатталды. Мысалы қазақ халқының көне дәстүрі – бастанғы дәстүрі де дәріптелді. Негізінен бастанғы бір шаңырақтың үлкендері бір себептермен сапарға шығып кеткен кезде, сол шаңыраққа ауылдың жастары жиналуымен ерекшеленеді. Бастаңғыны шаңырақтың бойжеткені ұйымдастыруы керек. Бойжеткен алдын ала әке шешесінен рұқсат сұрап, үлкендері рұқсат берген жағдайда ғана, бастаңғыны ұйымдастыруға болады. Бастаңғы болатынын білген қыздың ата-анасы мал дайындап қояды. Ауыл жастары да қонақ болатын үйге өздерімен бірге сарқыт, тамақ алып келеді. Мұндай жиынға өнерпаздар да келген. Келген жігіттер қой сояды, қыздар болса дастархан жаяды. Мал сойылып, дастархан жайылып болғаннан соң, барлығы дастарханның басына жиналады. Дастарханға жиналған жастар ән айтады, ойын ойнайды. Ойындардың ішінде алтыбақан, ақсүйек жиі ойналады. Осы ойындар көбінесе түнде ойналған. Алтыбақанға әдетте бір біріне сезімін білдіргісі келген қыз бен жігіт жұптасып тұратын болған. Олар алтыбақанды тербетіп, бір біріне жырларын, сырларын айтқан. Өнерпаздар домбырамен өлең айтып, оларға сыйлық ретінде үстілеріне шапан жабылып, өнер адамдарына құрмет көрсетілген. Бастаңғы қызық болу үшін жастар ән-айтыс жасаған. Өлең айтып, айтысып болғаннан соң, қызықты оқиғалар айтып, әдептің шегінен шықпай әзілдескен. Түнде басталған бастаңғы, таңға дейін жалғасқан екен. Жиналғандар бір бірлеріне қисса, дастандар айтып, таңға жақын жастардың жиыны аяқталған. Бұрыңғы кезде қазақтың жастары, осылайша бір-біріне жақын болып, бос уақыттарын өнерге деген құштарлықпен өткізетін болған.
Міне осындай қызықты әрі, тәрбиелік мәні зор әдет-ғұрыптарды насихаттаған Сауранның дархан халқы түркістандықтар мен қала қонақтарына ұлттық тағамнан дәм ұсынып, нағыз қазақы қонақжайлық көрсетті. Ал мерекелік кештің көркін саурандық өнерпаздардың алтыбақан түбіндегі көріністері мен «Дала рухы» ансамблі қыздыра түсті.
Айта кетейік, «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясындағы Сауран ауданының мәдени шаралары алдағы күндері де жалғасын тауып, Этноауыл аумағында ұлттық спортты ұлықтау мақсатында бірнеше спорт түрлерінен сайыстар ұйымдастырылады. Сондай-ақ, «Керуен Сарай» кешенінде Сауран ауданы өнерпаздарының және «Алдараспан» театрының әртісі Нұржан Төлендиев және эстрада жұлдыздары Нұржан Қалжан, Бақытжан Мұстафаев, Данияр Барыстың қатысуымен Гала-концерт өтеді.
Саурандық ақ жаулықты аналар қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, күнкөрісі және әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрлерін насихаттап, көпшілікті тәнті етті. Сауран аудандық ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен өткен “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты облыстық іс-шарада тарихы терең – төркіндеу дәстүрін дәріптеді. Төркіндеудің халықтық, дәстүрлік маңызы өте зор. Бұл — әйел затына тән ғұрып. Тарихқа жүгінсек ата-бабаларымыз ежелден қыз баласын қонақ деп, оларға қашанда құрмет пен ізеттілік көрсеткен. Жалпы салт-дәстүр халықпен бірге жасасып, оның тарихында өшпес із қалдырады. Сондықтан, ұлттық құндылықтарымызды ұрпақ санасына сіңіру маңызды. Сауран ауданының ұжымы да аналардың тағдырын, әйел бақытын бағалай білген қазақ халқының төркіндеу дәстүрін және оның негізгі мақсаттарын өздерінің мәдени көріністері арқылы жеткізді.
« — Төркіндеу дегеніміз асыл аналарымыздың, жалпы әйелдер қауымының асыл арманы деуге болады. Ұлын ұяға, қызын қияға қондырған қыз, аналық міндетімді атқардым, бүгінде елден алғыс алып отырған салиқалы анамын деп, сыртынан өмірлік тілеулесі болған туған еліне, ағайын-туғанына жөн-жоралғысымен арнайы төркіндеп барған. Қазақтың келіндері басына ақ жаулық салған күннен бастап, осы бір үлкен арманға ынталанып, елге пайдасы тиер ұрпақ өрбітсем, мен де еліме жүзім жарқырап төркіндесем деген ниетпен жүрген. Төркіндеп келген қыздың көңілін таппаққа тырысқан төркін жұрты да аянып қалмайды, барынша ат-шапан, түйе мінгізуге, қолынан келгенінше сый-сияпат көрсетуге тырысып жатады. Бұл салттың екі мәні бар, бірі елінен тек рахмет алар ұрпақ өрбіткен ананың ел алдындағы абыройын асыру болса, екіншісі, шыққан тегіне, атасына алғыс әперіп, барған жерінде әулеттің мерейін тасытып отырған қызға алғыс. Қазіргі сөзбен айтқанда дәстүрлі отбасының әдемі жарнамасы, жас отаналарын жақсылыққа жетелеу. Бұрынғылар үшін жасы келген шағында төркіндей алмау үлкен сын болған. Ал, қазіргі таңда бұл ел ішінде сын болмаса да, төркіндеу үлкен абырой саналады. Төркіндеп келген қыз өз туыстарын түгел аралап, әрбір үйге сый-сияпат, ілу апарды. Есесіне «қалау» айтып, қалағанын алды. Ал ай бітіп, қыз еліне қайтатын кезде оған өз елі де кәде беріп, күйеуге киім кигізіп, сый-сияпат жасайды. Негізі ұзатылған қыз төркініне «есік ашып» келеді. Және қазіргі уақытта осы «есік ашу» салтына төркіндеуді сыйдырып жібердік. Негізі «есік ашар» мен төркіндетудің айырмашылығы көп. «Есік ашар» салтынан кейін қыз төркініне қатынай береді. Яғни белгілі бір жиын, той-думан сияқты отбасылық басқосуларда күйеуімен келеді. Ал төркіндеудің салты мүлде бөлек. Бұл – арнайы алдын ала дайындықпен жасалатын жол сапар. Тұрмыстағы қыздың қайын жұртымен, ауыл елімен бірге барып төркінін, туған-туыстарына таныстырып қайтуы. Құрбы-құрдастарына өзінің отбасылық өмірі жайлы әңгіме айтып, қызығын баяндауы. Бұрындары көбіне балалы-шағалы болып, ұлын ұяға, қызын қияға қондырған соң, етек-жеңі ұзарып, арқа-басы кеңейіп, кемел шақтарында төркінге барып, аунап-қунап қайтатын апаларымыз көп болған екен. Ал бүгінде осы дәстүр қаншалықты сақталды? Қазір көбіне «есік көру» дәстүрімен шектеліп қалғанымыз анық.Сондықтан Сауран ауданының ақ жаулықты апалары дәл осы дәстүрдің мән-мағынасын айшықтап көрсетуді ұйғардық және оны келешек ұрпаққа, өзімізден кейінгі жастарға өнеге етуді басты мақсат еттік.» — дейді Саурандық аналар.
Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов айтуынша қазақ халқының дәстүрінде әйел — анаға, отбасы ошағының сақтаушысына, әйел — еңбекқорға деген сый — құрмет ерекше болған. Аналарымызды халқымыз әрдайым құрмет тұтып, жұмақты ана табанының астынан іздеген. Адамзат баласы ана алдында қашанда басын иеді, анаға мәңгілік қарыздар. Өйткені, ана – тіршіліктің тірегі, отбасының алтын діңгегі. Әйелдің жүрегі – әлемнің тірегі, ана қуанышы, әйел қуанышы – әр үйдің, отбасының мерейі саналады, — деп ізгі тілектерін білдірді.
« — Дәстүрімізде қыз – төркіндеп, күйеу қайындап, жиен нағашылап барады. Осы жерде қыздың төркіндеуінің ел-жұрт алдында да, дін алдында да ерекше маңызы бар екенін ескеруіміз керек. Мәселен, қайтыс болған әйел баласының жаназасында молда: «Бұл әйел төркіндеді ме?», – деп сұрайтын болған. Сол сәт марқұмның төркіндері, яғни әке-шешесі, туған-туыстары, қайын жұрты жауап беруі тиіс. Егер әртүрлі себептермен төркіндей алмаса, оның жаназаға қатысып отырған жақын туыстары сол жерде марқұм болған әйелдің төркіндеу рәсімін жасаған. Онда қайтыс болған әйелдің руы, әке-шешесінің, өзінің аты айтылып: «Осы марқұм болған апамыз не сіңліміз, не қызымыз төркіндеп келгенде бергеніміз», – деп ақша тастайды немесе мал атайды екен. Оны молдалар растап, дұға оқиды. Сөйтіп, марқұм төркіндеген және өз парызын өтеген болып саналады. Бірақ сүйегі есіктен емес, терезеден шығарылады екен. Бұлай болмаған жағдайда марқұмға ауыр, арттағы туған-туыстарына қарыз болып қалады деген ырым, наным-сенімдер де бар. Сондықтан ұл-қызын өсіріп, жетілдірген аналарымыздың өз еліне төркіндеуі өте маңызды ғұрыптардың бірі. «Қыз – елдің көркі» деп бекер айтылмаса керек. Барған жерінің өрісін кеңейтіп, ұрпағын көбейткен аналарымыздың еңбегі мен ерлігі құрметке қашанда лайық деп есептеймін. Оны біз де, келешек ұрпақта ұмытпауы керек. “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты облыстық іс-шараны ұйымдастырып отырған Сауран ауданының ішкі саясат бөліміне ризашылығымды білдіргім келеді. Себебі қазақ халқының ұмыт болып бара жатқан салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын қайта жаңғыртуға үлестерін қосып келеді. Бүгінгі шарадағы ауданның ақ жаулықты аналарымыз көрсеткен қойылымдар ұлттық құндылықтарымызды дәріптеп, көпшілікке ерекше көңіл күй сыйлады.» — деді Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов.
Мәдени шарада Сауран аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев аудандағы Әжелер алқасымен қатар, Аналар кеңесі де қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен отбасылық тәрбиені насихаттау бойынша көптеген іс-шаралар ұйымдастырып, ұрпақ тәрбиесі жолында елеулі еңбек етіп жатқанын атап өтті.
« — Қазақта «Ана – отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі» деген сөз бар. Ана — тіршіліктің гүлі, отбасының берекесі, бүкіл адамзаттың тәрбиешісі. «Алып анадан туады» дейді дана халқымыз. Яғни, қандайда бір ғалым, ғұлама, атақты ел басқарар азамат, ел бастаған көсем де, сөз бастаған шешен де, даналар да асыл аналарымыздан жарық дүние есігін ашып, олардың мейірімінен нәр алады. Ана — барлық өмірдің бастауы. Ол өз сәбиін мәпелеп өсіреді, жақсы болуын қалайды. Адам бойындағы барлық асыл қасиеттер күннің нұрынан, ананың ақ сүтінен дариды. Ана — ұлы адам, қасиетті жан. Ана бір қолымен бесікті тербетсе, бір қолымен әлемді тербетеді деген. Әрбір жұмыр басты пенде бұл өмірге келгені үшін анасына қарыздар.Сондықтан мына жарық дүниеге әкелген аналарымызға әрқашанда құрмет көрсетіп, басымызды иеміз.» — деді Сауран аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев.
Сондай-ақ, Түркістан облыстық ядролық Семей полигоны ардагерлер кеңесінің төрағасы Құралтай Салықбаев өз сөзінде қазіргі таңда отбасымен қатар, еліміздің түрлі саласында аянбай еңбек етіп, тер төгіп жүрген нәзікжандыларымыз қаншама?! Ұрпақ үшін ана тәрбиесінен асқан алтын қазық жоқ. Бір сөзбен айтқанда, аймағымыздың алға ілгерілеуіне бір кісідей үлес қосып отырған, “бір қолымен бесігін, бір қолымен әлемді” тербететін аналарымыздың орны қашанда төр екендігін жеткізді.
Іс-шара барысында қазақ халқының ұлттық құндылықтарын насихаттап, еңбек етіп жүрген әжелер мен аналарымызды Бақытжан Кеңесбекұлы құттықтап, Сауран ауданы әкімінің Алғыс хатымен және сыйлықтармен марапаттады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дегендей, бұл аналарымыз біздің мақтанышымыз және сарқылмас қазынамыз, – деп жиынды қорытындыланды Бақытжан Кеңесбекұлы.
Сауран ауданы әкімдігі ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты тақырыпта облыстық ісшара ұйымдастырылды.
Шараны аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев ашып, қазақта «Ана – отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі» деген сөз бар. Аудандағы Әжелер алқасымен қатар, Аналар кеңесі қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен отбасылық тәрбиені насихаттау бойынша көптеген іс-шаралар ұйымдастырып, ұрпақ тәрбиесі жолында елеулі еңбек етіп жатқанын атап өтті.
Түркістан облыстық ядролық Семей полигоны ардагерлер кеңесінің төрағасы Құралтай Салықбаев өз сөзінде қазіргі таңда отбасымен қатар, еліміздің түрлі саласында аянбай еңбек етіп, тер төгіп жүрген нәзікжандыларымыз қаншама?! Ұрпақ үшін ана тәрбиесінен асқан алтын қазық жоқ. Бір сөзбен айтқанда, аймағымыздың алға ілгерілеуіне бір кісідей үлес қосып отырған, “бір қолымен бесігін, бір қолымен әлемді” тербететін аналарымыздың орны қашанда төр екендігін жеткізді.
лебізін білдіріп, құттықтады.
Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов айтуынша қазақ халқының дәстүрінде әйел — анаға, отбасы ошағының сақтаушысына, әйел — еңбекқорға деген сый — құрмет ерекше болған. Аналарымызды халқымыз әрдайым құрмет тұтып, жұмақты ана табанының астынан іздеген. Адамзат баласы ана алдында қашанда басын иеді, анаға мәңгілік қарыздар. Өйткені, ана – тіршіліктің тірегі, отбасының алтын діңгегі. Әйелдің жүрегі – әлемнің тірегі, ана қуанышы, әйел қуанышы – әр үйдің, отбасының мерейі саналады, — деп ізгі тілектерін білдірді.
Ісшара барысында қазақ халқының ұлттық құндылықтарын насихаттап, еңбек етіп жүрген әжелер мен аналарымызды Бақытжан Кеңесбекұлы құттықтап, аудан әкімінің Алғыс хатымен және сыйлықтармен марапаттады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дегендей, бұл аналарымыз біздің мақтанышымыз және сарқылмас қазынамыз, – деп жиынды қорытындыланды Бақытжан Кеңесбекұлы.
Түркістан облысында биыл жыл басынан бері 58 адам, оның ішінде 31 жасөспірім бала суға кеткен. Қайғылы оқиғалардың басым бөлігі Сарыағаш, Келес, Мақтаарал, Жетісай, Шардара аудандарында орын алған. Негізгі себептері — балалардың ата-ананың қарауынсыз қалуы. Бұл туралы брифингте облыстық ТЖД Азаматтық қорғаныс басқармасының басшысы Оразгелді Дүйсен мәлімдеді.
«Шомылу маусымы басталғалы бері суға кету фактілерінің басым бөлігі облыс аумағынан өтетін Сырдария, Арыс өзендерінде, каналдар мен суқоймаларда орын алуда. Қайғылы оқиғалардың алдын алу мақсатында тұрақты түрде рейдтік жұмыстар жүргізілуде. Сондай-ақ, су айдындарына жақын орналасқан аймақта тұратын халыққа 100 мыңнан астам түсіндіру жұмыстары жүргізілді»-деп баяндады басқарма басшысы.
