ПАРИЖСКОЕ СОГЛАШЕНИЕ И ПАРНИКОВЫЕ ГАЗЫ: КАКИЕ ИСТОЧНИКИ ЭНЕРГИИ ВЫЗЫВАЮТ БОЛЬШЕ ВСЕГО ВЫБРОСОВ CO₂?

Изменение климата является одной из самых серьёзных угроз современности, и углеродные выбросы играют ключевую роль в этом процессе. С 2015 года, когда было подписано Парижское соглашение, международное сообщество активно ищет пути для сокращения выбросов парниковых газов. На сегодняшний день 194 страны, включая Казахстан, приняли на себя обязательства по уменьшению углеродного следа. В этом контексте атомная энергетика выступает важным инструментом для достижения климатических целей и перехода к устойчивому развитию.

Выбросы углекислого газа (CO₂) от энергетического сектора составляют более 40% всех глобальных выбросов, что делает эту проблему одной из наиболее актуальных для борьбы с изменением климата. Основные источники углеродных выбросов включают:
Уголь. Один из самых углеродоёмких источников энергии, вызывающий выбросы 800–1000 граммов CO₂ на киловатт-час (г/кВт·ч). В то время как уголь продолжает оставаться важным источником электроэнергии, его негативное воздействие на окружающую среду вызывает необходимость поиска альтернатив.
Природный газ. Хотя его углеродный след составляет 400–500 г/кВт·ч, утечки метана при добыче и транспортировке увеличивают общий негативный климатический эффект.
Возобновляемые источники энергии. Солнечная и ветровая энергетика значительно менее углеродоёмкие, выбросы в них составляют 20–50 и 11–12 г/кВт·ч соответственно. Однако зависимость от погодных условий и необходимость создания резервных мощностей могут увеличивать углеродный след.
Атомная энергетика. Показатели выбросов CO₂ от атомных электростанций составляют всего 5,1–6,4 г/кВт·ч, что делает атомную энергетику одним из наиболее экологически чистых способов производства электроэнергии.
Мировой опыт показывает, что в странах с высоким уровнем развития атомной энергетики наблюдаются значительно меньшие объёмы углеродных выбросов. Например, Франция, где около 65% электроэнергии производится на атомных станциях, имеет одни из самых низких выбросов CO₂ в мире — всего 56 г/кВт·ч. Это свидетельствует о том, что увеличение доли атомной энергии в энергетическом балансе страны может значительно сократить углеродные выбросы.
На конференции COP-28 в 2023 году 20 стран, включая США и Францию, подписали декларацию о тройном увеличении мощностей атомной генерации к 2050 году. Европарламент также проголосовал за включение атомной энергии в таксономию «зелёной» энергии, что открывает новые перспективы для развития атомной энергетики в Европе и мире.
Казахстан, обладающий большими запасами урана и опытом в ядерной энергетике, имеет все возможности для использования атомной энергии как одного из ключевых инструментов сокращения углеродных выбросов.

Теперь рассмотрим мировой опыт на примерах.
Франция.
Франция является ярким примером успешного использования атомной энергетики для сокращения углеродных выбросов. В результате активного развития в 1970-х годах атомной энергетики страна смогла обеспечить около 65% своей электроэнергии за счёт атомных электростанций. Это решение способствовало значительному сокращению выбросов CO₂, что сделало Францию одним из лидеров по производству чистой энергии в мире.
Согласно данным, в 1970-х годах ВВП Франции увеличивался в среднем на 5% в год, что свидетельствует о динамичном экономическом росте, несмотря на внедрение новых технологий и энергетических решений. В то же время выбросы CO₂ на душу населения уменьшились почти на 40% с 1970 года, что является результатом перехода к атомной энергетике и повышения эффективности использования энергии. Такое сочетание экономического роста и сокращения углеродных выбросов делает Францию уникальным примером того, как можно добиться устойчивого развития через внедрение атомной энергетики.
США.
Согласно декларации, подписанной на COP-28, США вновь акцентируют внимание на развитии атомной энергетики, понимая важность этой отрасли для достижения энергетической независимости и уменьшения углеродных выбросов. В последние десятилетия американская атомная энергетика сталкивалась с различными вызовами, включая старение существующих реакторов и негативное общественное восприятие. Однако осознание необходимости устойчивого энергетического будущего и стремление к декарбонизации открывают новые горизонты для атомной энергетики в стране.
Министерство энергетики США (DOE) активно поддерживает разработки новых технологий, таких как малые модульные реакторы (SMR). Эти реакторы предлагают ряд преимуществ, в том числе повышенную безопасность, модульность и возможность более гибкого развёртывания в зависимости от потребностей региона. В рамках своих стратегий DOE подчёркивает, что SMR могут стать ключевыми элементами в обеспечении надёжной и чистой энергетики, что особенно важно для достижения целей по климату и устойчивому развитию.
Возвращение к атомной энергетике в США также связано с необходимостью укрепления энергонезависимости. Опираясь на уроки прошлого, когда страна ослабила свои позиции в атомной сфере, новое поколение политиков и экспертов признаёт, что атомная энергетика может значительно уменьшить зависимость от импортируемых ископаемых видов топлива. В результате США стремятся не только увеличить мощность атомной генерации, но и вернуть себе лидерство в глобальной атомной энергетике, обеспечивая тем самым энергетическую безопасность и поддержку международных климатических обязательств.
Германия.
Несмотря на стремление Германии к полному отказу от атомной энергетики, это решение было воспринято многими экспертами как поспешное и, возможно, стратегически невыгодное. В 2011 году, после аварии на Фукусиме, Германия приняла решение о закрытии своих атомных электростанций к 2022 году, хотя они на тот момент обеспечивали значительную часть низкоуглеродной электроэнергии страны. Вместо этого страна стала активно развивать использование возобновляемых источников энергии, таких как ветер и солнце. Однако это резкое изменение энергетической стратегии привело к ряду последствий.
Во-первых, переход на возобновляемые источники оказался сложным с точки зрения стабильности энергоснабжения. Временные пробелы в выработке электроэнергии объектами ВИЭ вынудили Германию больше полагаться на уголь и природный газ, что, в свою очередь, увеличило выбросы CO₂. Поспешный отказ от атомной энергетики без должного плана перехода привёл к тому, что страна потеряла мощный инструмент для борьбы с изменением климата. Атомная энергетика, будучи низкоуглеродной и стабильной, могла бы сыграть ключевую роль в переходе к устойчивой энергосистеме, но отказ от неё увеличил углеродный след Германии.
В странах с малой долей атомной энергии, таких как Южная Африка (4,4%) и Индия (3,1%), объёмы выбросов CO₂ остаются значительными: 707 и 713 г/кВт·ч соответственно.
Чтобы значительно сократить выбросы, необходима декарбонизация всех секторов энергетики. Однако наибольшее внимание в настоящее время по ряду причин сосредоточено на электроэнергетике:
Во-первых, электроэнергетический сектор легче всего поддаётся декарбонизации, поскольку существует возможность использования низкоуглеродных видов, таких как атомная энергия.
Во-вторых, электроэнергия является чистой на этапе конечного потребления, что имеет два ключевых преимущества — улучшение качества воздуха в городских районах и централизация выбросов, упрощающая их регулирование.
В-третьих, производство электроэнергии является интенсивным источником выбросов CO₂. При том, что только около 20% конечного энергопотребления приходится на электричество, его производство ответственно за более чем 40% всех связанных с энергией выбросов.

Для Казахстана переход на низкоуглеродные источники энергии является максимально актуальным, так как страна занимает вторую строчку в мире по наибольшему объёму выбросов парниковых газов. По итогам 2023 года объём выбросов CO₂ в РК составил 821 г/кВт·ч. Причина в том, что более 77% электроэнергии в стране вырабатывается на теплоэлектростанциях (ТЭС), которые работают на угле.
Уменьшить такой объём выбросов парниковых газов возможно только с помощью использования низкоуглеродных источников энергии, в нашем случае это ввод атомной электростанции (АЭС). Для этого в Казахстане есть все предпосылки: страна занимает второе место в мире по разведанным запасам природного урана и лидирующую позицию в уранодобывающей отрасли, ежегодно покрывая около 40% потребности мировой атомной энергетики. Можно привести аналогию, что как минимум каждый третий ядерный реактор в мире работает на казахстанском уране.
Кроме того, в РК действует Национальная атомная компания «Казатомпром», которая является крупнейшим производителем природного урана с приоритетным доступом к одной из величайших в мире ресурсных баз. В структуре «Казатомпрома» имеется завод ТОО «Ульба-ТВС», запущенный в работу в ноябре 2021 года после прохождения сертификации со стороны владельца технологии производства ТВС — французской компании Framatome — и получения признания сертифицированного поставщика ядерного топлива от конечного потребителя продукции — китайской ядерной корпорации CGNPC. Завод «Ульба-ТВС» позволил Казахстану войти в ограниченный круг мировых поставщиков тепловыделяющих сборок, то есть готового ядерного топлива для АЭС. Это единственное в Казахстане производство ядерного топлива для атомных электростанций. Основные клиенты «Казатомпрома» — операторы АЭС, а главные экспортные рынки его продукции — Китай, Южная и Восточная Азия, Северная Америка и Европа.
Таким образом, если говорить о потенциальном запуске АЭС в Казахстане, «Казатомпром», исходя из годового объёма производства, обладает более чем достаточными ресурсами урана для обеспечения потребности АЭС.
С учётом всех факторов атомная энергетика представляет собой важный инструмент для борьбы с изменением климата и сокращения углеродных выбросов. Международный опыт, показавший успешные примеры использования атомной энергии для уменьшения углеродного следа, может служить ориентиром для Казахстана. Строительство новых атомных электростанций в стране не только сократит объёмы выбросов CO₂, но и обеспечит энергетическую безопасность, экономический рост и улучшение качества жизни населения.
Источник: https://ranking.kz/reviews/industries/parizhskoe-soglashenie-i-parnikovye-gazy-kakie-istochniki-energii-vyzyvayut-bolshe-vsego-vybrosov-co2.html

АЭС САЛУДЫҢ ПАЙДАСЫ

АЭС салу бойынша халықтың қорқынышы басым. Ол қорқыныш – апатты жағдай орын алса не болмақ, қауіпсіздікке кепіл бар ма деген сынды сауалдардан туындап отыр. АЭС салудың өзіндік тәртібі, үлкен тексерісі мен критерийлері бар. Тек Қазақстан ғана емес, халықаралық ұйымдар, яғни, Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің (МАГАТЭ) бақылауында болады . АЭС бір жылда салынатын мекеме емес. Оның құрылысы да біршама уақытқа созылады. Яғни, қауіпсіздік шаралары барлық тұстан қарастырылады. Сол арқылы ғана АЭС өз жұмысын бастайды.
Атом инфрақұрылымын дамытуға деген қызығушылықтың күрт өсуіне не себеп болды? Қытай елі қарқынды дамып келе жатқан экономиканы энергиямен қамтамасыз ету үшін көмір электр станцияларын жаппай пайдаланудан туындаған экологиялық жағдайды түзетуге тырысады. Қытайдағы Атом энергиясы арқылы олар басқа елдерге отынға тәуелділікті азайтуға тырысады.

«Атом электр станциясының құрылысы» медиа кеңістігіндегі ең танымал тақырып

Қазақстан интернет қауымдастығының басшысы Шавкат Сабиров «Facebook» желісіндегі парақшасында «mediametrics.kz» сервисінің индикаторлары бойынша желілік БАҚ пен әлеуметтік желілерді бақылау нәтижелерін жариялады.
«Әр 5 секунд сайын біз 1500-ден астам онлайн БАҚ-тан мәліметтер аламыз. Атом электр стансасын салу жөніндегі референдум тақырыбы бойынша Қазақстанның ақпараттық өрісін талдадық», – басылымда атап өтілді.
Атап айтқанда, Ш. Сабиров 16-22 қыркүйек аралығындағы апталық мониторинг мәліметтерін ұсынды. Талдау үшін іздеу кілт сөздері таңдалды: «атомдық электр станциясы», «энергия тапшылығы», «атомдық электр станциясы», «атомдық энергия», «бейбіт атом», «ядролық реактор», «референдум», «Үлкен ауылы» және т.б.
Сервистің қызмет көрсету нәтижесінде желілік БАҚ-та 3 мыңнан астам жарияланым тіркелді, оның 80%-ға жуығы бейтарап, 18%-ы оң, қалғаны (2%) теріс.
Әлеуметтік желілерде, автор атап өткендей, цифрлар әлдеқайда жоғары: 80 мыңнан астам ескертпелер, олардың көпшілігі бейтарап (82%), 16% оң және 2% теріс.
Сонымен қатар, автордың жарияланымы интернет-БАҚ-та талқыланатын негізгі тақырыптарды көрсетеді:
− электр энергиясының тапшылығы проблемасы;
− АЭС жұмысының сенімділігі мен қауіпсіздігі;
− елдің энергетикалық қажеттіліктерін қанағаттандыру (орта және ұзақ мерзімді перспективада);
− экономиканың, ғылымның дамуына және азаматтардың өмір сүру сапасын жақсартуға әсер ету;
− экономикалық өсу үшін елдің энергетикалық әлеуетін арттыру;
− «атом энергетикасының» жаңа саласын қалыптастыру және құру;
− ядролық медицинаның дамуы.
Зерттеудің қорытындысында автор АЭС тақырыбы мен Республикалық штаб қызметінің кеңінен қамтылғанын (интернеттегі БАҚ-та айтылғандардың 30%-дан астамы), сондай-ақ сарапшылардың, қоғам белсенділерінің, депутаттардың және белгілі бір тұлғалардың ядролық энергетиканы қолдаудағы жоғары белсенділігін атап өтеді (басқа тақырыптар: армия реформасы, құқық қорғау органдарындағы өзгерістер, жекелеген банктердің проблемалары, суицид және т.б.).

ПРЕЗИДЕНТ ТҮРКІСТАНДА ЖАҢАДАН БОЙ КӨТЕРГЕН «ДОСТЫҚ ҮЙІНІҢ» ЖҰМЫСЫМЕН ТАНЫСТЫ

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Түркістан қаласында жаңадан бой көтерген «Достық үйінің» жұмысымен танысты.

Президенттің арнайы тапсырмасымен салынған кешенде «Қоғамдық келісім» мекемесі, облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы жанындағы Ардагерлер кеңесі, Аналар кеңесі, Медиация кеңесі, сондай-ақ аймақтағы 11 этномәдени бірлестіктің өкілдіктері орналасқан.

Мемлекет басшысы ғимаратты аралап көріп, жергілікті зиялы қауыммен және Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшелерімен жүздесті.

– Қастерлі Түркістан жеріне арнайы келіп отырмын. Түркістан өңірінің келешегі жарқын деп ойлаймын. Жастарымызға үлгі-өнеге көрсетіп жүрген ардагерлерге алғыс айтқым келеді. Ең алдымен, жастарға қолдау білдіруіміз керек. Біз бәріміз бірігіп, ел үшін еңбек етуіміз қажет. Сырттан келетін тәуекелдер аз емес. Ахуалды жақсы білесіздер. Түркістан облысында 50 этнос өкілі тұрады. Ауызбіршілікті сақтау және елімізді дамыту жолындағы ерен еңбектеріңізге ризашылық білдіремін. Қазақстанда ешқашан ешқандай фобия болған емес, болмайды да. Біз – бірлігі мығым, толерантты, ұстамды әрі еңбекқор халықпыз. Ең бастысы – осы. Сондықтан ынтымағы жарасқан қоғамның іргесін әлі де бекіте түсеміз, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Мемлекет басшысы Түркістанның көрікті, таза қалаға айналғанына назар аударды. Бұл ретте Түркістанға облыс мәртебесін берген еліміздің Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбегі зор екенін атап өтті.

Кездесуде Ақсақалдар кеңесінің төрағасы Созақбай Әбдіқұлов Түркістанның облысқа айналған сәтінен бері орын алған оң өзгерістерге тоқталып, халық саны тығыз орналасқан өңірге мемлекет тарапынан жасалып жатқан қамқорлық үшін алғыс айтты.

«Достық үйінің» жалпы алаңы – 3912,29 шаршы метр. Нысанның ерекшелігі – ғимараттың орталық алаңы киіз үй пішінінде салынған, яғни 23 қанаттан тұрады. Мұндағы мақсат – түгел түркінің төрі саналатын, қазақ руханиятының қарашаңырағы киелі Түркістанның рухани және тарихи мәртебесін паш ету. Киіз үйдің тағы бір символикалық мағынасы — этнос өкілдері бір шаңырақ астында тату-тәтті өмір сүріп отырғанын білдіреді.

Сондай-ақ «Достық үйінде» Коворкинг орталығы жұмыс істейді. Онда Ассамблея мүшелері мен этномәдени бірлестік төрағалары, жастар келіп дебат ойнап, бір-бірімен пікір алмасып, кездесу өткізеді. Жалпы бұл орталықтың есігі татулықты ту еткен қалың көпшілікке ашық.

Болашақта ҚХА-ның «Елтану» жобасы аясында ұйымдастырылатын «Мың бала», «Бабалар үні», «Әнім сенсің, туған жер», «Үкілі домбыра», «Анамның әлдиі, әжемнің ертегісі» секілді ірі байқаулар осы «Достық үйінде» өтеді.

ЖЕТІСАЙДА МАҚТА КЛАСТЕРІН ДАМЫТУ, ӨНІМ САПАСЫН ЖАҚСАРТУ МӘСЕЛЕЛЕРІ ТАЛҚЫЛАНДЫ

Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалдының тапсырмасына сәйкес облыс әкімінің орынбасары Ертай Алтаев пен облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Нұрбек Бадырақов Жетісай ауданына іссапармен барып, мақта алқаптары мен мақта зауыттарында болды. Шаруалар мен диқандармен еркін форматта тілдесіп, ұсыныс-пікірлерін тыңдады.

Кездесу барысында күзгі жауын-шашынға қалдырмай мақта терім науқанын сапалы ұйымдастыру, күзгі жиын-терімге берілетін мемлекеттік қолдауларды өз уақытында көрсету, мақта бағасы мен басқа да мәселелер сараланды. Мақта қабылдау бекеттеріндегі таразыдан алдау, зертханаларда мақта сапасын қасақана төмендету секілді жағдайларға жол бермеу мақсатында мақта қабылдау бекеттеріндегі таразылар тексерілді.

Мақта өңдеу зауыттары басшыларының айтуынша, әр компания тікелей халықаралық мақта саудагерлерімен (трейдерлермен) жұмыс істейтіндіктен мақта талшықтарын шикізат күйінде сатып алуға қажетті қаражаттың, жеке инвесторлар тарапынан сұраныстың жоқтығын алға тартты. Баға – мақта сапасына байланысты екенін мәлімдеді.

Шаруалармен жүздесу барысында өңір басшысының тапсырмасы аясында мақта кластерін дамытуға күш салынғаны, бұл бағытты барынша дамыту маңызды екені айтылды.
Негізгі табысы мен күнкөрісі агросектормен тікелей байланысты Жетісай ауданында биылғы жылы 79,3 мың гектар жерге егілген ауыл шаруашылығы дақылдарының 40,8 мың гектарға жуығы мақта дақылы болса, 19,7 мың гектары бақша, 3,4 мың гектары көкөніс, 7,3 мың гектары дәндік жүгері мен 6,6 гектар егістігі мал азықтық дақылдары. Егілген ауыл шаруашылығы дақылдарынан 544,5 мың тонна бақша, 88,3 мың тонна көкөніс, 40,3 мың тонна дәндік жүгері мен 99,2 мың тонна мал азықтық өнімдері алынған.

Науқанға 715 дана трактор мен 897 дана трактор тіркемелері, 61 дана ОВХ мен 232 дана мақта терім машиналары дайын.
Өткен жылы 45 мың гектарға мақта шитін сеуіп, 122 мың тонна ақ ұлпа жинаған жетісайлық шаруалар биылғы жылы да сол межені орындауға ниетті.

Өйткені, өнім сапасын арттырып, ағын суды үнемдеудің тиімді технологиясы саналатын тамшылатып суғару әдісі биылдың өзінде ауданда 2 мың гектарға артқан. Оның 300 гектардан астамы мақта дақылын өндірушілердің еншісінде.

«Әділдік және өркендеу» қоры жұмысшы мамандық иелері арасында байқау жариялады

Байқау қыркүйектің соңғы жексенбісінде аталып өтетін Еңбек күніне орайластырылған;

Жұмысшы мамандық иелері өз кәсібі жайлы бір минуттық ролик түсіріп, #adildikbaiqau және #adildikorkendeu хэштегімен инстаграмда жариялай алады;
– Басты мақсатымыз – қоғамда жұмысшы мамандықтар мен еңбек адамының мәртебесін арттыру. Сондай ақ, жұмысшылардың шығармашылық қабілетін дамытып, өзінің күнделікті еңбегін елге паш етуге мүмкіндік беру. Осылайша әркімнің еңбегі маңызды екенін тағы бір мәрте еске салмақпыз, – деді «Әділдік және өркендеу» қоғамдық қорының директоры Дана Рысмұхамедова.
Жеңімпаздарға құнды сыйлықтар әзір. Бірінші орын – робот шаңсорғыш, екінші орын – Apple Watch смарт сағаты, үшінші орын – Яндекс колонкасы. Байқау қорытындысы 10 қазанда жарияланады.
Қор байқауды жыл сайын өткізеді.
«Әділдік және өркендеу» қоғамдық қорының өңірлерде 20 өкілдігі мен 3700-ден астам жақтасы бар. 7 өңірде қоғамдық қабылдауы жұмыс істейді. Қордың жобалары – өнеркәсіптік кәсіпорындардағы еңбек қауіпсіздігінің, жол сапасы мен мектеп мәзірінің мониторингі.
Қордың манифестімен мына сілтеме бойынша танысуға болады.

Баспасөз хатшысы – Гүлжан Марқабаева, +7 701 986 9966, adildik.org.kz@gmail.com

АТОМ ЭЛЕКТР СТАНСАСЫ — КӘСІПОРЫНДАРДЫҢ ҮЗДІКСІЗ ЖҰМЫС ІСТЕУІНЕ МҮМКІНДІК БЕРЕДІ

Прагматикалық көзқараспен қарайтын болсақ, баламалы энергетика көздері сұранысты түгелдей қамти алады деп нық сеніммен айта алмаймыз. Өйткені, табиғи жолмен қайта қалпына келетін энергия көздерінен қуат жинайтын жабдықтарды орналастырудың өзіндік тәртібі, техникалық шарттары бар. Мына жерге күннің сәулесі көп түседі немесе ана жерде жел қатты соғады деген қазақы долбармен қондырғыларды кез келген жерге қоя алмайсыз. Қоршаған ортаның жағдайы жабдықтың техникалық шарттарына сәйкес келмесе, қуаттың өндірілуі көздегеніміздей болмайды. Оған біздегі құбылмалы ауа райын, климаттың ерекшелігін, экологиялық ахуалды қоссаңыз, мәселенің ар жағы өзінен-өзі түсінікті бола кетеді. Бұл мәселеге алдымен ғылыми ізденістер жүргізу, қолданбалы тәжірибелерді енгізу, зерттеу-зерделеуді іске асыру тұрғысынан қарауымыз қажет.

Шынында да біз неден қорқамыз? Атом электр стансасы бізге энергия импортына тәуелділікті жойып, кәсіпорындардың үздіксіз жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Сонымен қатар өндірісте жаңа жұмыс орындары ашылады. Тариф арзандап, өнімнің өзіндік құны төмендейді. Бір сөзбен айтқанда, халықтың табысы артады. Біздің көздегеніміз де осы емес пе?! Естіп жүргеніміздей, көп адамдар ядролық жарылысты атом электр стансасымен шатастырып жатады. Әрине, жұрттың бәрі маман емес, қоғамда әртүрлі пікірлердің болуы заңдылық. Бұл мәселені ғалымдардың еншісіне, халықтың өзіне қалдырғанымыз жөн. «Көз – қорқақ, қол – батыр» демекші, бізге қазір ауызбіршілік ауадай қажет. Биылғы Жолдау нақты мақсаттарды орындауға жетелейтін баспалдақ іспетті. Іргетасы пен баспалдағы берік болса, Қазақстанның келешегі жарқын болмақ.

Қалыйма ЖАНТӨРЕЕВА — облыстық мәслихаттың депутаты, Түркістан облысының құрметті азаматы.

ҚАЗАҚСТАН УРАН ӨНДІРУ САЛАСЫНДА ЖЕТЕКШІ ЕЛДЕРДІҢ ҚАТАРЫНДА

Қазақстанда атом электр стансасының (АЭС) құрылысын жүргізу елдің энергетикалық саясаты мен экономикасына елеулі оң өзгерістер әкелетін стратегиялық қадам болып табылады. Қазақстанда уранның ірі қоры бар, ол әлемдік қордың шамамен 12 пайызын құрайды. Сондықтан да Қазақстан уран өндіру саласында жетекші елдердің қатарында тұр.

АЭС салу арқылы Қазақстан өзінің ішкі ресурстарын электр энергиясын өндіру үшін тиімді пайдалана алады, бұл отын импортына тәуелділікті азайтуға және елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтуға мүмкіндік береді. Бұл сонымен қатар ішкі энергетикалық ресурстарды оңтайландыру және саланы дамыту үшін қосымша мүмкіндіктер жасайды. Атом электр стансалары парниктік шығарындыларды азайтады, бұл – көмір және газ электр стансаларымен салыстырғанда атмосфераның ластану деңгейін айтарлықтай төмендетеді деген сөз. Сондай-ақ, климаттың өзгеруіне және ауа сапасының жақсаруына да ықпал етеді.

Жоғарғы Сот мектептерде орамал тағуға тыйым салуды жойған жоқ

Бұқаралық ақпарат құралдарының жарияланымдарында және әлеуметтік желілерде Жоғарғы Сот мектептерде орамал тағуды заңды деп тапты деген жалған ақпарат таралуда.

Істі қарау аясында Жоғарғы Соттың әкімшілік істер жөніндегі сот алқасы білім беру мекемесінде орамал тағудың заңдылығы жөніндегі мәселені талқылауға араласпаған.

Кассациялық саты мектептің оқушыны сабаққа жібермеуін заңсыз деп таныды, өйткені білім алу құқығы Қазақстан Республикасы азаматтарының негізгі конституциялық құқықтарының бірі болып табылады.

Сонымен қатар, бейінді Министрлікте орта білім беру ұйымдары үшін міндетті мектеп формасына қойылатын талаптарды бекіту жөніндегі өкілеттіктер бар. Министрдің тиісті бұйрығы заңсыз деп танылмаған және күші жойылмаған.

Сондай-ақ, ата-аналар мектеп жарғысы мен мектеп формасына қойылатын талаптарды сақтау міндетіне жауапты екенін атап өтеміз.

Бұл ретте ата-аналардың балаларды тәрбиелеу мен білім беру, олардың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі өздеріне алған және заңда белгіленген, оның ішінде Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте көзделген міндеттерді орындамауы жауаптылыққа әкеп соғады.

ҚР ЖОҒАРҒЫ СОТЫ

ЖҮЙЕЛІ БАСТАМА ЖЕМІСІН БЕРЕДІ ДЕГЕН СЕНІМДЕМІЗ

Азаматтардың мемлекетке деген сенімін арттыру – Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың қолға алған басты саяси ұстанымы екенін белгілі. Президент лауазымына сайланған 2019 жылы, Мемлекет басшысы ұсынған сайлауалды бағдарламада, еліміздегі  аса маңызды стратегиялық проблемаларға қатысты шешім референдум арқылы қабылданады деп айтылған болатын.

Қазақстанда атом энергетикасын дамыту туралы алғашқы пікірлер осыдан 5 жыл бұрын айтылған еді. 2019 жылғы 27 сәуірде Қазақстан Республикасының Президенті Семейде өткен кездесуде АЭС салу туралы шешім қабылдауда, халықтың пікірі ескерілетінін жария етті. Ал, Қазақстанда атом станциясын салу жөнінде түпкілікті шешім қабылдау үшін жалпыұлттық референдум өткізілетіні Мемлекет басшысының өткен жылғы қараша айында ғалымдармен өткен жиында айтылды.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2024 жылғы 2 қыркүйектегі Жолдауында айтылып, 6 қазанға белгіленген жалпыхалықтық референдумның өткізілуі – бұл жан-жақты ойластырылған, байыппен талдап-таразыланған саяси шешім екенін осыдан-ақ білуге болады.

Атом станциясын салудың тиімділіктері осы 5 жыл ішінде толықтай зерделенді. Жобаның энергетикалық қажеттілігінен бастап, экономикалық, экологиялық, технологиялық және қауіпсіздік мәселелері түгелдей зерттелді.

Нақты мысалдарды келтіретін болсақ, Қазақстанда халықтың 50 пайызы еліміздің оңтүстігіне жататын 5 облыс пен 2 мегаполисте тұрады. Соның ішінде, Түркістан облысында республика халқының 10 пайыздан астамы шоғырланған. Осыншама халыққа электр қуатын жеткізу – үлкен стратегиялық мәні бар мәселе болып отыр. Осы өңірлерде тұратын 10 млн.-нан астам халықты сырттан келетін энергияға тәуелді етуге болмайтынын жақсы білесіздер.

Экономикалық тұрғыдан қарайтын болсақ, Қазақстанда атом энергетикасын дамытудың мүмкіндігі көп екенін түсінеміз. Қазірдің өзінде еліміз табиғи уран өндіру көлемі жөнінен әлемдебірінші орын алады. Ядролық отын компоненттерін өндіруге технологиялық мүмкіндігіміз жетеді. Қазір мұның бәрін шет елдер бізден шикізат күйінде алып отыр.

Атом станциясы салынса, бізге жаңа буын технология келеді, физик-ғалымдарымыз сыртқа кетпей, өзімізде жұмыс істейтін болады. Бейбіт атоммен жұмыс істей білетін жастарымыз тәрбиеленеді.

Атом энергетикасы экологиямызға да пайдасын тигізеді. Қазір біз тұтынатын қуаттың 70 пайызы көмір станцияларында өндіріледі. Бұл станциялардың 70 пайызы тозып, ескірген. Көмір түтіні ауамызды ластап тұрса, көмір қалдықтары жерімізді ластауда. Атом станциясынан шығатын парник газының көлемі көмірмен салыстырғанда 135 есе төмен екені айтылуда. Пайдаланылған ядролық отынды қайта өңдеу нәтижесінде, пайдалы материалдарының 90 пайыздан астамын қайта пайдалануға болады дейді ғалымдар.

Елімізде АЭС салуға қатысты түрлі пікір айтылып жүр. Соның ішінде, бұл бастаманы Семей полигонымен салыстырып жатқандар да бар. Ядролық отынды қару ретінде пайдалану мен бейбіт мақсатта қолдану – мүлде үйлеспейтін түсініктер. Сондықтан, тұрғындардың радиациядан зардап шегу қатері жоқ екенін айтуға тиіспіз.

Кейбіреулер Чернобыль мен Фукусима апаттарын мысалға келтіреді. Біріншіден, Чернобыль АЭС-ы 1977 жылы салынған болса, Фукусима станциясы 1971 жылы іске қосылған. Сол кездегі ең мықты технологиялармен салынған бірінші буындағы реакторлар болатын. Қазір дәуір басқа, технология содан бергі кезеңде қарыштап дамыды. Бізде салынатыны ІІІ және ІІІ+ буындағы реакторлар болады. Екіншіден, Чернобыльдегі апат адам салғырттығынан орын алса, Фукусимадағы апат мұхиттағы цунамидің орын алуынан болды.

Жаңа буын станциялар 9,2 баллдық жер сілкінісіне төтеп бере алатындай боп салынады. Атом станцияларының салынуы МАГАТЭ – Атом энергиясы жөніндегі Халықаралық агенттіктің тікелей қадағалауымен іске асады. Жобасы, салынуы, іске қосылуы және жұмыс істеп тұруы – түгелдей халықаралық мамандардың бақылауында болады.

Атом станциясы туралы шындыққа сай келетін, дәлелді деректерді айтатын АЭС салуды қолдау жөніндегі Халықтық штаб құрылғанын білесіздер. Штабтың халық арасындағы түсіндіру жұмыстары Түркістан облысынан басталып, Парламент Мәжілісінің және «AMANAT» партиясының Төрағасы Ерлан Жақанұлы Қошанов бастаған өкілдер облыс тұрғындарымен 13 кездесу өткізді.

Қазақстанның қуатты елге айналуы – баршамыздың мұратымыз. Еліміздің тағдырына байланысты таңдау сәтінде баршамыз болашағымызға жауапкершілікпен қарайық!

Алтынсары ҮМБЕТӘЛИЕВ,

«AMANAT» партиясы, Түркістан облыстық филиалының төрағасы, облыстық мәслихат депутаты.