Бүгінде Орталық Азия елдерінде электр энергиясының тапшылығы сезіледі. Мәселе қыста гидроэлектростанциялардың жұмысы тоқтаған кезде күшейе түседі. Ал, бұл өңірдегі елдер бұл міндетті бірлескен күш-жігермен шешуі тиіс, деп есептейді зерттеу бастамалары орталығының директоры Бақтиер Эргашев.
«Шешімдердің бірі — атом энергетикасын дамыту. Осының арқасында Орталық Азия өңірінің мемлекеттері ұзақ мерзімді перспективада өздерін сенімді энергия көзімен қамтамасыз ете алады. Сонымен қатар, жаңа өндірістерді іске қосуды жолға қоюға мүмкіндік тумақ.
Естеріңізге сала кетейін, Өзбекстанда алғашқы атом электр станциясын салу туралы шешім қабылданды. Ол Джизак облысында Тузқан көлінің жанында салынады.
Қошқаров Раимжан Саттарович — Түркістан қалалық өзбек этно мәдени бірлестігінің төрағасы
Бүгінгі таңда Түркістан облысы бойынша 1 041 мектеп, 21 интернат ұйымы және 1 425 балабақша асханамен, буфетпен қамтамасыз етілген. Осы нысандардың асханаларының санитариялық-эпидемиологиялық жағдайы, балаларға таратылатын тамақтардың дайындалу технологиясы, сапасы мен қауіпсіздігі нормативті-құқықтық актілерге сәйкес болуы қажет. Бұл жайында Түркістан облысының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаментінің басшысы Нұрбек Нышанов брифингте мәлімдеді.
«Білім беру нысандарындағы тамақтың сапасы, қауіпсіздігі, дайындалуы, жиһаздармен жабдықталуы, қызметкерлердің медициналық бақылаудан уақытылы өтуі, нысанның санитарлық-гигиеналық, техникалық жағдайын мүлтіксіз орындау — мектеп директорлары мен асханаларды жалға алып қызмет көрсетіп отырған кәсіпкерлердің міндеті. Оқушылардың тамақтануын ұйымдастыру — бұл үлкен жауапкершілік»,- деді спикер.
Сондай-ақ, Нұрбек Садықбекұлы білім беру және тәрбиелеу нысандарындағы бірыңғай ас мәзірін Түркістан облыстық білім басқармасымен бекітілетінін жеткізді. Жалпы ас мәзірі әзірленетін кезде балалардың жас санаты, витаминдік-минералдық кешенмен байытылған тамақ өнімі екендігіне мән беріледі. Сонымен қатар, мәзірде бірдей тағамдарды немесе аспаздық өнімдерді бір күнде және келесі екі-үш күнтізбелік күнде қайталауға жол берілмеуі керек.
Климаттың өзгеруіне қарсы күрес басым бағыт болып табылады. Сондықтан біздің еліміз 2016 жылы Париж келісіміне қол қойып, 2030 жылға қарай парниктік газдар шығарындыларын 1990 жылғы деңгейден 15%-ға қысқартуға міндеттеме алды. ҚР Президенті де өз Жолдауында басты міндеттердің бірі – 2060 жылға дейін көміртегі бейтараптығына қол жеткізу екенін атап өтті. Бұл Қазақстанға көмір электр станцияларын баламалы энергетикаға ауыстыруға келіп саяды.
Бүгінде әлемдегі ең дұрыс жарық қуаты атом энергетикасы болып саналады. «Қазақстанда атом өнеркәсібі жақсы дамыған, — дейді бұл турасында «Қазақстан атом электр станциялары» АҚ Бас директоры Тимур Жантикин киелі қалаға келген бір сапарында. — Өткен жылдан бастап біз Қытай нарығына ұсынатын отын шығарамыз. Ядролық отынымызбен олардың реакторы жақсы жұмыс істей бастады».
2009 жылдан бастап Қазақстан уран қорынан әлемде бірінші, ал табиғи уранның барланған қорлары бойынша екінші орында тұр. Энергия тасымалдаушылар бойынша бірінші орында тұрмыз. Бүгінгі таңда бұл біздің негізгі энергия тасымалдаушымыз болып отыр. Қазақстанда атом энергетикасын дамытудың бүгінгі таңда өте өзекті мәселе екенінің бұл жарқын дәлелі.
Бекжігіт Сердәлі — композитор, ҚХА мүшесі, ғалым-педагог, Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің профессоры
Сарапшылардың пікірінше, атом электр станциясының пайда болуы атмосфераға зиянды шығарындылар деңгейін төмендетуге мүмкіндік береді. Қазір елдің энергетикасы көмір отынын кеңінен пайдаланады. Сонымен қатар, ғалымдар атом электр станциясы энергия өндіру қарқынын арттырып қана қоймай, оның құнын төмендетеді деп санайды.
— Атом электр станциясы, біріншіден, экологиялық таза. Екіншіден, ол 100 жыл бойы электр қуатымен қамтамасыз етеді. Бұл ең негізгі екі артықшылық. Әрине, жұмыс үздіксіз болған кезде өзіндік құны ең төмен болады, — деп атап өтті Ядролық физика институтының бас директоры Саябек Сахиев.
Әзіретбергенұлы Жарылқасын — «Түркістан облыстық Ақсақалдар алқасы» қоғамдық бірлестігінің төрағасы
Жақында Алматы қаласында бір топ ғалымдар АЭС салудың пайдасы мен зияны жайында пікір алмасып, жиын өткізіпті. Кездесуде «Қазақстандық атом электр станциялары» ЖШС Бас директоры Тимур Жантикин былай деп пікір білдіріпті:
«Жасыл экономиканың бір тармағы – АЭС. Себебі, қазір елімізде ғана емес, әлемде декорбанизация процесі жүріп жатыр. Өкінішке қарай, бізде көмір энергетикасы басымдыққа ие болып келді. Оның да құрылғылары ескірген, тозған. Жаңа құрылыс нысанын салудың да өз қиындығы бар. Оған қомақты қаражат керек. Көгілдір отынға да шектеу бар. Сондықтан бізде АЭС салудан басқа нұсқа жоқ», – дейді ғалым.
Сонымен қатар, Тимур мырза елімізде аталған саланы игеруге білікті мамандар да, қаржылық ақуал да жеткілікті екенін айтты. Шын мәнінде, бүгінде АЭС салу қажеттілігі басым. Бұл үлкен жоба. Еліміздің энергетикалық тәуелсіздігі мен экологиялық сенімділігін арттырады.
Жеңісбек Мәуленқұлов — Республикалық «Ардагерлер ұйымы» қоғамдық бірлестігінің Түркістан облыстық филиалының төрағасы
Түркістанда Халықтық штаб мүшелері өңір активімен жүздесіп, оған 300-ден астам адам қатысты. Мәжіліс Спикері, «AMANAT» партиясының Төрағасы Ерлан Қошанов Штаб АЭС салу жөніндегі республикалық референдум қарсаңында осы тарихи оқиғаның маңызы туралы азаматтармен ашық әңгімелесу үшін өңірге арнайы келгенін атап өтті.
Мәжіліс Төрағасы түркістандықтар ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың қазақстандықтардың әл-ауқатын арттыру жөніндегі прогрессивті бастамалары мен саясатын әрдайым қолдап келе жатқанын жеткізді.
«Мемлекет тағдырына қатысты кез келген маңызды шешім халықтың қатысуымен және оның пікірін ескере отырып қабылданады. Президентіміз ұстанған саясаттың бұлжымас қағидасы – осы. Бұл – біздің қоғамда жаңа саяси мәдениет қалыптасқанының көрінісі. Біз әр қадамды нық басып, реформаларды кезең-кезеңімен жүзеге асырып келеміз. Түпкі мақсат – оны әр азамат, әр отбасы сезінуге тиіс», – деді ол.
Ерлан Қошанов электр энергия тапшылығы бүгінде еліміздің оңтүстік өңірлерінде айрықша сезілетінін атап өтті. Былтырғы қорытынды бойынша дефицит 3,1 млрд кВт/сағ құрады. Салыстыру үшін айта кетсек, орташа есеппен 100 мың тұрғыны бар бір қала 700 млн кВт/сағ тұтынады.
Бұдан әрі Штаб мүшелері облыстық ауруханада денсаулық сақтау саласының қызметкерлерімен кездесіп, атом энергетикасын дамыту перспективаларын талқылады.
Осы күні Халықтық штаб мүшелері Сауран ауданына қарасты Оранғай ауылына барды. Ауыл тұрғындарымен әңгімелесу барысында Штаб мүшелері жылыжай салуға поляк инвесторларын тартқан Сайрам ауданының шаруалары туралы айтып, олар көкөніс өндірісін толық қуатта іске қоса алмағанын мәлімдеді. Бұған себеп – тұрғын үйлердің өзіне әрең жетіп тұрған әлсіз қосалқы станция. Штаб мүшелері барлық аграрлық кәсіпорындарды тұрақты энергия көзімен қамтамасыз етудің маңызын атап өтті.
Сонымен қатар, Штаб мүшелері Кентау қаласында ЖЭО-5 ұжымымен кездесті. 1952 жылы іске қосылған бұл жылу энергетика торабы 15 мыңға жуық адамды қамтып отыр. Халықтық штаб мүшелері барлық коммуналдық кәсіпорындардың үздіксіз жұмыс істеуінің және оларды тұрақты электр энергия көзімен қамтамасыз етудің маңызына тоқталды.
Түркістан облысында мақта сапасын арттыру мақсатында биыл жаңа тәсілмен 2,5 мың гектар алқапқа мақта егілді. Шетелдік тәжірибе негізінде қолға алынған жаңа су үнемдеу технологиясы өз тиімділігін көрсетіп отыр. Шаруалардың айтуынша, алғашқы нәтижесі таңқаларлық жетістік беріп отыр. Жаңа су үнемдеу технологиялары суды, электр қуатын, еңбек ресурстарын және минералды тыңайтқыштарды үнемдей отырып, гектарынан 60-65 центнерден өнім алуға мүмкіндік береді. Бұл облыстың орташа көрсеткішінен 2,5 есеге жоғары.
Қазақстандық мақта талшығы сапасының төмендігінен әлемдік нарықта сұраныс болмауда. Жаңа технологияны ендіру есебінен өнімділікпен қатар, мақта талшығының бәсекелестік әлеуеті ұлғаяды. Жалпы өңірде мақта шаруашылығын дамыту бойынша бірнеше мақта – тоқыма кластері құрылады. Жобаны толық іске асыру нәтижесінде мақта бағасына тәуелділік толығымен жойылады.
Жаңа технологиялық әдіс арқылы дәлдікпен егілген шит тұқымы тез өсіп, жетіледі. Тамшылатып суарудың нәтижесінде қоза көсегі түгелдей ашылып, өнім көрсеткіші кемінде 2 есе артады. Тиімді тұқым себу тәсілін бастаған шаруалар, өзгелерге үлгі көрсетті. Жаңа инновациялық тәсілдің тиімділігіне көзі жеткен диқандар осы әдіске өтпекші. Бұл агросалаға серпін беріп, өнім көлемін едәуір ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалды шаруалармен кездесіп, жайқалып өскен жаңа алқаптарды аралады. Сауран ауданының шаруалары қытайлық диқандармен кеңесе отырып, жаңа әдіспен мақта егіп, бұрын-соңды болмаған нәтижеге қол жеткізіп отыр. Сондай-ақ, шаруа иесі жергілікті азаматтарды жұмыспен қамтып, ауыл әлеуетінің артуына септігін тигізуде.
«– Былтыр облыс әкімінің тапсырмасымен тәжірибе жинақтау үшін аудан әкімімен бірге жергілікті бизнесмендер жиналып, Қытайға бардық. Сонда сол жақтың фермерлерімен сөйлескен болатынбыз. Сауран ауданына қарасты Жүйнек ауылында 130 гектар жерге тамшылатып суару арқылы мақта ектік. Су үнемдейтін жаңа тәсілді басқа шаруалар көріп, таң қалып жатыр. Бұл бұрын сор басып кеткен жер болатын. Мақта егуге болатынына ешкім сенбеген. Бастаманың нәтижесі керемет. Алып – қашпа әңгімелердің бос сөз екеніне көзіміз жетті. Қазақстанда рұқсат етілген тыңайтқыштарды ғана пайдаландық. Бәрі заңды. Әрі қарай осы тәжірибені пайдаланып, алқаптың ауқымын артырамыз деген ойдамыз. Сонымен қатар, жергілікті азаматтарды да жұмыспен қамтып отырмыз. Алдағы жоспарлар да жетерлік»– деді шаруашылық иесі Қанат Көшербаев.
Түркістан облысында жыл сайын облыста 100 мың гектарға мақта дақылы егіліп, 300 мың тоннадан астам өнім жиналады. Облыста егістікті әртараптандыруда өнімділікті жаңа технологиялар есебінен ұлғайтуға басымдылық берілуде.
Сонымен қатар көрші ауданда шетелдік инвестор мақтаны терең өңдеу көпсалалы кешені кәсіпорындарын құрып, дайын өнімді экспортқа шығаруды жоспарлауда. Жоғары сапалы шикізатты өсіруден бастап, жұқа матадан жасалған киімдер мен жоғары сапалы үй тоқыма бұйымдарын өңдеу мен өндіруге дейін өндірістің толық циклін құруды қамтамасыз етеді. Кәсіпорын облыста алғаш рет тамшылатып суару жүйелерін орнатып, 1 мың гектардан астам аумаққа мақтаның элиталық сорттарының тұқымын екті. Егістікте жергілікті тұрғындар жұмыс істеп жатыр. Кезең-кезеңмен пластикалық құбырлар, тамшылатып суару жүйелері, мақта өңдеу бойынша екі зауыт, иіру, тоқу фабрикалары және кластердің басқа да жоспарланған объектілерін өндіретін зауыттарды пайдалануға бере отырып, кәсіпорын 4 мыңнан астам жұмыс орнын құрып, ал қазақстандықтарды – жоғары сапалы маталармен және тоқыма өнімдерімен қамтамасыз етеді.
“Әзірет Сұлтан” Ұлттық тарихи-мәдени музей-қорығының Мұражай қорында археологиялық қазбадан табылған алтын сырғалардың бірнеше түрлері бар. Солардың ішінде ерекше үлгідегі сырғалардың бірі — сұрақ белгісі түріндегі сырға. Мерзімделулері ХІІІ-ХІVғғ. тән, Сауран, Күлтөбе қалаларынан табылған сырғалар. Жалпы сұрақ белгісі тәрізденген сырғалар негізгі бөліктен және сырғалықтан тұрады. Бірінің сырғалығы сым, пішіні ілмек тәрізді жұқа болса, келесісінің қимасы дөңгелек, жоғарғы ұшы бар сақина түрінде жасалып, жіңішке сымға 5 дана әр түрлі мөлшердегі ұсақ інжу тас ілінген. Ғылымда мұндай сырғаларды «қыпшақ» үлгісіндегі алтын сырғалар деп атаған.
Сұрақ белгісі тәрізді, бірақ мыстан жасалған сырғалар Отырар қазбаларынан да табылғандығын атағанымыз жөн. Осы тәрізді мыстан жасалынған сырғаларды Отырар халқының қарапайым тұрғындары таққан болуы керек деп болжауға болады. Жалпы, мұндай сырғалар кейінгі ортағасырлық қабаттардан жиі табылған. Мәселен, Тараз №3 рабадының ХІІІ — ХІVғғ. қабаттарынан да сұрақ белгісі тәрізді сырға табылған.
Зерттеуші ғалым Т.Н.Сенигова мұндай сырғалардың Орталық Қазақстан аймағындағы обалардан табылуын қалалықтарға қыпшақтардың ықпал етуімен түсіндіреді. Ендеше сұрақ белгісі үлгісіндегі алтын сырғалардың кездесулері қыпшақ және басқа да далалық тайпа өкілдерінің қала халқының құрамында болғанының айғағы деп түсінуіміз керек.
Тағы да айта кету керек, осындай сұрақ белгісіне ұқсас сырғалар Түркіменстанның Ташау облысындағы ортағасырлық Шехрлик қаласынан да табылғанын ғалымдардың еңбектерінен кездестіреміз.
Келесі ерекше үлгідегі сырғалар — Күлтөбе қаласынан табылған, III-IV ғасырлардағы алтыннан жасалған «калаш» түріндегі сырғаларға. Олардың пішіндері бір-бірін қайталайды, айырмашылығы тек өлшемдерінде және қондырылған көздер санында. Жалпы пішіні сопақша болып келген, сырты жұқа алтын фольгамен қапталған. Сырға беттерінде көздер қондыруға арналған сопақша немесе дөңгелек ұяшықтар орналастырылған. Сырғаның жоғарғы екі ұштарына қола ілмектері бекітілген.
Өкінішке қарай, ілмектері толығымен сақталмаған, тек бір сырғада ғана кішкене бөлшегі сақталған екен. Мұндай сырғаларды жасау технологиясының өзгешеліктері бар: бөлшектер бөлек немесе бірге құйылуы мүмкін, дәнекерленуі де мүмкін. Калачи сырғалары бүгінгі күнге дейін Азиядан Еуропаға дейінгі әртүрлі халықтардың мәдениеттерінде кездесетін сырғалардың ең көне түрлерінің бірі болып саналады.
Белгілі археолог, ғалым Е.Смағұлов, өз еңбегінде ресей ғалымы А.Торгоевтың Күлтөбеден табылған сырғалар жайында айтқан пікірін сүйеніп, «Сырғалар Күлтөбеде өмір сүрген зергерлердің қолынан шыққан” деп есептеуге болатынын айтқан. Музей қорындағы осындай «калаш» ,«сұрақ белгісі» тәрізді сырғалар сирек кездесетін ерекше сырғалар қатарына жататын құнды жәдігерлердің бірі болып саналады.
Ә.Егеубаева — “Әзірет Сұлтан” Ұлттық тарихи-мәдени музей-қорығының қор сақтаушы.
Кентау қалалық білім бөліміне қарасты Ә.Науаи атындағы № 17 жалпы білім беретін мектепте, білім күні мерекесіне орай «Мектебім – мейірім мекені» атты салтанатты жиын өткізілді. Алғашқы қоңырау мерекесіне Кентау қалалық полиция бөлімінің учаскелік полиция инспекторы, полиция лейтенаты Әдехан Абылайхан Үсенұлы және Кентау қалалық полиция бөлімінің жедел-криминалистикалық тобының криминалисті полиция аға лейтенаты Ташманова Мадина Берікқызы қатысып, оқушыларды жаңа оқу жылымен құттықтады. Салтаннаты лездеме барысында мектеп директоры С.Ташполатов құттықтау сөз сөйлеп, ҰБТ нәтижесінде жоғары жетістікке жеткен оқушылардың нәтижелерін айтып, пән мұғалімдеріне алғыс білдірді.
Қамқоршылық кеңесі төрағасы Қурбанов Алимжан Камолханұлы, мектеп табалдырығын алғаш аттаған бүлдіршіндерді құттықтады. Жаңа оқу жылында оқушылардан көптеген жетістіктер күтетініне сенім білдірді. Оқушыларға Білім күні үлкен мереке екенін түсіндіру, сезіну, білімге деген құштарлығын арттыру мақсатында 1- сынып оқушыларына «Мектепке алғашқы қадам» тақырыбында тәрбие сағаттары өткізілді.
Кентау қалалық полиция бөлімінің учаскелік полиция инспекторы, полиция лейтенаты Әдехан Абылайхан Үсенұлы және Кентау қалалық полиция бөлімінің жедел-криминалистикалық тобының криминалисті полиция аға лейтенаты Ташманова Мадина Берікқызы қатысып, оқушыларға «Полиция және балалар» атты кітапшалар таратып, оқушылармен бірлесіп кітапшалармен жұмыс жасай отырып , жаяу жүргіншінің жолда жүру ережесі және өмір қауіпсіздігінің алдын алу мақсатында жол қауіпсіздік ережелерімен таныстырып түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
Кентау қалалық білім беру бөлімінің ұйымдастыруымен Б.Момышұлы атындағы №12 жалпы білім беретін мектебінде математика, физика бірлестік жетекшілерінің тамыз отырысы өтті. «Жасанды интеллект және білім беру: жасанды интеллектті мектептердегі оқу процесіне ендіру жолдары» тақырыбымен ұйымдастырылған басқосуда алдағы жоспарлар пысықталды.
Бірлестік отырысында сөз алған Кентау қалалық білім бөлімінің әдіскері Х. Жайықбаева өткен оқу жылындағы жеткен жетістіктерді талдай отырып, жаңа оқу жылына пән мұғалімдеріне жаңа міндеттемелер қойды. 2024-2025 оқу жылында ҚР-ның жалпы білім беретін мектептерінде білім беру процесін ұйымдастырудың ерекшеліктеріне тоқталды. Жаңашыл мұғалім қоғамның негізгі қозғаушы күші екендігін, ұлттық мүддені жаңғырту арқылы сананы ояту қажеттігін айтып өтті. Жасанды интеллект және білім берудегі инновациялық технологиялардың білім беру процесіндегі өзектілігіне тоқталды.
Математика, физика сабақтарында жасанды интелектіні тиімді пайдалану жайында мұғалімдер практикада қолданып жүрген тиімді тәсілдерімен бөлісті. Жасанды интеллект-информатика, биология, психология, лингвистика, математика, Машина жасау сияқты пәндерге негізделген ғылым мен технология. Жасанды интеллекттің негізгі бағыттарының бірі-адамның ақыл-ойымен байланысты компьютерлік функцияларды дамуы. Қалалық білім бөлімінің әдіскері Х. Жайықбаева «Тамыз педагогикалық оқуының тақырыбы мен мақсатын, бағдарламасымен» таныстырып өтті.
«Қазіргінің болашағы: жасанды интеллект-ChatGPT» М. Горький атындағы N8 ШЖЖББМ-нің физика пәні мұғалімі А. Батырбеков, Ә.Молдағұлова атындағы №19 м –л-нің математика пәні мұғалімі Ж. Кенжебекова «LS зерттеулері-білім сапасын арттырудың тиімді тәсілі»,
Ю.Гагарин атындағы №16 мектеп-лицейінің математика пәні мұғалімі А. Анламасова «Жасанды интелект және креативті ойлау» , Ю.Гагарин атындағы №16 мектеп-лицейінің математика пәні мұғалімі Н. Атабекова «Современные тенденции в преподавании математики», Ататүрік атындағы №4 мектеп-лицейінің матеатика пәні мұғалімі Ж. Кенәлі «Математика сабағына оқушылардың қызығушылығын арттыру мақсатында жаңашыл әдіс-тәсілдерді қолдану», Ы.Алтынсарин атындағы №1 мектеп-гмназиясының математика пәні мұғалімі А. Атажанова «Цифрлық білім беру ресурстарын математика сабағында тиімді қолдану», Ы.Алтынсарин атындағы №1 мектеп-гмназиясының математика пәні мұғалімі Ә. Серікбаева «Математика сабақтарында кері байланыс жасаудың заманауи тәсілдері» тақырыптарында баяндамалар оқылды. Тамыз оқуына қаысқан мұғалімдер кері байланыс беріп, түрлі сұрақтарға жауаптар алды.
Жиын соңында қалалық білім бөлімінің әдіскері Х. Жайықбаева жаңа оқу жылында шығармашылық топтардың жұмысын жандандыра отырып, тәлімгерлікті ұйымдастыру, үлгілік оқу жоспары мен білім беру бағдарламаларын; жоба қызметін дамыту, пәндік олимпиадаға дайындықты жүргізуді қолға алу ұсынылды. 2024-2025 оқу жылында оқушы мен мұғалім жетістігін арттыра отырып, білім сапасын көтеру әрбір пән мұғаліміне міндет екендігін айтып өтті.
