Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдығына орай «Бабалар аманаты» жинағы жарыққа шықты. Бұл кітапқа, Түркістан облысы Кентау қалалық білім бөліміне қарасты Ататүрік атындағы №4 мектеп-лицейінің технология пәні мұғалімі Исабеков Болат Керімшеұлының шығармашылық қолөнер туындылары еніп отыр. Алтыншы кітап көрнекті жазушы, балалар әдебиетінің классигі Бердібек Соқпақбаевтың 100 жылдық мерейтойына арналды. Алматы қаласындағы Ұлттық кітапханада «Бабалар аманаты» жинағының тұсаукесеріне қатысқан Кентаулық ұстаз әдебиетшілер мен жазушылардың құрметіне бөленіп, өнер майталмандарының алғысын алды.
Жалпы, жинаққа белгілі суретшілер мен көркем еңбек пәні ұстаздарының, жас қылқалам шеберлернің туындылары топтастырылған. Шығармаларда жазушы бейнесі, ұлы тұлғаларымыздың арман аңсары, салт-дәстүрімізді мұрат тұтқан бұқара халық болмысы, махаббат пен сүйіспеншілік тақырыбы арқау болған. Кітап төрт тілде басылған.
Құрастырушысы Қазақстан суретшілер Одағының мүшесі Қанағат Қалиұлы. Жазушының мерейтойына орай жыл соңына дейін ЮНЕСКО көлемінде бірқатар халықаралық мәдени іс-шаралар өтеді. Қанағат Көдеков, «Бабалар аманаты» этнографиялық дизайн одағының төрағасы: «Бердібек Соқпақбаев атамыздың 100 жылдығана шыққан жинағымыздың төрт тілде жарық көрген жинағының тұсаукесері Парижде, Еуропа төрінде жалғастырмақшы. Бұл жерде қазақ, ағылшын, орыс және француз тілдерінде еніп отырғанын» атап өтті.
Расында, ұлттық қолөнерді дамыту, қолөнер шеберлеріне қолдау көрсету, олардың жасаған бұйымдарын халық арасында кеңінен насихаттау, жас әрі дарынды қолөнершілерді анықтау, сондай-ақ бабадан қалған қолөнерді ұрпақ санасына сіңіріп, кәсіп ретінде дамыту баршамызға міндет.
Осы орайда, Кентау қалалық білім бөліміне қарасты Ататүрік атындағы №4 мектеп-лицейінің ұжымы, технология пәні мұғалімі Исабеков Болат Керімшеұлына шығармашылық шабыт, толағай табыс тілеп, ұлағатты ұстазды мектеп мақтанышы деп біледі.
«Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында Бәйдібек ауданының өнерпаздары рухани астана аспанында әуелеткен әнімен, күмбірлеген күйі, мың бұралған биімен, ұлттық дәстүрдің сан түрінен өнер көрігін қыздырды. Этноауыл аумағында «Ұлттық қолөнер – ұлы мұра» атты аудан қолөнершілерінің көрмесі мен суретшілердің, «Тарихым бар жазылған ғасырлардан» атты кітап көрмесі жасақталды.
Мерекелік жәрмеңкелер мен көше театры көріністері көпшілік назарына ұсынылды. Киіз үйлерде ұлттық салт-дәстүр мен әдет-ғұрып көріністері сахналанды. «Саз отау» ұлттық аспаптар оркестрі және аудан өнерпаздары концерттік бағдарламасын ұсынды.
Сонымен қатар, «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыпты, ұлттық ойындарды да насихаттау кеңінен қолға алынды. Бәйдібек аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің ұйымдастыруымен қазақ күресі мен қол күресі, асық ату мен арқан тарту, садақ ату мен білекті де жүректі жігіттердің арасында қошқар көтеру, гір тасын көтеру сынды ұлттық спорт түрлерінен сайыстар ұйымдастырылып, жеңімпаздарға қаржылай және бағалы сыйлықтар, арнайы медальдар мен дипломдар тапсырылды.
Этноауыл аумағында өткен спорттық сайыстарды жергілікті тұрғындармен қатар шет елдерден келген туристер де тамашалап, еліміздің атадан балаға мұра болып аманатталып келе жатқан ұлттық спорттық ойындарының нағыз жауынгерлік жаттығу, әскери дайындық екенін айтып, жоғары бағаларын берді.
Екі күнге созылған шараны «Керуен сарай» кешенінде аудан өнерпаздарының қатысуымен өткен гала-концерт қорытындылады. Салтанатты шараны Бәйдібек ауданы әкімінің орынбасары Бағдатбек Жанғазиев ашып беріп, Түркістан жұртшылығына ізгі тілектерін білдірді.
Мәдени шарада ауданнан шыққан танымал тұлғалардың туындылары мен әсем ән де, күмбірлеген күй де, мың бұралған би де көрініс тапты. Гала концертке аудан өнерпаздары Бағдат Юсупов, Қуат Қасенов, Мұрат Бөбеев, Айжан Жүсіпбекова, Сатман Мәди, Дәулет Таевтар ән шырқаса, «Балауса» цирк ұжымы қалың көпшілікке көтеріңкі көңіл-күй сыйлады. Сонымен қатар, аудан өнерпаздары би билеп, жанды дауыста «Шаттық» вокалды аспапты ансамблі мерекелік кештің сәнін кіргізді.
Айта кетейік, шараның алғашқы күнінде Этноауылда қылқалам және қолөнер шеберлерінің көрмесі мен ұлттық салт-дәстүр мен әдеп-ғұрыптар көрінісі сахналанды. Ал, екінші күні арқан тарту, қазақша күрес, қошқар көтеру, асық ату, қол күресі мен садақ ату, гіртасын көтеру сынды ұлттық спорттық ойындардан жарыс ұйымдастырылды. Осылайша, Түркістан төрінде Бәйдібек ауданының мәдени күндері жоғарғы деңгейде атап өтілді.
Түркістан облысы, Созақ ауданындағы Қызылкөл ауылы маңында орналасқан археологиялық ескерткіште далалық зерттеу жұмыстары аяқталды. Зерттеу объектісі Қызылкөл тарихи-мәдени нысанда орналасқан Ғибадатхана және екі қорған болатын. Нәтижесінде, Қазақстан Республикасы мемлекеттік орталық музейінің археология бөлімінің мамандары қаңлы мәдениетіне қатысты, б.з.д. ІІ ғасырға жататын бірегей артефактілерді тапты.
Қазба жұмыстары кезінде ірі қара және ұсақ малдың сүйектері мен мүйіздері, тас дәнүккіш, келі, диірмен тағы да басқа еңбек құралдарының бөліктері, қыш ыдыс тұтқалары, киімге арналған түйме фрагменттері алынды. Ғибадатхананың батыс бөлігінде ашылған бөлменің ішінде 60 см тереңдікте ғұрыптық бұйым ыдысының кішкене бөлігі сақталған цилиндр пішінді, табаны жайпақ тұғыр табылған.
Ескерткіштің биік таулар мен көлдерге жақын орналасуы, ғибадатхананың ерекше құрылымы мен табылған жәдігерлердің түрлері құрылыстың ғұрыптық ғибадатхана ретінде пайдаланылғанын көрсетсе, тас құралдар егіншіліктің, атап айтқанда, егін жинаудың дамығанын көрсетеді.
Жалпы, қазақ халқының құрамына енген ірі тайпалардың бірі ол — қаңлылар. Олар Қытай жазба деректерінде кангюйлар деп аталса, ал парсы және үнді діни кітаптары «Авеста» мен «Махабхарата» кангха болып кездеседі. Түркі руналық жазушыларында Кангю-тарбанд деген кенттің аты бар.Қаңлы тайпаларын Қытай жазба деректері бойынша, алғаш рет қазақ халқының тарихына таныс еткен ғалымдар көрнекті Қытай тілінің мамандары Н. Я. Бичурин мен Н. В. Кюнер деп айтылады. Жазба деректерді пайдалана отырып, қаңлылардың қысқаша болса да тарихына көңіл бөлген академик В. В. Бартольд. Ол қаңлы тайпаларын Сырдарьяның орталық ағасында өмір сүрген деген тұжырымға тоқталған екен.
Тарихи деректерге сенсек, біздің заманымыздан бұрынғы ІІ-III ғасырларда қаңлы тайпалық бірлестігі құрылған. Олардың астанасы – Битянь қаласы болған. Олардың саны 600 мың, немесе 120 мың үй болған деген деректер бар. Қаңлылар Қытай, Рим, Кавказ және Орта Азия елдерімен сауда байланыс жасап тұрған. Олардың негізгі кәсібі егіншілікпен ұштасқан мал шаруашылығы, сонымен қатар аң аулау мен балық аулаудың қосалқы маңызы болды. Қоныстар мен қорымдарды қазған кезде балық аулау құралдары – шанышқылар, сүңгілер, қармақтар, жүкшелер де табылған. Қаңлылар қоғамында әр түрлі кәсіптер,қол өнер, сауда және ақша айналысы дамыды.Олардың қоныстарында ондаған тұрғын үй мен қора – қопсылар болды.
Көптеген археологиялық қазба жұмыстарында дән, астық сақтайтын ұра, еденді сылайтын балшыққа, шикі кірпішке қосылған сабан, толып жатқан дәнүккіштер, астық, бақша дақылдарын сақтайтын қыш кеспектер табылған екен. Олар жерді тас кетпендермен өңдеген, сүйектен жасалған егіншілік құралдарды да пайданған. Тарихи деректерге сенсек, қаңлы тайпалары сонау ерте кезден бастап мемлекеттік дәрежеге дейін көтерілген тайпа бірлестіктері болды деп айтуға болады. Ғалымдардың айтуынша, ежелгі Қаңлы және одан арғы мемлекеттердің қалалары Қарнақ, Шорнақ, Йүгнек, Шобанақ, Ташанақ, Сығанақ болып, қазірге дейін аталып келеді. Тағы бір осыдан кейінгі түркіше көне атаулар Құмкент, Саудакент, Өзкент, Жанкент, Сүткент, Манкент сияқты болып келеді. Бұлардың соңындағы кент атты бөлігі ел, халықтың тұрғын жайы деген мәнді білдіретін сөз екені белгілі. Ал нақ сөзінің тап сондай елді-мекен деген мағынасын ешбір түркі халықтарының сөз қорынан кездестірмейміз. Соған қарағанда бұл сөз өте ежелгі заманда қолданылып, кейін оның орнын басқа сөзқолданысы иемденген тәрізді.
Созақ ауданы Құмкент ауылдық округіне қарасты Қызылкөл елді мекені жанынан табылған құнды мұралар да қазақ тарихымен үндескен ұлттық жәдігерлер деп айтуға болады. Себебі, ел тарихы оның өткен кезеңдері мен байырғы дәуірлерден сабақтасып келеді.
Енді, орталық музей археологтары Қазақстанның көне тарихының жаңа парақтарын аша отырып, еліміздің әр өңіріндегі тарихи нысандарда архологиялық қазба жұмыстарын жүргізуді алдағы уақытта да жүйелі түрде жалғастыруды жоспарлап отыр.
Астана қаласында 8-13 қыркүйек аралығында V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары өтеді. Осыған байланысты Түркістан облысынан «Бірлік керуені» жобасы ұйымдастырылып, түркістандық керуен елордаға жолға шықты. Облыс әкімінің орынбасары Ертай Алтаев қатысып, торсықты теңге ілуден ҚР Халықаралық дәрежедегі спорт шебері, Азия, Әлем чемпионы, ҚР чемпионатының 10 дүркін, Ересектер арасында ҚР чемпионатының 15 дүркін жеңімпазы, Қазақстан Республикасы Ұлттық құрама командасының негізгі құрамының мүшесі Ғалымжан Изжановқа тапсырды. Қатысушыларға жеңіс тіледі.
– Дүниежүзілік Көшпенділер ойындарының өту бағыты спорттық, мәдени және ғылыми бағдарламалар бойынша жүзеге асады. Сондықтан, маңызды шараның өтуіне өңір спортшылары ғана емес, мәдениет және ғылым өкілдері де атсалысатын болады. Бұл жобада әр облыстың белігілі спортшылары бастаған керуен жергілікті жердегі қасиетті бұлақтар мен құдықтардан су алып, арнайы торсықпен Астана қаласына жеткізетін болады.
Осыған орай, су алу рәсімін өткізуде Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің ішіндегі Құдықханабұлақ көзі таңдалып отыр.Қазір ғана біздің спортшыларымыз бастаған арнайы топ құдықхана ішінен су алып, алдарыңызға келді.
Мен осы орайда, көшпенділер ойындары өтетін негізгі алаңға облыстың ыстық сәлемін, қасиетті суды жеткізетін керуенге сәттілік тілеймін! Бұл додада ел намысын қорғайтын облыс спортшылары қуантарлық нәтиже көрсетеді деп сенемін, – деді облыс әкімінің орынбасары.
Айта кетейік, 5-ші Дүниежүзілік көшпенділер ойындары спорттың 21 түрі бойынша өтеді. Оған әлемнің 89 елінен 2000-ға жуық спортшы, бапкерлер мен өкілдер қатысып, негізгі жүлделерді сарапқа салмақ. Оның ішінде спорттың 13 түрі бойынша Қазақстан құрамасының сапында Түркістан облысынан 29 спортшы қатысады.
Түркістанда Қазақстан Республикасының Конституция күніне арналған «Айбары мықты – Ата Заң» іс-шарасы өтті. Салтанатты жиынға облыс әкімі Дархан Сатыбалды арнайы қатысып, өңірдің жетістіктері туралы баяндама жасады. Сонымен қатар тұрғындарды мерекемен құттықтады.
– Сіздерді еліміздің маңызды мерекесі – Конституция күнімен құттықтаймын! Бұл мереке – дербестігіміз бен даралығымыздың айғағы, елдігіміз бен ерлігіміздің байрағы. Мемлекеттігіміздің кешегісі мен келешегінің кепілі. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың тікелей қолдауымен өңірде ауқымды жобалар қолға алынды. Осы маңызды істерді атқаруға үлес қосып жүрген баршаңызға алғысымды білдіремін. Облыс тұрғындарының 80 пайызы ауылды елді мекендерде тұрады және ауылды жерлерді қажетті инфрақұрылыммен қамту – басты бағытымыздың бірі. Еліміз бұдан әрі дамуы үшін әрбір азамат Ата заңымыздың ұстанымын қатаң сақтай отырып, еңбек ете білуі тиіс. Бұл ретте, «Еңбек адамы» бейнесін насихаттау болашақ ұрпақ үшін таптырмас үлгі болары хақ. Ата заңды ардақ тұтқан өнегелі еліміз өркендей берсін! – деді облыс әкімі.
«Конгресс холл» көпсалалы кешенінде өткен іс-шарада өңір басшысы бірқатар азаматтарды марапаттады. «Құрмет» және ІІІ дәрежелі «Еңбек Даңқы» ордені, «Ерен еңбегі үшін» медалі сынды мемлекеттік наградаларын табыстады. Сонымен қатар облыстың Құрметті азаматы атағын тапсырды. Оның ішінде қоғам қайраткері, Түркістан облысының бұрынғы әкімі Өмірзақ Шөкеев, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының тұңғыш төрағасы, құрметті муфти Рәтбек қажы және мемлекеттік және қоғамдық қызметте еңбек сіңірген, өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына елеулі үлес қосқан азаматтар бар.
Салтанатты жиын әрі қарай концерттік бағдарламаға ұласты. Онда Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі Нұрлан Өнербаев, эстрада жұлдызы Айдар Тұрғамбек, «Сүгір» атындағы қазақ-ұлт аспаптар оркестрі, ҚР Мәдениет қайраткері Айжан Тәженова, «Turan Boys» тобы, Руслан Ахымбеков, Айзада Асылхан, Махмуд Уримбаев, Сұлтан Бекмырза, Сәндібек Аманов, Гүлзина Жақсылық,«Фараб» және «Бисұлтан» би ансамблі, «Jana lep!» өнер ұжымы, «АКА» балалар шығармашылық орталығы өнер көрсетті.
Саурандық ақ жаулықты аналар қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, күнкөрісі және әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрлерін насихаттап, көпшілікті тәнті етті. Сауран аудандық ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен өткен “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты облыстық іс-шарада тарихы терең – төркіндеу дәстүрін дәріптеді. Төркіндеудің халықтық, дәстүрлік маңызы өте зор. Бұл — әйел затына тән ғұрып. Тарихқа жүгінсек ата-бабаларымыз ежелден қыз баласын қонақ деп, оларға қашанда құрмет пен ізеттілік көрсеткен. Жалпы салт-дәстүр халықпен бірге жасасып, оның тарихында өшпес із қалдырады. Сондықтан, ұлттық құндылықтарымызды ұрпақ санасына сіңіру маңызды. Сауран ауданының ұжымы да аналардың тағдырын, әйел бақытын бағалай білген қазақ халқының төркіндеу дәстүрін және оның негізгі мақсаттарын өздерінің мәдени көріністері арқылы жеткізді.
« — Төркіндеу дегеніміз асыл аналарымыздың, жалпы әйелдер қауымының асыл арманы деуге болады. Ұлын ұяға, қызын қияға қондырған қыз, аналық міндетімді атқардым, бүгінде елден алғыс алып отырған салиқалы анамын деп, сыртынан өмірлік тілеулесі болған туған еліне, ағайын-туғанына жөн-жоралғысымен арнайы төркіндеп барған. Қазақтың келіндері басына ақ жаулық салған күннен бастап, осы бір үлкен арманға ынталанып, елге пайдасы тиер ұрпақ өрбітсем, мен де еліме жүзім жарқырап төркіндесем деген ниетпен жүрген. Төркіндеп келген қыздың көңілін таппаққа тырысқан төркін жұрты да аянып қалмайды, барынша ат-шапан, түйе мінгізуге, қолынан келгенінше сый-сияпат көрсетуге тырысып жатады. Бұл салттың екі мәні бар, бірі елінен тек рахмет алар ұрпақ өрбіткен ананың ел алдындағы абыройын асыру болса, екіншісі, шыққан тегіне, атасына алғыс әперіп, барған жерінде әулеттің мерейін тасытып отырған қызға алғыс. Қазіргі сөзбен айтқанда дәстүрлі отбасының әдемі жарнамасы, жас отаналарын жақсылыққа жетелеу. Бұрынғылар үшін жасы келген шағында төркіндей алмау үлкен сын болған. Ал, қазіргі таңда бұл ел ішінде сын болмаса да, төркіндеу үлкен абырой саналады. Төркіндеп келген қыз өз туыстарын түгел аралап, әрбір үйге сый-сияпат, ілу апарды. Есесіне «қалау» айтып, қалағанын алды. Ал ай бітіп, қыз еліне қайтатын кезде оған өз елі де кәде беріп, күйеуге киім кигізіп, сый-сияпат жасайды. Негізі ұзатылған қыз төркініне «есік ашып» келеді. Және қазіргі уақытта осы «есік ашу» салтына төркіндеуді сыйдырып жібердік. Негізі «есік ашар» мен төркіндетудің айырмашылығы көп. «Есік ашар» салтынан кейін қыз төркініне қатынай береді. Яғни белгілі бір жиын, той-думан сияқты отбасылық басқосуларда күйеуімен келеді. Ал төркіндеудің салты мүлде бөлек. Бұл – арнайы алдын ала дайындықпен жасалатын жол сапар. Тұрмыстағы қыздың қайын жұртымен, ауыл елімен бірге барып төркінін, туған-туыстарына таныстырып қайтуы. Құрбы-құрдастарына өзінің отбасылық өмірі жайлы әңгіме айтып, қызығын баяндауы. Бұрындары көбіне балалы-шағалы болып, ұлын ұяға, қызын қияға қондырған соң, етек-жеңі ұзарып, арқа-басы кеңейіп, кемел шақтарында төркінге барып, аунап-қунап қайтатын апаларымыз көп болған екен. Ал бүгінде осы дәстүр қаншалықты сақталды? Қазір көбіне «есік көру» дәстүрімен шектеліп қалғанымыз анық.Сондықтан Сауран ауданының ақ жаулықты апалары дәл осы дәстүрдің мән-мағынасын айшықтап көрсетуді ұйғардық және оны келешек ұрпаққа, өзімізден кейінгі жастарға өнеге етуді басты мақсат еттік.» — дейді Саурандық аналар.
Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов айтуынша қазақ халқының дәстүрінде әйел — анаға, отбасы ошағының сақтаушысына, әйел — еңбекқорға деген сый — құрмет ерекше болған. Аналарымызды халқымыз әрдайым құрмет тұтып, жұмақты ана табанының астынан іздеген. Адамзат баласы ана алдында қашанда басын иеді, анаға мәңгілік қарыздар. Өйткені, ана – тіршіліктің тірегі, отбасының алтын діңгегі. Әйелдің жүрегі – әлемнің тірегі, ана қуанышы, әйел қуанышы – әр үйдің, отбасының мерейі саналады, — деп ізгі тілектерін білдірді.
« — Дәстүрімізде қыз – төркіндеп, күйеу қайындап, жиен нағашылап барады. Осы жерде қыздың төркіндеуінің ел-жұрт алдында да, дін алдында да ерекше маңызы бар екенін ескеруіміз керек. Мәселен, қайтыс болған әйел баласының жаназасында молда: «Бұл әйел төркіндеді ме?», – деп сұрайтын болған. Сол сәт марқұмның төркіндері, яғни әке-шешесі, туған-туыстары, қайын жұрты жауап беруі тиіс. Егер әртүрлі себептермен төркіндей алмаса, оның жаназаға қатысып отырған жақын туыстары сол жерде марқұм болған әйелдің төркіндеу рәсімін жасаған. Онда қайтыс болған әйелдің руы, әке-шешесінің, өзінің аты айтылып: «Осы марқұм болған апамыз не сіңліміз, не қызымыз төркіндеп келгенде бергеніміз», – деп ақша тастайды немесе мал атайды екен. Оны молдалар растап, дұға оқиды. Сөйтіп, марқұм төркіндеген және өз парызын өтеген болып саналады. Бірақ сүйегі есіктен емес, терезеден шығарылады екен. Бұлай болмаған жағдайда марқұмға ауыр, арттағы туған-туыстарына қарыз болып қалады деген ырым, наным-сенімдер де бар. Сондықтан ұл-қызын өсіріп, жетілдірген аналарымыздың өз еліне төркіндеуі өте маңызды ғұрыптардың бірі. «Қыз – елдің көркі» деп бекер айтылмаса керек. Барған жерінің өрісін кеңейтіп, ұрпағын көбейткен аналарымыздың еңбегі мен ерлігі құрметке қашанда лайық деп есептеймін. Оны біз де, келешек ұрпақта ұмытпауы керек. “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты облыстық іс-шараны ұйымдастырып отырған Сауран ауданының ішкі саясат бөліміне ризашылығымды білдіргім келеді. Себебі қазақ халқының ұмыт болып бара жатқан салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын қайта жаңғыртуға үлестерін қосып келеді. Бүгінгі шарадағы ауданның ақ жаулықты аналарымыз көрсеткен қойылымдар ұлттық құндылықтарымызды дәріптеп, көпшілікке ерекше көңіл күй сыйлады.» — деді Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов.
Мәдени шарада Сауран аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев аудандағы Әжелер алқасымен қатар, Аналар кеңесі де қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен отбасылық тәрбиені насихаттау бойынша көптеген іс-шаралар ұйымдастырып, ұрпақ тәрбиесі жолында елеулі еңбек етіп жатқанын атап өтті.
« — Қазақта «Ана – отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі» деген сөз бар. Ана — тіршіліктің гүлі, отбасының берекесі, бүкіл адамзаттың тәрбиешісі. «Алып анадан туады» дейді дана халқымыз. Яғни, қандайда бір ғалым, ғұлама, атақты ел басқарар азамат, ел бастаған көсем де, сөз бастаған шешен де, даналар да асыл аналарымыздан жарық дүние есігін ашып, олардың мейірімінен нәр алады. Ана — барлық өмірдің бастауы. Ол өз сәбиін мәпелеп өсіреді, жақсы болуын қалайды. Адам бойындағы барлық асыл қасиеттер күннің нұрынан, ананың ақ сүтінен дариды. Ана — ұлы адам, қасиетті жан. Ана бір қолымен бесікті тербетсе, бір қолымен әлемді тербетеді деген. Әрбір жұмыр басты пенде бұл өмірге келгені үшін анасына қарыздар.Сондықтан мына жарық дүниеге әкелген аналарымызға әрқашанда құрмет көрсетіп, басымызды иеміз.» — деді Сауран аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев.
Сондай-ақ, Түркістан облыстық ядролық Семей полигоны ардагерлер кеңесінің төрағасы Құралтай Салықбаев өз сөзінде қазіргі таңда отбасымен қатар, еліміздің түрлі саласында аянбай еңбек етіп, тер төгіп жүрген нәзікжандыларымыз қаншама?! Ұрпақ үшін ана тәрбиесінен асқан алтын қазық жоқ. Бір сөзбен айтқанда, аймағымыздың алға ілгерілеуіне бір кісідей үлес қосып отырған, “бір қолымен бесігін, бір қолымен әлемді” тербететін аналарымыздың орны қашанда төр екендігін жеткізді.
Іс-шара барысында қазақ халқының ұлттық құндылықтарын насихаттап, еңбек етіп жүрген әжелер мен аналарымызды Бақытжан Кеңесбекұлы құттықтап, Сауран ауданы әкімінің Алғыс хатымен және сыйлықтармен марапаттады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дегендей, бұл аналарымыз біздің мақтанышымыз және сарқылмас қазынамыз, – деп жиынды қорытындыланды Бақытжан Кеңесбекұлы.
Сауран ауданы әкімдігі ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты тақырыпта облыстық ісшара ұйымдастырылды.
Шараны аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев ашып, қазақта «Ана – отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі» деген сөз бар. Аудандағы Әжелер алқасымен қатар, Аналар кеңесі қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен отбасылық тәрбиені насихаттау бойынша көптеген іс-шаралар ұйымдастырып, ұрпақ тәрбиесі жолында елеулі еңбек етіп жатқанын атап өтті.
Түркістан облыстық ядролық Семей полигоны ардагерлер кеңесінің төрағасы Құралтай Салықбаев өз сөзінде қазіргі таңда отбасымен қатар, еліміздің түрлі саласында аянбай еңбек етіп, тер төгіп жүрген нәзікжандыларымыз қаншама?! Ұрпақ үшін ана тәрбиесінен асқан алтын қазық жоқ. Бір сөзбен айтқанда, аймағымыздың алға ілгерілеуіне бір кісідей үлес қосып отырған, “бір қолымен бесігін, бір қолымен әлемді” тербететін аналарымыздың орны қашанда төр екендігін жеткізді.
лебізін білдіріп, құттықтады.
Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов айтуынша қазақ халқының дәстүрінде әйел — анаға, отбасы ошағының сақтаушысына, әйел — еңбекқорға деген сый — құрмет ерекше болған. Аналарымызды халқымыз әрдайым құрмет тұтып, жұмақты ана табанының астынан іздеген. Адамзат баласы ана алдында қашанда басын иеді, анаға мәңгілік қарыздар. Өйткені, ана – тіршіліктің тірегі, отбасының алтын діңгегі. Әйелдің жүрегі – әлемнің тірегі, ана қуанышы, әйел қуанышы – әр үйдің, отбасының мерейі саналады, — деп ізгі тілектерін білдірді.
Ісшара барысында қазақ халқының ұлттық құндылықтарын насихаттап, еңбек етіп жүрген әжелер мен аналарымызды Бақытжан Кеңесбекұлы құттықтап, аудан әкімінің Алғыс хатымен және сыйлықтармен марапаттады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дегендей, бұл аналарымыз біздің мақтанышымыз және сарқылмас қазынамыз, – деп жиынды қорытындыланды Бақытжан Кеңесбекұлы.
Түркістанда «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыпты, ұлттық ойындарды насихаттау кеңінен қолға алынды. Жетісай аудандық мәдениет, тілдерді дамыту, дене шынықтыру және спорт бөлімінің ұйымдастыруымен қазақ күресі мен қол күресі, асық ату мен арқан тарту, садақ ату мен білекті де жүректі жігіттердің арасында қошқар көтеру, гір тасын көтеру сынды ұлттық спорт түрлерінен сайыстар ұйымдастырылып, жеңімпаздарға қаржылай және бағалы сыйлықтар, арнайы медальдар мен дипломдар табыс етілді.
Қазақтың ертеден келе жатқан ұлттық ойындарының бірі асық ату көпшілікке көңіл күй сыйлады. Себебі бұл қазақ халқының ежелгі өте кең тараған ұлттық ойын түрлерінің бірі. Оны көшпелі этномәдени өмір тудырған төлтума өнер деп танимыз. Қазақ халқының ұлттық ойындарының көбі табиғи заттармен ойнауға негізделген. Шаруашылығы мал шаруашылығына негізделгендіктен қазақ халқының ұлттық ойындары да осыған икемделген. Әсіресе, қойды көп өсіргендіктен, балалар ойынының көбі қой асығымен байланысты болып келеді. Сондықтан асық ойындары ұлт ойындарының ішіндегі арыдан келе жатқан көнелерінің бірі болып табылады. Асық ойыны баланың жастайынан жүйке жүйелерін шыңдап, оларды дәлдікке, ептілікке, ұстамдылыққа тәрбиелейді.
«- Асық ойынының түрлері өте көп. Ол әр өлкеде әртүрлі атауларға ие және ойнау әдіс-тәсілдері-де өзгеше. Сөйте тұра аталмыш ойын түрі осы барлық ерекшеліктерін сақтай отырып дамыған. Осының барлығын салыстыра отырып аталмыш ойын түрін — «үй ішілік» және «далалық» деп екіге бөліп жіктеуге болады. «Үй ішілік» — ойын түрі қазіргі заманауи жағдайға икемделіп — «тақта ойыны» деп аталса, ал, «далалық» түрі — «алаң ойыны» делініп жүр. Мысалы бес табан ойыны үшін көбіне тегіс жерді таңдайды. Ортасына түзу сызық сызады. Оған жағалай асық тізеді. Ойынды бастаушы асық тізілген жерден бес табанға тең аралықты белгілеп алып, шеңбер тартады. Ойыншылар шеңберге кірмей ортадағы асықты атады. Сақа тиген асық міндетті түрде шеңберден шығуы керек. Кім көп асықты атып шеңберден шығарса сол ұтады. Асық қаршуды екі немесе одан да көп бала ойнайды. Қаршуға ықшам асықтар таңдап алынады. Ойыншылар асықтарын иіріп кімнің асығы көп алшы түссе сол ойынды бастайды. Бес асықты жерге тастап, бірін жоғары лақтырып, жердегі асықтың бірін іліп алып, жоғарыдағы асықты қағып үлгереді. Осылай бір-бірден, одан кейін екі-екіден, соңында жердегі төрт асықты бірдей сыпырып алу керек. Келесі кезекте «көпірден өткізу» түріне ауысады. Соңында асықтарды қолдың сыртымен қағып, қол сыртына түскен асықтарды қаршиды. Осылай күрделенген түрде жалғаса береді. Сондай-ақ тақта деген болады. Ол дөңгелек немесе 4–6 қырлы болады. Ойыншылардың қимылына кедергі келтіретіндей үлкен болмауы шарт. Тақта ойыншылардың қалауына немесе ұйымдастырушылардың ұсынысына қарай отырып болмаса түрегеп тұрып ойын жүргізуге қолайлы болу керек. Ал, асық иіруде ойыншы асықты иіргенде көп асық қолына сыймайтын болса екі-үш бөліп иіруіне болады. Иіріп тасталған асық көн киіздің сыртына шашырап кетпеуі қажет. Ондай жағдайда көннен тыс жатқан асық ойыннан да тыс қалады. Былайша айтқанда ойыншы өз мүмкіндігіне толық ие бола алмайды.» — дейді «Жетісай» спорт клубының қызметкері Бекмұхан Қойымбетов
Осылайша бұл күні асық атудан ІІІ орынды «Жетісай» спорт клубының қызметкері Бастар Мұхаммеджан, ІІ орынды «Жетісай» спорт клубының қызметкері Айкен Абдулла, І орынды «Жетісай» спорт клубының қызметкері Бекмұхан Қойымбетовтер өзара бөліссе, арқан тартудан ІІІ орын Жетісай ауданының №2 БЖСМ, ІІ орынды «Жетісай» спорт клубының және І орынды Отырар ауданының командалары иеленді.
Этноауыл аумағында өткен спорттық сайыстарды жергілікті тұрғындармен қатар шет елдерден келген туристер де тамашалап, еліміздің атадан балаға мұра болып аманатталып келе жатқан ұлттық спорттық ойындарының нағыз жауынгерлік жаттығу, әскери дайындық екенін айтып, жоғары бағаларын берді.
Түркістан, Кентау қалаларымен қатар Отырар, Бәйдібек, Жетісай, Сайрам, Абай, Шәуілдір, Созақ аудандарының тұрғындары қатысқан спорттық ойындарда қазақ күресінен де жарыс ұйымдастырылды. Қазақ күресінің даму тарихы қазақ халқының тамыры тереңнен тартылатын тарихымен ұштасып жатыр. Түрлі бас қосулар мен мереке тойларда дәл осы ұлттық спортсыз өтпейді деуге болады. Күші басым түсіп, жеңіске жеткен балуандарды халық құрметтеп, лайықты марапатын берген.
«-Бұл ойын адамның денесін ширатып, бұлшық еттерді қатайтады, төзімділікке, батылдылыққа, ептілікке, керек кезінде тез ойланып, әдіс таба білуге машықтандырады. Қазақ күрес күш жетілдіретін спорттың түрі. Қазақ күресінде адам өзін еркін ұстап, өз бойындағы күшін, әдісін түгел пайдалана алады, мұнда шалу, жата тастау, арқалай тастау, қол байлап күресу, салмақпен басу, тіресу, ашадан алу, аяқтың басымен іліп тастау, жамбасқа алып иіре лақтыру, белінен қысып, тірсектен шалу сияқты әдістердің бәрін де қолдануға болады. Балуандар кілем үстінде, арнаулы жазық жерде, тегістегі қар үстінде белдесіп күресе береді. Ойынның ережесі бойынша қимыл үстінде адамға зақым келтіре күш жұмсауға, дөрекілік жасауға болмайды. Күрес бір жақтың талассыз жығылуымен және жауырыны жерге тигізілуімен аяқталады.» -дейді түркістандық палуан Хамза Дидар.
Айта кетейік, бұл күні 20 палуанның ішінде ІІІ орын алған кентаулық палуан Жамалхан Нұрхан 100 мың теңгеге, Il орынға табан тіреген түркістандық Әбдіғаи Бейбарыс 200 мың теңгеге, ал, І орынды иеленіп, «Түйе палуан» атанған түркістандық палуан Хамза Дидар 300 мың теңгеге ие болса, 72 келілік қошқарды белгіленген 3 минутта 52 рет көтерген Оралхан Дербес жеңімпаз атанып, жүлдесіне қошқарды ұтып алды. Гір тасын көтеруде ІІІ орын түркістандық Ж.Маратұлының, ІІ орын жетісайлық А.Пошаевтың, І орын созақтық Б.Жаңабаевтың еншілеріне бұйырса, Садақ атудан түркістандық Рамазан Батыржан, Отырарлық Бауыржан Сейтжаппаров және жетісайлық Марат Абуов өзара жүлделерді бөлісті.
Сонымен қатар, мерейлі мерекелік шараға қатысушылар арқан тартысты қыздыра түсті. Арқан тартыс ойыны- қазақтың ұлттық ойыны. Бұл ойынға ұзындығы 10 метрдей жуан кендір арқан керек. Ол арқанның тең ортасынан орамалмен орап белгі жасайды, белгінің екі жағынан бір жарым-екі метрдей жерден тағы да жоғарыдағы тәртіппен белгілейді. Ойынға қатынасушылар тең екі топқа бөлінеді. Олардың саны 10 және 12 адам болуы мүмкін, ойыншылар бойларына қарай қатар түзеп тұрады. Ойын басқарушының берген командасы бойынша қатар түзеп сапта тұрған ойыншылар оң жақ шетінен бастап қатар санын «бір, екі, үш»… деп сол жақ шетіне дейін санап шығады. Сөйтіп тақ жағы бір бөлек, жұп жағы бір бөлек бөлініп шығады. Күн ілгері сызып қойған үш сызықтың ортасына арқандағы үш белгінің екі шеткісін дәл келтіріп керіп тұрады да, арқанның шеткі белгісінен бастап ұшына дейін ойыншылар қос қолдап ұстап тартып тұрады. Содан соң ойын басқарушының берген командасы бойынша екі топ тартысқа түседі. Ойыншылардың мақсаты — тартысқа түскен екі топ бірін-бірі тартып, жердегі орталық сызықтан бұрын сүйретіп өткізіп әкету. Екі топтың қай жағы орталық сызықтан қарсы топты бұрын сүйреп өткізіп әкетсе, сол жағы ұтқан болады, жеңген жағы бәйгесін алады. Ойынды осы жоғарыдағы тәртіппен жүргізе беруге болады. Ойын қимыл бірлігін қалыптастырып, коллективтік іс-әрекетке тәрбиелейді.
Сонымен қатар, ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар, ұлттық ойындар кеңінен насихатталған облыстық «Өнерлі өлке» фестивалінде спорттың қол күрес түрінен +70 келі салмақта Шәуілдір, Жетісай аудандары мен Түркістан қаласының, 65 келі салмақта жетісайлық жігіттердің мерейі үстем болды. Қазақ халқын өзге жұрттан ерекшелеп тұратын ең басты артықшылығы ұлттық құндылықтары мен салт-дәстүрі, ұлттық ойындары екені анық. Бұл ұлттық салт-дәстүрлеріміз бен ұлттық ойындарымыз ғасырдан ғасырға жалғасып, бүгінгі күнге жетіп отыр. Ата-бабаларымыздың осындай аманатын кейінгі ұрпаққа жеткізу бүгінгі буынның міндеті. Жыл сайын дәстүрге айналған «Өнерлі өлке» облыстық фестивалінің мақсаты да ұлттық мұраларымызды дәріптей отырып, халықтың әдет-ғұрыптарын ұрпақтың тәлім-тәрбие жұмысына пайдалана отырып, атадан балаға жалғасып келе жатқан салт- дәстүрімізді, тілімізді, дінімізді қадірлей білу және әр баланың санасына сәби кезінен қалыптастыру болып табылады.
Қазақ халқының рухани құндылықтарын дәріптейтін «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалін Түркістан қаласының өнерлілері жалғастырды. Фестивалдің алғашқы күні Этноауыл аумағында ұлттық салт-дәстүрлеріміз бен әдет-ғұрыптарымызды қамтыған көріністер қала тұрғындары мен қонақтар назарына ұсынылды. Бүгінде ұмыт болған салт-дәстүрлеріміз: «Танабау тағу», «Бала бауырынан табақ жүргізу», «Керегеге орамал байлау», «Келінге кимешек-шылауыш кигізу», «Тоқымқағар» салт-рәсімдері ерекше қамтылды. Мерейлі күнде ақ жаулықты аналарымыз ұрпақ тәрбиесінде өзіндік орны бар әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер жайында кеңінен түсіндіріп өтті.
«- Халқымыз ежелден рухани құндылықтарға, мәдени мұраларға салт-дәстүрге бай болған және өмірлік тәжірибеге сүйене отырып, оның әрқайсысын іске асырып отырған. Соның ішінде балаларға арналған салт-дәстүрлер де кем емес. Олардың кейбірі ғана сақталып қалса, көпшілігі бүгінде ел есінен, қолданысынан шығып та қалған. Солардың бірі — «танабау тағу» дәстүрі. Қазіргі кезеңде бұл дәстүрді қайта жаңғыртсақ, келешек ұрпақ үшін, балаларымыз үшін керемет тәлім-тәрбие болар еді. Себебі, балалар өздерін ерекшелеп, сыйлық тағып жатқанда мейірлене түседі, мерейі артып, мен де есейіп келемін, көзге түсе бастадым деп қуанышқа кенеледі. Ата-анасы да баласының қолғабыс етуге жарап қалғанына шүкіршілік етеді. Танабау алған балаға кішігірім болса да көптің басын қосып, думандатып, той жасап береді. Өзіне деген сенімін арттырып, жауапкершілік арқалаудың не екендігін түсіне бастайды. Ұл бала алғаш рет əкесіне, қыз бала шешесіне ілесіп, түрлі жұмыстарына қолғабыс тигізіп жүргенін бірінші рет көргенде туыс-туған, дос-жаран, көрші-қолаңдары: «Балаларың жігіт болыпты, бой жетіпті, қажетке жарапты», – деп жабыла құттықтап, балаға түйме-тана, білезік, сөлкебай тағып жібереді. Кейде оны көптің атынан біреу барып тағып қайтады. Міне, бұл «танабау тағу» деп аталады. Салт бойынша, баласына «танабау» тағылған ата-ана бұл жағдайды міндетті түрде атап өтеді. Танабау шайына барған кісілер баланың ата-анасына «балаңның танабауы» деп əртүрлі бағалы тартулар мен қой-қозы, тай-тайынша беріп, игі тілектерін айтады. Бұл дəстүр адамдар арасындағы достық сүйіспеншілік пен береке-бірлікті нығайтып, адамдарды күйініш-сүйініште бірге болуға шақырады.» — дейді Түркістандық асыл әжелер.
Сонымен қатар, бұл күні бала тәрбиесінде өте маңызды рөл атқаратын ырымдар да орындалды. Нәрестенің дүниеге келуі мен оған тәрбие беру мәселесіне қатысты қазақтың ғасырлар бойы жинақталған халықтық тәжірибесі мен байырғы наным-сенімдерге қатысты көптеген жөн-жоралғылары әлі күнге дейін сақталып келеді.
« — Жасынан тайға мініп үйренген балалар өсе келе құнан мен дөненге мінсе, кейде үлкендерше атқа мініп, азамат қатарына қосылған. Ал қыздар ерте жасынан-ақ қолөнердің түр-түрін меңгеріп, үй шаруасына араласқан. Қыздарын еркелетіп, сұқ көзден аман болсын деп басына үкілі бөрік кигізген. Сонымен қатар үйдегі кейбір жағымсыз әңгімелерді, ұрыс-керісті естімесін деген оймен қос бұрымына шолпы тағып берген. Яғни шолпының сылдырынан қыздың келе жатқанын біліп, артық әңгімелерді дереу тыйған. Бір ұлтты өзге ұлттан даралайтын дәстүр-салты мен наным-сенімі. Талбесіктен жербесікке дейін жалғасатын аталмыш жоралғылар уақыт өткен сайын заман талабына орай жаңаланып, кейбіреуі мүлде басқаша сипат алып келеді. «Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» десе де, бұл дәстүрлердің, ырымдардың орындалуы түпқазығымыздан ажыратпай ұстап тұрған бірден-бір арқан болмақ. Ендеше бала өмірге келгеннен жасөсіпірім шаққа жеткенге дейін түгенделген салттар сабағы өз жалғасын таба береді.» — ел ағалары.
Ауыл-үйдің қарттары жол жүрерде, сөйтіп жастар жағы бірыңғай болып ауылда қаларда немесе жас бала тұңғыш рет атқа мінерде «тоқымқағар» деп аталатын тамақ пісіріліп, дастарқан жайылады. Бір жағы жол жүрер үлкендердің жолының болуына тілектестік болса, екіншіден жас баланың азамат болғанына қуаныш білдіру белгісі болып табылады. Жас адам жолға шыққанда жасалатын дәстүрлі бас қосу. Арнаулы мал сойылып, сыйлы мүшелер салынып ет асылып, кең дастархан жасалады, ойын-сауық, өлең, жыр айтылады. Бұл — сапарға шыққан жігіттің тоқымы жерде қалмасын, ат-көлігі аман келсін деген жақсы тілек білдірудің белгісі.
« — Қыз өз үйінің оң жағынан екінші біреудікіне келін болып түскеннен кейін келген жері келіннен алдымен ұрпақ – бала күтеді. Бұл – қазақта бір жылдың ішінде орындалуға мөлшерленетін арман. Осы уақыттың алғашқы үш-төрт айында-ақ әйелдер арасында еркектер жағы көп естибермейтін сыбыстар басталады. «Пәленшенің келіні төсегімен бірдеме көтеретін түрі бар ма?» деп ауылдағыларды қойып, алыстағылар дәметеді бұл арманды. Ал ене бұрынғы келіндерінен, келіннің абысындары жас келіншектің өзінен «Бойыңа ендігі бірдеме біткен шығар?» деп сұрай бастайды. Бөгделер келін жүкті бола бастаса денесі толып, мұрнына ноқта түсетін шығар деп сырттай бақылайды. Қазақ үшін келіннің төсегімен бала көтермеуі онша жақсы емес. Өйткені қазақ халқы өте бала жанды екені белгілі. «Ұл туғанға күн, қыз туғанға ай туады» деп, қызын ұзатқан жаққа да, ұлын үйлендірген жаққа да некеден кейінгі ең керек бақыт – бала. Сондықтанда қазақ халқы қызының некесі оқылғаннан кейін қызының төсек-орнын екі жастың пәк төсегін жақындарының ішіндегі ең көргенді, көп балалы келінге ырымдап салғызады. Қыздың шешесі дайындалған төсекке келіп аршаның түтінімен ырымдайды. Алла-тағалаға білген құлшылығын айтып екі баласын пәле-жаладан аулақ болуын, қосақтарымен бірге қартаюын, бұл төсекке екеуінен өзге жат-жаланың жоламауын жаратқаннан тілейді. Осы екі шарт біткеннен соң екеуінің той төсегінде бірге жатуға төсек салған жеңге рұқсат етеді. Бұл тәртіп келін ұзатылып барғаннан кейін күйеубаланың дәл сондай көргенді, көп балалы жеңгесі арқылы және қайталанады. Ондағы ене де құдағиының құлшылығын қайталайды.
Қазақтын қатал тәртібінде жоғарыдағы шарттар орындаламайынша қалыңдыққа күйеубаланың жолауы мүмкін емес. Бүйтуді көргенсіздік дейді қазақ. Қазақта көргенсіз дегенді естігеннен өле қалған әлде қайда жеңіл. Бізге төсек тойы деген кәдені әдейі ататып отырған да осы сенім. Бұл сенімге бір жылдың, тіпті үш-төрт ай ғана уақыттың аталып отыруы да осыдан. Себебі құдай қоскан қосағына қосылған жас жұбай осы мерзім ішінде төсегімен жүкті болу көп жағдайда мүмкін. Көп жағдайда, тіпті көп-көп жағдайда бұрынғы болашақ жас аналардың жәйіті осылай болған. Міне, осылай болғаннан кейін жас келін бойына біткен баланы астыртын етене бір абысынына айтады. Ол енесіне жеткізеді. Денесі толып, өңі нұрланып, беті «кірлеп» жүргенін көрген бөгделер де үлкен үйдегі енеге бұл жақсылықты қуаныш ретінде айтып, ол кісінің болашақ қуаныш үшін бірнеше әйелдердің басын құрап, кішігірім той өткізуін, кәде жасауын қолқалайды. Бұл қуанышты бұларсыз да төрт көзімен күтіп жүрген ене жар салмаса да айтқандардың басын қосып, еркектер араласпайтын төсек тойы делінетін ырым жасап береді. Бұл кәде бр жағынан жақын арада немерелі болатынының қуанышы болса, енді бір жағынан болашақ немеренің өз ұлынан екендігіне деген сенім. Бұл кәденің хабарын айта барған әйелге келіннің төркініндегі шешесі кәдімгідей шүйінші береді. Екі құдағидың арасы осыдан соң тіпті жақындай түседі. «Қатын алма қайын ал деген осы» деп енесінің бала тәрбиесіне іштей разы болған күйеубала да қайын жұртын сыйлай түседі. Бұл – жарық дүниенің табалдырығын әлі аттап үлгірмеген қазақтың басынан өтіп жататын ең алғашқы әдет-ғұрып, кәде» — дейді байқауға қатысушылар
Сондай-ақ, мерейлі мерекеде «Яссы» халықтық этно-фольклорлық ансамблі күйлерден шашу шашса, «Яссы» халықтық би ансамблінің концерті көпшілік назарына ұсынылды. «Түркістан мұрасы» атты қылқалам, қолөнер шеберлері мен бұйымдары, кітап, суретшілердің туындылары мен қаланың жетістіктері туралы көрмелері қаз-қатар қойылды.
Ақ кимешек киген әжелер «Ауылдың алты ауызын» орындаса, «Көненің көзі әжелер» дизайнерлік өнер сырмақ, түскиіз, ұршық иіру, тоқыма тоқу мен құрақ құраудан шеберліктерін көрсетсе, этно-мәдени ұлттық орталықтар оның ішінде (өзбек, түрік) этностарының көрмесі қойылды. Шара аясында айтыскер ақындар арнауларын орындап, айтыстың үлгісін көрсетсе, өнерпаздар фестивальдің әрбір шарты мен ережесіне сәйкес өнерлерін паш етті.
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетіндетүркі мемлекеттерінің VI жазғы мектебі өз жұмысын бастап кетті.Бір апта бойы жалғасатын жазғы мектепке Албания, Әзірбайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Солтүстік Македония және Түркиядан барлығы 50 студент және 37 оқытушы қатысуда. Түркістан қаласында өтіп жатқан бұл іс-шараны ХҚТУ, Түрік ынтымақтастық және үйлестіру агенттігі (TİKA), Түркия ғылым академиясы (TÜBA), Түрік тілі қауымдастығы (Türk Dil Kurumu) және Түркі академиясы (Türk Akademisi) ұйымдастырып отыр.Түркі мемлекеттерінің VI жазғы мектебі екі бағдарлама бойынша өтуде: «Түркология жазғы мектебі» және «Жаңа энергия технологиялары жазғы мектебі».
«Түркология жазғы мектебінің» мақсаты – түркі мемлекеттерінен келген ғалымдар мен зерттеушілердің басын қосып, олардың түркі әлемінің тарихы, археологиясы, тілі, әдебиеті, мәдениеті және т.б. бағыттар бойынша теориялық және практикалық білімдерін тереңдету.Сондай-ақ, ғылыми мақала жариялау, презентациялар жасау және зерттеулерге қаражат тарту және өзге де дағдыларын дамытуға үлес қосу. Қатысушылар жұмыс топтарына бөлініп, жазғы мектеп бағдарламасына сай баяндамаларды тыңдайды және өзекті мәселелерді талқылауға мүмкіндік алады.
Түркі әлемі туралы түсінік; түркі мемлекеттерінің тарихы; түркі әлемі археологиясы; түркі әлемінің өнер тарихы; түркі тілдерінің және қазіргі түркі тілдерінің жалпы ерекшеліктері секілді 5 негізгі тақырыпты қамтитын «Түркология жазғы мектебі» қатысушылардың академиялық және мәдени білімін кеңейтуді, түркі мәдениетінің бай мұрасы туралы ақпаратпен және осы білімді болашақ ұрпаққа жеткізу үшін қажетті құралдармен қамтамасыз етуді көздейді.
Ал «Жаңа энергия технологиялары жазғы мектебінің» мақсаты – қатысушыларға энергетикалық технологиялар саласындағы соңғы жетістіктер, қиындықтар мен мүмкіндіктер туралы жан-жақты мәлімет беру. Сондай-ақ, энергия өндірудің маңызды принциптері мен қалыптасқан әдістерін, болашақ энергия қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін инновациялық және тұрақты шешімдерге қызығушылықты ояту.
«Жаңа энергия технологиялары жазғы мектебі» барысында 7 негізгі тақырып бойынша кең көлемді ақпарат қамтылады. Олар: энергия тарихы; энергия физикасы; жаңартылатын энергия көздері; сутегі энергиясы және онымен байланысты технологиялар; энергияны сақтау жүйелері мен қолданбалары; энергияны үнемдеу және тиімділік; энергетика және инновация. Қатысушылар энергетика саласындағы инновациялық жобалар мен зерттеулерді жүзеге асыру, жаңа технологияларды әзірлеу және энергетика және инновация мәселелері бойынша білімдерін арттырып, тұрақты энергия шешімдері бойынша ұсыныс-пікірлерін талқылайды.
Түркі мемлекеттерінің VI жазғы мектебінің ресми ашылу салтанатында осы шараны ұйымдастыруға ұйытқы болған мекемелердің басшылары мен өзге де түркі елдерінен келген ғалымдар және зиялы қауым өкілдері сөз алып, түркі әлемінің рухани және мәдени астанасы Түркістанда басталған іс-шараның қатысушыларына сәттілік тіледі. Атап айтқанда, ХҚТУ Өкілетті Кеңес төрағасы Мухиттин Шимшек, ХҚТУ ректоры Жанар Темірбекова, Түркия ғылым академиясының басшысы Музаффер Шекер, Халықаралық түркі академиясының басшысы Шахин Мустафаев және Түрік тілі қауымдастығы басшысы Харун Шахин жазғы мектептің мақсаты мен міндеттеріне, қажеттілігі мен маңыздылығына тоқталып, жазғы мектептің нәтижелі болатындығына сенім білдіретіндіктерін жеткізді.
Айта кетейік, бұл Түркістан қаласындағы ХҚТУ-да осы жазда өтіп жатқан екінші жазғы мектеп. Бұған дейін,Солтүстік Кипр мен Түркия Республикасынан келген 20-ға жуық студент пен оларға жауапты қызметкердің қатысуымен«Ясауи Түркология жаз оқуы – 2024» жазғы мектебі өткен болатын. Ол кезде де қатысушылар 10 күн бойы қазақ халқының салт-дәстүрі, мәдениеті мен дүниетанымы, сондай-ақ ұлттық тағамдарымен танысып, оңтүстік өңірдегі аты аңызға айналған киелі мекендерді зиярат етіп, университеттіңпрофессор-оқытушыларының маңызды баяндамаларынтыңдап қайтқан еді.
Аға оқытушы, PhD. Ержан Арғынбаев
Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУ
