Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдығына орай «Бабалар аманаты» жинағы жарыққа шықты. Бұл кітапқа, Түркістан облысы Кентау қалалық білім бөліміне қарасты Ататүрік атындағы №4 мектеп-лицейінің технология пәні мұғалімі Исабеков Болат Керімшеұлының шығармашылық қолөнер туындылары еніп отыр. Алтыншы кітап көрнекті жазушы, балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдық мерейтойына арналды. Алматы қаласындағы Ұлттық кітапханада «Бабалар аманаты» жинағының тұсаукесеріне қатысқан Кентаулық ұстаз әдебиетшілер мен жазушылардың құрметіне бөленіп, өнер майталмандарының алғысын алды.
Жалпы, жинаққа белгілі суретшілер мен көркем еңбек пәні ұстаздарының, жас қылқалам шеберлернің туындылары топтастырылған. Шығармаларда жазушы бейнесі, ұлы тұлғаларымыздың арман аңсары, салт-дәстүрімізді мұрат тұтқан бұқара халық болмысы, махаббат пен сүйіспеншілік тақырыбы арқау болған. Кітап төрт тілде басылған.
Құрастырушысы Қазақстан суретшілер Одағының мүшесі Қанағат Қалиұлы. Жазушының мерейтойына орай жыл соңына дейін ЮНЕСКО көлемінде бірқатар халықаралық мәдени іс-шаралар өтеді. Қанағат Көдеков, «Бабалар аманаты» этнографиялық дизайн одағының төрағасы: «Бердібек Соқпақбаев атамыздың 100 жылдығана шыққан жинағымыздың төрт тілде жарық көрген жинағының тұсаукесері Парижде, Еуропа төрінде жалғастырмақшы. Бұл жерде қазақ, ағылшын, орыс және француз тілдерінде еніп отырғанын» атап өтті.
Расында, ұлттық қолөнерді дамыту, қолөнер шеберлеріне қолдау көрсету, олардың жасаған бұйымдарын халық арасында кеңінен насихаттау, жас әрі дарынды қолөнершілерді анықтау, сондай-ақ бабадан қалған қолөнерді ұрпақ санасына сіңіріп, кәсіп ретінде дамыту баршамызға міндет.
Осы орайда, Кентау қалалық білім бөліміне қарасты Ататүрік атындағы №4 мектеп-лицейінің ұжымы, технология пәні мұғалімі Исабеков Болат Керімшеұлына шығармашылық шабыт, толағай табыс тілеп, ұлағатты ұстазды мектеп мақтанышы деп біледі.
Кентау қалалық білім бөліміне қарасты Ә.Науаи атындағы № 17 жалпы білім беретін мектепте, білім күні мерекесіне орай «Мектебім – мейірім мекені» атты салтанатты жиын өткізілді. Алғашқы қоңырау мерекесіне Кентау қалалық полиция бөлімінің учаскелік полиция инспекторы, полиция лейтенаты Әдехан Абылайхан Үсенұлы және Кентау қалалық полиция бөлімінің жедел-криминалистикалық тобының криминалисті полиция аға лейтенаты Ташманова Мадина Берікқызы қатысып, оқушыларды жаңа оқу жылымен құттықтады. Салтаннаты лездеме барысында мектеп директоры С.Ташполатов құттықтау сөз сөйлеп, ҰБТ нәтижесінде жоғары жетістікке жеткен оқушылардың нәтижелерін айтып, пән мұғалімдеріне алғыс білдірді.
Қамқоршылық кеңесі төрағасы Қурбанов Алимжан Камолханұлы, мектеп табалдырығын алғаш аттаған бүлдіршіндерді құттықтады. Жаңа оқу жылында оқушылардан көптеген жетістіктер күтетініне сенім білдірді. Оқушыларға Білім күні үлкен мереке екенін түсіндіру, сезіну, білімге деген құштарлығын арттыру мақсатында 1- сынып оқушыларына «Мектепке алғашқы қадам» тақырыбында тәрбие сағаттары өткізілді.
Кентау қалалық полиция бөлімінің учаскелік полиция инспекторы, полиция лейтенаты Әдехан Абылайхан Үсенұлы және Кентау қалалық полиция бөлімінің жедел-криминалистикалық тобының криминалисті полиция аға лейтенаты Ташманова Мадина Берікқызы қатысып, оқушыларға «Полиция және балалар» атты кітапшалар таратып, оқушылармен бірлесіп кітапшалармен жұмыс жасай отырып , жаяу жүргіншінің жолда жүру ережесі және өмір қауіпсіздігінің алдын алу мақсатында жол қауіпсіздік ережелерімен таныстырып түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
Кентау қалалық білім беру бөлімінің ұйымдастыруымен Б.Момышұлы атындағы №12 жалпы білім беретін мектебінде математика, физика бірлестік жетекшілерінің тамыз отырысы өтті. «Жасанды интеллект және білім беру: жасанды интеллектті мектептердегі оқу процесіне ендіру жолдары» тақырыбымен ұйымдастырылған басқосуда алдағы жоспарлар пысықталды.
Бірлестік отырысында сөз алған Кентау қалалық білім бөлімінің әдіскері Х. Жайықбаева өткен оқу жылындағы жеткен жетістіктерді талдай отырып, жаңа оқу жылына пән мұғалімдеріне жаңа міндеттемелер қойды. 2024-2025 оқу жылында ҚР-ның жалпы білім беретін мектептерінде білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктеріне тоқталды. Жаңашыл мұғалім қоғамның негізгі қозғаушы күші екендігін, ұлттық мүддені жаңғырту арқылы сананы ояту қажеттігін айтып өтті. Жасанды интеллект және білім берудегі инновациялық технологиялардың білім беру процесіндегі өзектілігіне тоқталды.
Математика, физика сабақтарында жасанды интелектіні тиімді пайдалану жайында мұғалімдер практикада қолданып жүрген тиімді тәсілдерімен бөлісті. Жасанды интеллект-информатика, биология, психология, лингвистика, математика, Машина жасау сияқты пәндерге негізделген ғылым мен технология. Жасанды интеллекттің негізгі бағыттарының бірі-адамның ақыл-ойымен байланысты компьютерлік функцияларды дамуы. Қалалық білім бөлімінің әдіскері Х. Жайықбаева «Тамыз педагогикалық оқуының тақырыбы мен мақсатын, бағдарламасымен» таныстырып өтті.
«Қазіргінің болашағы: жасанды интеллект-ChatGPT» М. Горький атындағы N8 ШЖЖББМ-нің физика пәні мұғалімі А. Батырбеков, Ә.Молдағұлова атындағы №19 м –л-нің математика пәні мұғалімі Ж. Кенжебекова «LS зерттеулері-білім сапасын арттырудың тиімді тәсілі»,
Ю.Гагарин атындағы №16 мектеп-лицейінің математика пәні мұғалімі А. Анламасова «Жасанды интелект және креативті ойлау» , Ю.Гагарин атындағы №16 мектеп-лицейінің математика пәні мұғалімі Н. Атабекова «Современные тенденции в преподавании математики», Ататүрік атындағы №4 мектеп-лицейінің матеатика пәні мұғалімі Ж. Кенәлі «Математика сабағына оқушылардың қызығушылығын арттыру мақсатында жаңашыл әдіс-тәсілдерді қолдану», Ы.Алтынсарин атындағы №1 мектеп-гмназиясының математика пәні мұғалімі А. Атажанова «Цифрлық білім беру ресурстарын математика сабағында тиімді қолдану», Ы.Алтынсарин атындағы №1 мектеп-гмназиясының математика пәні мұғалімі Ә. Серікбаева «Математика сабақтарында кері байланыс жасаудың заманауи тәсілдері» тақырыптарында баяндамалар оқылды. Тамыз оқуына қаысқан мұғалімдер кері байланыс беріп, түрлі сұрақтарға жауаптар алды.
Жиын соңында қалалық білім бөлімінің әдіскері Х. Жайықбаева жаңа оқу жылында шығармашылық топтардың жұмысын жандандыра отырып, тәлімгерлікті ұйымдастыру, үлгілік оқу жоспары мен білім беру бағдарламаларын; жоба қызметін дамыту, пәндік олимпиадаға дайындықты жүргізуді қолға алу ұсынылды. 2024-2025 оқу жылында оқушы мен мұғалім жетістігін арттыра отырып, білім сапасын көтеру әрбір пән мұғаліміне міндет екендігін айтып өтті.
XXI ғасыр-білім мен ғылымның ғасыры. Кентау қаласында білім беру саласының майталмандарының басын қосқан тамыз кеңесі өтті. Биылғы жылы — «Digital Kazakhstan: заманауи білім беру» тақырыбында оқу үдерісін цифрландыруға және әлемдік тәжірибені ескере отырып, сабақ беру процесіне жасанды интеллектті енгізу ерекшеліктеріне арналмақ.
Дәстүрлі тамыз конференциясына – қала әкімінің орынбасары Ақнұр Байболова, Түркістан облысы білім басқармасының «Білім беруді дамыту орталығының» кафедра меңгерушісі Бекет Өтеген, қалалық маслихат төрағасы Қабылан Елеусизов, қалалық маслихат депутаттары, орта арнаулы білім ұйымдарының басшылары, білім саласы қызметкерлері, үкіметтік емес ұйымдар, құқық қорғау қызметкерлері, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері, ата-аналар комитетінің мүшелері, қатысты. Кеңестің модераторы білім бөлімінің басшысы Әділ Ауелбеков болды.
Тамыз кеңесінде өңірімізде білім саласында инновациялық цифрлы жобаларды енгізуде біршама жұмыс атқарып жүрген Ә.Молдағұлова атындағы №19 мектеп-лицейінің химия пәнінің мұғалімі, экология магистрі, органикалық химия пәні бойынша докторант Алтынбек Әбсейт, М.Горький атындағы №8 жалпы білім беретін мектеп директорының тәрбие ісі жөніндегі орынбасары К.Жадигерова маңызды баяндама жасады.
Iс-шара соңында білім беруді дамытуға қосқан үлесі үшін үздік педагогтер Ы.Алтынсарин төсбелгісімен, «Білім беру ісінің құрметті қызметкері» төсбелгісімен, республикалық, облыстық, қалалық мадақтамалар және қала әкімінің алғыс хаттарымен марапатталды.
Кентау қаласында 1 қыркүйек-Білім күніне орай барлық білім нысандарында салтанатты жиын өтіп, алғашқы қоңыру соғылды. Қала әкімі Жандос Тасов қаладағы Т.Рысқұлов атындағы №24 жалпы орта мектебіне барып, ұстаздар мен оқушыларды мерекемен құттықтады.
«Жалпы Кентау қаласының ұстаздары білім мен тәрбие беруде көптеген табыстарға жетуде. Өткен оқу жылында бітіруші түлектеріміз үлкен жетістіктерге жетті. 864 оқушының 528-і білім грантына ие болды. Бұл біз үшін үлкен мақтаныш, үлкен қуаныш» — деген қала әкімі, Жаңа оқу жылына қадам басқан оқушыларды «Білім күнімен» құттықтап, оқуда озат болуларын тіледі.
Мектепте бірінші сынып оқушылары өлең шумақтарын оқып, ізгі тілектерін өлең жолдары арқылы білдірді. Әсем әуендер шырқалып, мың бұралған бишілер мерекелік көңіл күй сыйлады. 11 сынып үздігімен бірге бірінші сынып оқушылары оның ішінде ағайынды егіз Аяна және Раяна Бекарысқыздары бірге алғашқы қоңырауды соқты.
Іс-шарадан кейін қала әкімі мектеп сыныптарын аралап, ашық сабаққа қатысып, ағымдағы жөндеуден өткен білім ордасының материалдық техникалық базасымен танысты. Жалпы, биыл қала бойынша 11 сыныпқа 1024 оқушы «Алғашқы қоңырау» мерекесіне қатысса, оның ішінде 1910 бүлдіршін мектеп табалдырығын алғаш аттап, бірінші сыныпқа қабылданды.
1-қыркүйек Білім күнінде Кентау қаласында соңғы үлгіде салынған жекеменшік «Bastau» мектебінің лентасы қиылды. Жаңа мектептің ашылу салтанатына қала әкімі Жандос Тасов, қалалық маслихат төрағасы Қабылан Елеусізов бастаған зиялы қауым өкілдері мен мектеп педагогтары және ата-аналар қатысты. Қала басшысы мектеп ұжымы мен оқушыларды жаңа білім жылының басталуымен, жаңа білім ордасының ашылу салтанатымен құттықтап, жаңа мектептің лентасын қиды.
3 қабатты ғимаратта орналасқан мектеп сыйымдылығы 450 орынға арналған. Бүгінде, мектепке 10-11 сынып оқитын 110 оқушы қабылданған. Алдағы уақытта 7 сыныптан оқушыларды қабылдау жүргізіледі.
Мұнда оқушылардың білім алуына толық жағдай жасалған. Жаңа мектепте оқу бөлмелері, компьютер сыныбы, мәжіліс залы, асхана , кітапхана сияқты бөлмелермен қамтамасыз етілген.Сондай-ақ үлкен спорт залы мен мектеп ауласында ашық ойын алаңша орналастырылған. Жаңа білім ордасында әр оқушының таңдаған бағытына қарай пәндері тереңдетіліп оқыту қарастырылған. Оқушылар тасымалдау қызметі мен ыстық тамақпен қамту жағы бар.
Сондай-ақ мемлекеттік стандарты толықтай қамтыған оқу ордасында балаға түске дейін белгіленген кесте бойынша сабақ оқытылса, түстен кейін мамандыққа бейімделген білім беру жүйесі бойынша сабақ жүргізіледі.
«Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында Бәйдібек ауданының өнерпаздары рухани астана аспанында әуелеткен әнімен, күмбірлеген күйі, мың бұралған биімен, ұлттық дәстүрдің сан түрінен өнер көрігін қыздырды. Этноауыл аумағында «Ұлттық қолөнер – ұлы мұра» атты аудан қолөнершілерінің көрмесі мен суретшілердің, «Тарихым бар жазылған ғасырлардан» атты кітап көрмесі жасақталды.
Мерекелік жәрмеңкелер мен көше театры көріністері көпшілік назарына ұсынылды. Киіз үйлерде ұлттық салт-дәстүр мен әдет-ғұрып көріністері сахналанды. «Саз отау» ұлттық аспаптар оркестрі және аудан өнерпаздары концерттік бағдарламасын ұсынды.
Сонымен қатар, «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыпты, ұлттық ойындарды да насихаттау кеңінен қолға алынды. Бәйдібек аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің ұйымдастыруымен қазақ күресі мен қол күресі, асық ату мен арқан тарту, садақ ату мен білекті де жүректі жігіттердің арасында қошқар көтеру, гір тасын көтеру сынды ұлттық спорт түрлерінен сайыстар ұйымдастырылып, жеңімпаздарға қаржылай және бағалы сыйлықтар, арнайы медальдар мен дипломдар тапсырылды.
Этноауыл аумағында өткен спорттық сайыстарды жергілікті тұрғындармен қатар шет елдерден келген туристер де тамашалап, еліміздің атадан балаға мұра болып аманатталып келе жатқан ұлттық спорттық ойындарының нағыз жауынгерлік жаттығу, әскери дайындық екенін айтып, жоғары бағаларын берді.
Екі күнге созылған шараны «Керуен сарай» кешенінде аудан өнерпаздарының қатысуымен өткен гала-концерт қорытындылады. Салтанатты шараны Бәйдібек ауданы әкімінің орынбасары Бағдатбек Жанғазиев ашып беріп, Түркістан жұртшылығына ізгі тілектерін білдірді.
Мәдени шарада ауданнан шыққан танымал тұлғалардың туындылары мен әсем ән де, күмбірлеген күй де, мың бұралған би де көрініс тапты. Гала концертке аудан өнерпаздары Бағдат Юсупов, Қуат Қасенов, Мұрат Бөбеев, Айжан Жүсіпбекова, Сатман Мәди, Дәулет Таевтар ән шырқаса, «Балауса» цирк ұжымы қалың көпшілікке көтеріңкі көңіл-күй сыйлады. Сонымен қатар, аудан өнерпаздары би билеп, жанды дауыста «Шаттық» вокалды аспапты ансамблі мерекелік кештің сәнін кіргізді.
Айта кетейік, шараның алғашқы күнінде Этноауылда қылқалам және қолөнер шеберлерінің көрмесі мен ұлттық салт-дәстүр мен әдеп-ғұрыптар көрінісі сахналанды. Ал, екінші күні арқан тарту, қазақша күрес, қошқар көтеру, асық ату, қол күресі мен садақ ату, гіртасын көтеру сынды ұлттық спорттық ойындардан жарыс ұйымдастырылды. Осылайша, Түркістан төрінде Бәйдібек ауданының мәдени күндері жоғарғы деңгейде атап өтілді.
Түркістан облысы, Созақ ауданындағы Қызылкөл ауылы маңында орналасқан археологиялық ескерткіште далалық зерттеу жұмыстары аяқталды. Зерттеу объектісі Қызылкөл тарихи-мәдени нысанда орналасқан Ғибадатхана және екі қорған болатын. Нәтижесінде, Қазақстан Республикасы мемлекеттік орталық музейінің археология бөлімінің мамандары қаңлы мәдениетіне қатысты, б.з.д. ІІ ғасырға жататын бірегей артефактілерді тапты.
Қазба жұмыстары кезінде ірі қара және ұсақ малдың сүйектері мен мүйіздері, тас дәнүккіш, келі, диірмен тағы да басқа еңбек құралдарының бөліктері, қыш ыдыс тұтқалары, киімге арналған түйме фрагменттері алынды. Ғибадатхананың батыс бөлігінде ашылған бөлменің ішінде 60 см тереңдікте ғұрыптық бұйым ыдысының кішкене бөлігі сақталған цилиндр пішінді, табаны жайпақ тұғыр табылған.
Ескерткіштің биік таулар мен көлдерге жақын орналасуы, ғибадатхананың ерекше құрылымы мен табылған жәдігерлердің түрлері құрылыстың ғұрыптық ғибадатхана ретінде пайдаланылғанын көрсетсе, тас құралдар егіншіліктің, атап айтқанда, егін жинаудың дамығанын көрсетеді.
Жалпы, қазақ халқының құрамына енген ірі тайпалардың бірі ол — қаңлылар. Олар Қытай жазба деректерінде кангюйлар деп аталса, ал парсы және үнді діни кітаптары «Авеста» мен «Махабхарата» кангха болып кездеседі. Түркі руналық жазушыларында Кангю-тарбанд деген кенттің аты бар.Қаңлы тайпаларын Қытай жазба деректері бойынша, алғаш рет қазақ халқының тарихына таныс еткен ғалымдар көрнекті Қытай тілінің мамандары Н. Я. Бичурин мен Н. В. Кюнер деп айтылады. Жазба деректерді пайдалана отырып, қаңлылардың қысқаша болса да тарихына көңіл бөлген академик В. В. Бартольд. Ол қаңлы тайпаларын Сырдарьяның орталық ағасында өмір сүрген деген тұжырымға тоқталған екен.
Тарихи деректерге сенсек, біздің заманымыздан бұрынғы ІІ-III ғасырларда қаңлы тайпалық бірлестігі құрылған. Олардың астанасы – Битянь қаласы болған. Олардың саны 600 мың, немесе 120 мың үй болған деген деректер бар. Қаңлылар Қытай, Рим, Кавказ және Орта Азия елдерімен сауда байланыс жасап тұрған. Олардың негізгі кәсібі егіншілікпен ұштасқан мал шаруашылығы, сонымен қатар аң аулау мен балық аулаудың қосалқы маңызы болды. Қоныстар мен қорымдарды қазған кезде балық аулау құралдары – шанышқылар, сүңгілер, қармақтар, жүкшелер де табылған. Қаңлылар қоғамында әр түрлі кәсіптер,қол өнер, сауда және ақша айналысы дамыды.Олардың қоныстарында ондаған тұрғын үй мен қора – қопсылар болды.
Көптеген археологиялық қазба жұмыстарында дән, астық сақтайтын ұра, еденді сылайтын балшыққа, шикі кірпішке қосылған сабан, толып жатқан дәнүккіштер, астық, бақша дақылдарын сақтайтын қыш кеспектер табылған екен. Олар жерді тас кетпендермен өңдеген, сүйектен жасалған егіншілік құралдарды да пайданған. Тарихи деректерге сенсек, қаңлы тайпалары сонау ерте кезден бастап мемлекеттік дәрежеге дейін көтерілген тайпа бірлестіктері болды деп айтуға болады. Ғалымдардың айтуынша, ежелгі Қаңлы және одан арғы мемлекеттердің қалалары Қарнақ, Шорнақ, Йүгнек, Шобанақ, Ташанақ, Сығанақ болып, қазірге дейін аталып келеді. Тағы бір осыдан кейінгі түркіше көне атаулар Құмкент, Саудакент, Өзкент, Жанкент, Сүткент, Манкент сияқты болып келеді. Бұлардың соңындағы кент атты бөлігі ел, халықтың тұрғын жайы деген мәнді білдіретін сөз екені белгілі. Ал нақ сөзінің тап сондай елді-мекен деген мағынасын ешбір түркі халықтарының сөз қорынан кездестірмейміз. Соған қарағанда бұл сөз өте ежелгі заманда қолданылып, кейін оның орнын басқа сөзқолданысы иемденген тәрізді.
Созақ ауданы Құмкент ауылдық округіне қарасты Қызылкөл елді мекені жанынан табылған құнды мұралар да қазақ тарихымен үндескен ұлттық жәдігерлер деп айтуға болады. Себебі, ел тарихы оның өткен кезеңдері мен байырғы дәуірлерден сабақтасып келеді.
Енді, орталық музей археологтары Қазақстанның көне тарихының жаңа парақтарын аша отырып, еліміздің әр өңіріндегі тарихи нысандарда архологиялық қазба жұмыстарын жүргізуді алдағы уақытта да жүйелі түрде жалғастыруды жоспарлап отыр.
