Түркістан облысы әкімі Дархан Сатыбалдының тапсырмасына сәйкес «Таза Қазақстан» бағдарламасын ұйымдастыру бойынша аудан, қала әкімдерінің рейтингі әзірленді. Әкімдердің жұмысын бағалау барысында ауданда ұйымдастырылған сенбіліктің тұрғындардың қатысуы, сенбілікке тартылған техника саны, Полиция департаменті тарапынан құқық бұзушылықтарды анықтау, «Birge – taza Qazaqstan!» ақпараттық жүйесіне түскен өтінімдер бойынша кері байланыс орнату, тұрғын үйлердің және кәсіпкерлік нысандарының іргелес аумақтарының тазалығына мониторинг жүргізу сияқты критерийлер басшылыққа алынды. Бағдарламаны ұйымдастыру бойынша аудан, қала әкімдерінің рейтингісі туралы облыс әкімінің бірінші орынбасары Зұлпыхар Жолдасов аппарат жиынында баяндады.
Дархан Сатыбалды қоқыс үйінділері жиі пайда болатын аумақтарға жергілікті полиция күштерін тарта отырып, рейдтік жұмыстарын жүргізуді, қоқыс тастамау жөнінде белгілер орнатуды және үгіт-насихат жұмыстарын күшейтуді тапсырды.
«Таза Қазақстан» бағдарламасы аясында жұмыстар облыс көлемінде күнделікті өткізілуде. Нақтырақ атқанда, қазіргі таңда облыста жалпы 712 ауқымды сенбілік өткізілді. Аудан мен қалаларға кіреберіс аумақтарын реттеу, тазалау жұмыстары жүргізілді. Сонымен қатар биыл қоғамдық орындарда заң талаптарын бұзған тұлғаларға 26 мыңға жуық хаттама толтырылып 305,7 млн теңгеге айыппұл салынды. Абаттандыру қағидасына сәйкес іргелес жатқан аумақтың тазалығы бойынша 60 902 жеке тұрғын үй мен 29 954 кәсіпкерлік объектісіне мониторинг жүргізілді. Нәтижесінде, 1 381 ескерту беріліп және 647 айыппұл салынды.
Бұдан бөлек, көппәтерлі 120 тұрғын үйдің сыртқы келбеттерін ретке келтіріліп жаиыр. Оның ішінде, 81 тұрғын үйдің сыртқы келбеті ретке келтірілді. Бұл жұмыстар жыл соңына дейін толық аяқталады. Қазіргі уақытта елді мекендерді көгалдандыру бойынша 467 535 түп ағаш отырғызылатын орындар белгіленіп, тиісті жұмыс жүргізілуде.
Айта кетейік, қазан айындағы көрсеткіштер бойынша бағдарламаны ұйымдастыруда Түркістан облысы елімізде ең үздік деп танылды.
Сауран ауданында мемлекеттік бағдарламалардың негізгі бағыттары мен қолайлы мүмкіндіктерін насихаттау шаралары тұрақты түрде жүргізіліп келеді. Бұл өз кезегінде аудандағы жұмыссыз азаматтардың еңбек қамтылуына және NEET санатындағы жастарды жұмысқа тартуға мүмкіндік беруде. Қазіргі таңда жастарға жан-жақты қолдау көрсету – мемлекетіміздің басты міндеттерінің бірі. Бұл бағытта қоғамда өз орнымды тауып, еңбек етемін, жаңадан кәсіп бастаймын деген азаматтар үшін қолдаулар мен мүмкіндіктердің қатары жеткілікті. Сауран ауданының Жаңа Иқан ауылдық округінің жастарына үгіт-насихат жұмыстары жүргізіліп, брошюралар таратқан “Жастар ресурстық орталығы” КММ-нің инспекторы Ш.Абдуханов жастарға мемлекеттік бағдарламалардың тиімді тетіктерін айтып берді.
«Мысалы, 2,5% пайыздық несие 21 жастан 35 жасқа дейінгі жас кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған. Қатысушыларды «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ қаржыландырады. Бұл жерде қалаларға арналған 2,5% пайыздық несиеге кепілдік қойылады. Кепілдік қою – пайыздық несиенің басты талаптарының бірі. Кепілге жылжымайтын мүліктен басқа меншіктегі жер немесе арнаулы техниканы қоюға болады. Несие 5 миллионға дейін беріледі. Бұл жерде қатысушының несие тарихы қаралады. Сондай-ақ, несие 5 жылға, яғни 60 айға беріледі. Ал жеңілдік, несие каникулын алу үшін микрокредит алған адам агент атына өтініш жазуы керек болады. 2,5% мөлшерлеме жеңілдікті кезеңге есептеледі, бірақ оны өтеу мерзімі кейінге шегерілуі мүмкін. Міне, бүгінде жас кәсіпкерлерге қолдау көрсету мақсатында осындай мемлекеттік бағдарламалар жүзеге асып жатыр.» — деді Сауран аудандық “Жастар ресурстық орталығы” КММ-нің инспекторы Ш.Абдуханов
Сонымен қатар, жастарды жұмыспен қамту бағытындағы мүмкіндіктерді Сауран ауданы әкімдігінің “Жастар ресурстық орталығы” КММ-нің инспекторы А.Жолдасбекова да насихаттады. Ораңғай ауылдық округінің жастарына үгіт-насихат жұмыстарын жүргізіп, брошюралар таратқан маман кездесуде мемлекеттік бағдарламалар арқылы жұмысқа орналасып, кәсіп бастап, тіпті ауыл әлеуеттін арттыруға үлес қосуға болатынын атап өтті.
“Жастар ресурстық орталығы” КММ-нің инспекторы А.Жолдасбекова жастар мен тұрғындарға «Серпін-2050», «Жастар практикасы», «Бастау бизнес», «Әлеуметтік жұмыс орны», «Дипломмен ауылға» мемлекеттік бағдарламасы жіне «2,5% несие алу» бағдарламаларын түсіндірді.
Сауран ауданы, Жаңа Иқан ауылдық округінің тұрғыны Халанова Латофат, Оңтүстік Қазақстан педагогикалық университетін «Математика пәні мұғалімі» мамандығы бойынша тамамдаған. Қазіргі таңда Сауран ауданы, Жаңа Иқан ауылдық округінде орналасқан «Дарын kz» орта білім беру мекемесінде математика пәні мұғалімі болып жұмыс жасайды. Жас маман аталған білім ордасына «Жастар практикасы» бағдарламасы аясында келген. Бүгінде бастауыш сыныптың оқушыларына білім беріп жүр. Математика пәнінің мұғалімі өз дәрістерін заман талабына сай және жаңа әдістермен өткізуді қолға алған. Мұндай тәсілдер шәкірттерінің де қызығушылығын арттыра түскен екен.
« — Есеп шығарудың түрлі тәсілері және логикалық ойындар оқушылардың қызығушылығын арттыра түседі. Кез келген жағдайда тәрибиелеп отырған шәкірттердің көңілін аулап, олардың мұғаліммен бірге шаттана білуі біз үшін үлкен қуаныш. Мен үшін де шәкірт тәрбиелеп, онымен мақтана білу басты мақсатым. Жоғарғы оқуымды аяқтаған соң, осындай мүмкіндік берген мемлекеттік бағдарламалардың барына қуанамын. Жас мамандар үшін елімізде мүмкіндіктер өте көп. Адам өзі еңбектен қашпауы керек деп есептеймін. Сондай-ақ, өзіңіз армандаған, қалаған мамандықты таңдау – бұл сіздің жарқын болашағыңыз. Қазіргі таңда елімізде білім алу үшін барлық жағдайға жол ашық. Міне сол білімді саналы түрде игере отырып, Отанымыздың бір тетігіне сапалы маман болып қалану -біздің басты парызымыз. Жалпы мамандық дегеніміз — адамның белгілі бір қызмет атқаруына мүмкіндік беретін материалдық не рухани өндірісте алған білімі мен өмірлік дағдысының жиынтығы. Мамандық таңдау деген өзің айналысқың келетін жұмысты таңдау ғана емес, өзің араласқың келетін ортаны да таңдау. Мамандықтың бәрі жақсы. Мамандық таңдау — өте жауапкершілікті қажет ететін маңызды іс және адам өзінің қызығушылығына, қабілетіне, бейімділігіне, жүрегінің қалауына сүйену керек. Әрбір адамның болашағы таңдаған мамандығына тікелей байланысты. Өз ісін жақсы көріп, үлкен жауапкершілікпен атқарғанда ғана адам өзін бақытты сезінеді. Қазіргі таңда мамандықтың түрі өте көп. Таңдау жасау оңай емес. Ең бастысы — адам еңбекке қабілетті, зейінді болуы қажет және оның мамандығы өзі өскен ортаға маңызды, бағалы үлес қосатындай болуы шарт. Мамандық таңдау жасөспірімдік кезеңде қабылданатын жауапты шешімдердің біреуі болып табылады. Белгілі бір мамандық иесі болу әрбір азаматтың арманы. Маман иесі болған соң, әрбір адам өз мамандығы бойынша қызмет етіп еліміздің экономикасын дамытуға халықтың әл-ауқатын жақсартуға өз үлесін қосу керек.» — дейді Жаңа Иқан ауылдық округінің тұрғыны Халанова Латофат
Айта кетейік, Сауран ауданында «Жастар практикасы» бағдарламасымен жұмысқа орналасып, өз тәжірибесін арттырып жүрген жастардың қатары артып келеді. Жалпы «Жастар практикасы» — меңгерген кәсібі (мамандығы) бойынша техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының түлектері қатарындағы, алдыңғы бес жыл ішінде оқушының аяқтаған және отыз бес жастан аспаған жұмыссыздарға арналған жобалардың бірі.
Жастар практикасы бойынша жұмыс уақытша сипатқа ие болады. Жастар практикасының ұзақтығы он екі айдан аспайды.Ал, жалақының бір айдағы мөлшері 30 АЕК құрайды. Жастар практикасына қатысу үшін жұмыссыздардың жеке басты куәландыратын құжаты. Еңбек қызметін растайтын құжаттары (бар болса). Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар екенін растайтын құжаты болуы керек. Айта кетейік, жастар практикасынан өту кезеңі жұмыссыздың еңбек өтіліне есептеледі. Бұл оның одан әрі тұрақты жұмысқа орналасуына үлкен мүмкіндіктер береді.
Жаңа бизнес идеяларды жүзеге асыруға берілетін мемлекеттік грант Сауран ауданында өз нәтижесін беруде. Осы орайда, Майдантал ауылдық округінің тұрғыны, көп балалы ана, тігінші Муштаева Айнұр өткен жылы «Бастау бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздерін оқып, сертификат алған. Биылғы жылы «2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға арналған» бағдарламасы аясында мемлекеттік грантқа ие болып, өзінің тігін цехын дамытып отыр. Кәсіпкер түскен қаржысына кәсібіне қажетті құрал-жабдықтарды сатып алып, ісін бастаған. Муштаева Айнұр кәсібін жолға қойып, әрі қарай жалғастыруды жоспарлауда. Қазір кәсіп бастаймын немесе кәсібімді ұлғайтамын дегендерге мемлекет тарапынан түрлі жағдайлар жасалынып жатыр. Қайтарымсыз мемлекеттік грант соның бір дәлелі. Бұл шағын іс бастауға қаражаты жоқтарға немесе қаражаты жетпеген белгілі бір санаттағы азаматтарға үлкен көмек. Мен қолымнан келетін кәсібімді мемлекеттің осындай көмегі арқылы бастағаныма өте қуаныштымын. Тігін кәсібі, үйде отырған көпбалалы аналарға және жұмыссыз әйел кісілерге жұмыспен қамту мақсатында жүзеге асыруға көптеген мүмкіндіктерді ашады, әр қыз-келіншектер өзінің өнерін паш етуге мүмкіндіктері жетерлік, дейді, көпшілікке үлгі боларлық кәсіпті өркендетіп отырған Майдантал ауылының тұрғыны.
« — Мен көпбалалы анамын. Биыл мемлекеттен қайтарымсыз грант алып, кішігірім тігін цехын ашып, керекті құрал-жабдықтарымды алдым. Осы сәтті пайдаланып, үйде отырған аналарға өз кеңесімді айтқым келеді. Қазіргі таңда еңбек етемін деген адамға мемлекет тарапынан қолдаулар өте көп. Сол мүмкіндіктерді пайдаланып, қолдарынан келетін өнерлерін кәсіпке айналдырып, өзінің және отбасының әлеуетін арттыруға қадамдар жасауы керек деп ойлаймын. Өз бастаған ісін, кәсібін дамытамын десе де қазір елімізде мүмкіндіктер мол. Менің мақсатым осы тігін цехын одан әрі дамытып, өркендету. Қазірдің өзінде түрлі тапсырыстар мен сұраныстар артып келеді. Болашақта ісім алға басып жатса, өзге азаматшаларды да жұмыспен қамтып, білгенімді үйреткім келеді. Бұл берекенің бастауы болса керек,» — дейді грант иегері Муштаева Айнұр
Кәсіп ашып, өз ісін дөңгелетем деген азаматтарға мемлекет тарапынан үлкен қолдаулар бар. Өз қаржылық сауаттылықтарын дамытып, әл-ауқатын жақсартуды көздеген жұмыссыз азаматтардың бизнес көзін ашам деген ниеттері Бизнес жобаларын қорғау барысында байқалды.Яғни ол азаматтар нақты әрекеттерімен өз кәсібін өркендете алатындарына сенімді болуы маңызды. Бұл оның одан әрі әлеуетін арттыруға да септігін тигізетін басты қадамдардың бірі.
Айта кетейік, Ұлттық статистика бюросының мәліметіне сүйенсек, елімізде биыл 2 млн. 200 мыңдай тіркелген шағын және орта бизнес субъектісі бар. Жұмыс істеп тұрған шағын және орта бизнес субъектілерінің саны өткен жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда 11 мыңға дейін артқан. Ал соңғы үш жыл ішінде жұмыс істеп тұрған шағын және орта бизнес субъектілерінің негізгі үлесін, орта есеппен 66,6%-ын жеке кәсіпкерлер құрайды екен.
Жалпы кәсібін енді бастаған кез келген жас кәсіпкерлер мен кәсіпорындар мемлекет тарапынан қолдау күтеді. Өйткені ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер мен жаңадан ашылған кәсіпорындар бизнес саласында бірнеше жылдық тәжірбиесі бар кәсіпкерлермен бір қатарға тұра алмайды. Енді тәй-тәй басқан жас кәсіпкерге қолдау қажет. Бұл орайда мемлекет тарапынан елімізде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мәселелеріне жеткілікті деңгейде көңіл бөлініп келе жатыр. Мәселен, шағын және орта кәсіпкерлерді қолдау мақсатында әзірленген, жүйелі жолға қойылған арнайы мемлекеттік бағдарламалар іске қосылды. Тіпті мүмкіндігі шектеулі адамдардың да жеке кәсіпкерлік пен шағын және орта бизнеспен айналысуына мүмкіндіктер жасалып жатыр. Мәселен, 400 айлық есептік көрсеткіш көлеміндегі қайтарымсыз грант кәсіппен айналысқысы келетін халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарына жататын өкілдеріне арналған. Мұндағы осал топ дегеніміз, бірінші көпбалалы отбасы, екінші І, ІІ, ІІІ топқа жататын мүгедек жандар, үшінші үгедек балалары бар немесе оларды тәрбиелеуші отбасылар, төртінші АСП алушылар, бесінші асыраушыларынан айырылғандар, қоныс аударушылар. Одан кейін аталған азаматтар халықтың әлеуметтік жағынан осал тобына жата тұрып, олар жұмыссыз статусында болуы керек немесе жеке кәсіпкерлігі 3 жылға толмауы керек. Сонда ғана грантқа қатысуға мүмкіндігі болады. Бұл «Еңбек» мемлекеттік бағдарламасы аясындағы грант қаражаттары аймақтардағы мансап орталықтары арқылы ұсынылады. Сондай-ақ, мемлекеттік гранттар бастапқы бизнесті іске асыруды жоспарлайтын бағдарламаға қатысушыларға өтеусіз және қайтарымсыз негізде беріледі. Грант конкурс негізінде жүргізіледі. Қатысушы алдын ала «Бастау-Бизнес» жобасы бойынша кәсіпкерлік негіздеріне оқыту курсынан өтіп, тест тапсырып, «Бастау-Бизнесінің» сертификатын алады. Сол сертификат өтінім берушінің грантқа қатысуға мүмкіндігі бар екені негізінде беріледі. Грант саны әр өңірге арнайы бөлінеді. Сол санға байланысты конкурсқа қатысушылар құжаттарын тапсырады. Жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға гранттар тұтынушылық мақсаттарға, кредиттік қарыздарды өтеуге, жылжымайтын тұрғын үй сатып алуға және салуға, жер учаскелерін сатып алуға, акцизделетін өнімдер өндіруге жол берілмейді. Грант алушы грант алған күннен бастап он екі ай ішінде бизнесті кеңейтуге бағытталған шараларды қоспағанда, жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына қатысуға құқылы емес, яғни кредит немесе басқа да бағдарламалар бойынша грант ала алады. Еңбек мобильділігі орталықтары шарт жасалған күннен бастап он екі ай ішінде Портал арқылы қаражаттың мақсатты пайдаланылуына мониторинг жүргізе алады.
Келесі ол 5 миллион теңгенің гранты. Биыл бұл грнаттың шарттары өзгерді. Биылғы шарттары бойынша жеке кәсіпкерлік 1 жылдан асуы керек, айналымы болуы қажет және жұмысшы тіркелу керек. Оның 100% жұмысшы деп алатын болсақ, оның 51%-ы қоғамның осал тобынан болуы қажет. Мәселен, 4 жұмысшының үшеуі осал топ немесе 3 жұмысшының екеуі осал топ өкілінен болуы керек. Оларға бір жыл бойы әлеуметтік аударымдар аударылып отыру қажет. Сонымен қатар қатысушы әлеуметтік кәсіпкер ретінде тіркелуі шарт. Содан кейін ғана ол грант конкурсына қатыса алады. Ал, 2,5% пайыздық несие 21 жастан 35 жасқа дейінгі жас кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған. Қатысушыларды «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ қаржыландырады. Бұл жерде қалаларға арналған 2,5% пайыздық несиеге кепілдік қойылады. Кепілдік қою – пайыздық несиенің басты талаптарының бірі. Кепілге жылжымайтын мүліктен басқа меншіктегі жер немесе арнаулы техниканы қоюға болады. Несие 5 миллионға дейін беріледі. Бұл жерде қатысушының несие тарихы қаралады. Сондай-ақ, несие 5 жылға, яғни 60 айға беріледі. Ал жеңілдік, несие каникулын алу үшін микрокредит алған адам агент атына өтініш жазуы керек болады. 2,5% мөлшерлеме жеңілдікті кезеңге есептеледі, бірақ оны өтеу мерзімі кейінге шегерілуі мүмкін. Міне, бүгінде жас кәсіпкерлерге қолдау көрсету мақсатында осындай мемлекеттік бағдарламалар жүзеге асып жатыр. Жалпы Ұлттық статистика бюросының мәліметіне сүйенсек, Қазақстандағы шағын және орта бизнеспен айналысатын субъектілердің жартысына жуығын, яғни 49%-ын әйелдер басқарады және олар жеке кәсіпкерліктің 59%-ын құрайды екен.
Мемлекеттік грант бағытына келгенде мамандар басты талаптарды ескерген жөн екенін айтады. Яғни, қаржыны міндетті мақсатқа қолдану керек. Бұл дегеніңіз жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға арналған мемлекеттік гранттар қаражаты — қажетті еңбек құралдарын, технологиялық жабдықтарды, жануарларды, малды, құстарды сатып алу үшін нысаналы мақсатта пайдаланылады.
Егер гранттық қаржыны мақсатты пайдаланбаған жағдайда қандай шаралар қолданылады?
Мемлекеттік гранттардың мақсатты пайдаланылуына мониторингті Кәсіпкерлер палатасы жүргізеді. Бағдарламаға қатысушы мемлекеттік грантты алған күннен бастап үш ай ішінде оның нысаналы пайдаланылуын Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес салық органдарында өз қызметін тіркеу немесе бірыңғай жиынтық төлемді төлеу арқылы растайды. Кәсіпкерлер палатасы шарт жасасқан күннен бастап он екі ай ішінде қаражаттың мақсатты пайдаланылуына мониторинг жүргізеді және жобаны сүйемелдеу бойынша сервистік қызмет көрсетуге (маркетингтік, заңдық, бухгалтерлік және басқа да қызмет түрлері) жәрдемдеседі. Грант иегері мониторинг барысында грант қаражаттары мақсатыз пайдаланылып, басқа бағытта жұмсалғаны анықталса, бағдарлама талаптарына сәйкес ол жөнінде бағдарламаның өңірлік үйлестірушісіне грант қаражаттарын қайтару бойынша тиісті шешім қабылдау үшін жолданады. Өз кезегінде бағдарламаның өңірлік үйлестірушісі грант қаражаттарын бюджетке қайтару бойынша тиісті жұмыстар атқарады.
— Қайтарымсыз қаржы алуға үміткерлер жобасын қарайтын комиссия құрамына кімдер енеді?
«- Кәсіпкерлер палатасы жаңа бизнес-идеяларды іске асыруға арналған мемлекеттік гранттарды алуға үміткерлердің өтініштерін қарау үшін атқарушы билік органдары, қоғамдық бірлестіктер, ғылыми-білім беру мекемелері, өңірлік бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің, салалық сарапшылардың қатысуымен құрамы кемінде 5 адамнан тұратын комиссияны құрады. Комиссия төрағадан, төрағаның орынбасарынан және комиссия мүшелерінен тұрады. Жергілікті атқарушы органдар мен Кәсіпкерлер палатасының өкілдері комиссияның төрағасы бола алмайды. Комиссияның хатшысы комиссия отырыстарын ұйымдастыруды жүзеге асырады, төрағамен келісу бойынша отырыстар өткізілетін орынды, күнін және уақытын айқындайды, комиссия мүшелерін алдағы отырыс туралы хабардар етеді, отырыс өткізу үшін қажетті материалдарды оның мүшелерінің назарына жеткізеді. Комиссия хатшысы оның құрамына кірмейді және шешім қабылдаған кезде дауыс беру құқығы болмайды.» — дейді мамандар.
Сауран ауданында «Жастар практикасы» бағдарламасы арқылы жастарды жұмыспен қамту белсенді жүзеге асырылуда. Аталған бағдарламаның жемісін көрген жастардың бірі – Жолдасова Диляра. Ол, Сауран ауданы, Шорнақ ауылдық округінің тұрғыны. Халықаралық туризм және меймандостық университетінің түлегі, дене шынықтыру және спорт мамандығының иегері. Жас маман жоғарғы оқу орнын тәмамдаған соң, әлеуметтік желіден «Жастар практикасы» туралы хабарландыруды көріп, аудандық мансап орталығына орталығына жұмыссыз ретінде тіркелген. Қазіргі таңда Сауран ауданы, Шорнақ ауылдық округінде орналасқан «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің инспекторы болып жұмыс жасайды. Жалпы,«Жастар практикасы» уақытша жұмыс орны болып есептелінеді. Жас мамандар үшін тәжірибе жинақтап, жұмысқа орналасуға зор мүмкіндік.
Жастар практикасы — меңгерген кәсібі (мамандығы) бойынша техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының түлектері қатарындағы, алдыңғы 5 (бес) жыл ішінде оқушының аяқтаған және 35 (отыз бес) жастан аспаған жұмыссыздарға арналған жобалардың бірі.
Жастар практикасы бойынша жұмыс уақытша сипатқа ие болады. Жастар практикасының ұзақтығы 12 (он екі) айдан аспайды.
— Жалақының бір айдағы мөлшері 30 АЕК құрайды.
Жастар практикасына қатысу үшін жұмыссыздар:
1) Жеке басты куәландыратын құжат
2) Еңбек қызметін растайтын құжаттарды (бар болса)
3) Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар екенін растайтын құжат. Жастар практикасынан өту кезеңі жұмыссыздың еңбек өтіліне есептеледі.
Міне осындай мемлекеттік бағдарламаның қолдауына ие болғандардың тағы бірі — Сауран ауданы, Жаңа Иқан ауылдық округінің тұрғыны Дарвешова Ақида. Жас маман Түркістан жоғары көпсалалы қолөнер колледжінде қазақ тілі және әдебиет мамандығын тәмәмдаған. Оқуын аяқтаған соң аудандық «мансап орталығы» мен Сауран ауданы әкімдігінің «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің ұйымдастырумен өткен бос жұмыс орындарының жәрмеңкесіне барған. Сол жерде жұмыс орнын тауып, жолдама арқылы білім ордасына жіберілген. Қазіргі таңда Сауран ауданы, Жаңа Иқан ауылдық округінде орналасқан «Дарын kz» орта білім беру мекемесінде қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі болып жұмыс жасайды. Жас маман шәкірттеріне сапалы білім мен трбиелі тәлім беріп, оларды заман талабына сай оқыту мәселесіне де баса назар аударып жүр.
« — Мен өзім мұғалім болуды бала кезден армандайтынмын. Кейін арманымды жүзеге асыру үшін білікті ұстаздардан білім алып, осы бағытта жоғарғы білім алдым. Қазіргі жұмыс орным өзіме қатты ұнайды. Мемлекеттік бағдарламалардың қолдауына шексіз алғыс айтамын. Себебі бұл жастарға берілген мүмкіндік. Өз ойым ұстаз болу деген – жас ұрпақтың жарқын болашаққа барар жолын айқындап беру, шамшырағына айналу. Ұстаз болу – жүрек жылуын, мейірім шуағын, адамгершілік ұлылығын баланың бойына дарыту және шәкіртке ата-анасындай тәрбие сыйлау. Лев Толстой айтқандай- ақ: «Егер ұстаз тек өз мамандығын жақсы көрсе, ол жақсы ұстаз болады. Егер ұстаз тек оқушыларын жақсы көрсе, онда ол барлық кітапты оқып шыққан ұстаздан да үздік болады, бірақ жұмысқа қызығушылығы болмайды. Егер ұстаз жанында жұмыс пен оқушыға деген сүйіспеншілігі тоғысса, ол – нағыз ұстаз.» Мемлекетімізді құрметтеу жауапкершілігін шәкірттеріне жеткізіп дарыту білім берушінің басты парызы деп білеиін. Мұғалім дегеніміз – өз ісімен, сөзімен, жүріс- тұрыс мәдениетімен, жұмыс орнында және одан бөлек қоғамда Тәуелсіз еліміздің эталондық бейнесіне айналу екені анық. Міне мен осы мақсатта нағыз маман ретінде танылғым келеді. Жаһандану дәуіріне қадам басып, әлемдік аренаға жол тартып, тәуелсіз ел атанып, төбемізге ту тігіп, тіліміздің мәртебесі артып, әлемге атымызды танытып жатқан кезеңде ұлттың, елдің болашағы — жас ұрпақ тәрбиесіне де мықты көңіл бөлінуде. Осы егеменді, тәуелсіз Қазақстанда өркениетке бастар жолдың бастау- бұлағы мектеп десек, мектептің басты тұлғасы, жүрегі-мұғалім. Ахмет Байтұрсыновтың өзі «мұғалім – мектептің жаны» деп бағалаған. Білектің емес, білімнің күшімен ілгерілейтін жаңа заманда ұлттық бәсекеге қабілетті болудың көрсеткіші – білім деңгейімен өлшенеді. Ұрпаққа тәрбие беру, білім нәрімен сусындату – екінің бірінің қолынан да келе бермейді. Сондықтан, ұстаз болу – жүректің батырлығы ретінде бағалауға болады. Бұл орайда мемлекетіміз мұғалімдердің беделін көтеруде жан-жақты қолдау көрсетіп, білім саясатына басымдық беріп келеді. Мемлекет басшысының өзі жолдауларында, үлкен жиындарда ұстаз беделін қоғам алдында көтеру бағытында нақты тапсырмаларын беруде. Тәуелсіз еліміз межелеп отырған қандай міндеттерге болса да жас ұрпақты дайындап отырған ұлағатты ұстаздарымызды құрметтеу – адамзаттық ұлы борышымыз деп білемін.» — дейді жас маман Дарвешова Ақида.
Айта кетейік, халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің бір бағыты колледждер мен жоғары оқу орындарын бітірген және алған мамандығы бойынша жұмыс тәжірибесі жоқ бітірушілері үшін жастар практикасы бағдарламасы бойынша жұмысқа орналастыру. Оған тұрғылықты мекен-жайы бойынша тіркеуде бар жұмыссыз жастар қатыса алады. Жастар практикасында істейтіндер мемлекет есебінен қаржыландырылады.
Қазақстан Республикасының Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 30 маусымдағы № 275 бұйрығымен бекітілген «Субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастыру және субсидияланатын жұмыс орындарына жұмысқа орналасқан адамдардың жалақысын субсидиялау қағидаларын бекіту туралы» қағидаға сәйкес білім беру ұйымдарын алдыңғы 5 жыл ішінде бітірген және 35 жастан аспаған жұмыссыз түлектер жастар практикасына қатысушылар ретінде белгіленеді.
Жастар практикасын өту үшін жұмыс орындары меншіктің барлық түріндегі кәсіпорындар мен ұйымдарда құрылады. Сонымен бірге, жұмыс орындары түлектің білім беру ұйымында алған кәсібіне (мамандығына) сәйкес болуы тиіс.
Созақ аудан әкімі Мұхит Тұрысбеков Таукент кентінің тұрғындарымен кездесу өткізіп, ауданның дамуындағы жетістіктер мен алдағы жоспарларды баяндады. Сондай-ақ Таукент кентінде биылғы жылы тұрғындардың талап-тілектері негізінде тиісті жұмыстар жүргізілгенін атап өтті. Биыл кенттегі «Шолаққорған-су» КММ мекемесінің орталықтандырылған жылу қазандықтарында ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізіліп, жылу жүйесі толықтай сұйық отынға ауыстырылды. Қазіргі уақытта Таукент кентіндегі жылу қазандығында 2275 тонна мазут қоры бар. Тасымалдау жұмыстары әлі де жалғасуда деді аудан әкімі.
Еске сала кетсек, биылғы жылдан бастап, Таукент кентіндегі жылу жүйесі толықтай сұйық отынға ауыстырылған болатын. Осыған дейін жылу трассасы мен жүйенің техникалық тексерісі жүргізіліп, анықталған кемшіліктер бойынша жөндеу жұмыстары жүргізілді. Кент ішіндегі ішкі орамдық жылу құбырының 1110 метрлік бөлігінің қайта жаңғыртылуы, қазандықтың жарамсыз қосалқы бөлшектерінің алмастырылуы, сондай-ақ задвижкалар мен сорғылардың жаңартылуы сығымдау жұмыстары арқылы тексерістен өткізілді. Қазіргі таңда кент тұрғындарына жылу температуралық кестемен тұрақты түрде берілуде.
Айта кетейік, ағымдағы жылдан бастап Таукент және Қыземшек кенттеріндегі жылу жүйесі толықтай сұйық отынға ауысып, өзекті болып тұрған мәселелер өз шешімін тапты. Бүгінге дейін Қыземшек кенті ішінде ішкі орамдық жылу құбырының 910 метр жылу трассасы мен жарамсыз қосалқы бөлшектері және 120 дана «задвижкалар» алмастырылып, сығымдау жұмыстарын жүргізу арқылы тексерістен өткізілді. Сондай-ақ жылу қазандығы ішіндегі сорғылар мен сұйық отынды айдайтын жүйесі толықтай жаңартылды. Ғимарат ішіндегі қабырғаларды әктеу, сырлау жұмыстарымен қатар, тозығы жеткен есік, терезелер ауысып, еденінің 1000 шаршы метріне бетон жаймасы төселген.
Сонымен қатар Таукент кенті тұрғындарының қауіпсіздігін арттыру мақсатында бейнебақылау камералары орнатылды. Жыныс ата, Көкжиек, Тойшыұлы, Кіші коттедж, Мыңжылқы, Келіншектау, Байтерек және Кеңесбаев көшелері орташа жөндеуден өтуде. Бұған қоса, Тоқмағанбетов, Ш. Бекжанов, С. Тайшыұлы, І. Кеңесбаев және Жыныс ата көшелеріне көше жарықшамдарымен қамтылды. Демеушілердің қолдауымен Жыныс ата елді мекенінде балаларға арналған ойын алаңы салынып, жастарға қолайлы жағдай жасалуда.
Кездесу барысында тұрғындар ауданның әлеуметтік-экономикалық жағдайымен танысып, алдағы жоспарларды талқылады. Созақ ауданына тартылып жатқан инвестициялар туралы да айта өтсек. 2027 жылға дейін ауданда 1 триллион теңгеге 13 инвестициялық жоба іске асырылатын болады. Атап айтқанда, келер жылы жоба құны 100 миллиард теңге болатын «Қазатомпром» компаниясының күкірт қышқылын өндіретін зауыт құрылысы басталады. «Маңғышлақ-Мұнай» компаниясы табиғи газ өндіру кәсіпорнының құрылысы басталады деп жоспарлану үстінде. Жоба құны — 89 миллиард теңге. 130 миллиард теңгеге «Созақ Фосфат» компаниясының минералды тыңайтқыш өндіру зауыты салынып, 1 мың адам жұмыспен қамтылады. «Састөбе инновациялық комплексі» каустикалық содаға арналған тұз сақтау қоймасы құрылысын бастайды. Қоймада жылына 100 мың тонна тұз сақтауға мүмкіндік болады. «Созақ мұнай және газ» компаниясы қуаттылығы 2 миллиард текше метр болатын газ өндіру жобасын іске асыруды жоспарлап отыр. Жобаның құны 700 миллиард теңгені құрайды. Созақ ауданы бойынша «Ауыл аманаты» бағдарламасы Созақ, Құмкент, Шолаққорған және Жартытөбе ауылдық округтерінде іске асырылуда. 4 ауыл шаруашылығы кооперативтері құрылып, 76 жоба мақұлданды. Бағдарламаның жүзеге асу барысы облыс әкімінің жіті бақылауында тұр. Пилоттық жоба бойынша несиелендіру өсімдік, мал, құс, балық шаруашылықтары секілді 6 бағытта жүзеге асырылады. Сондай-ақ кооперативтерді жабдықтау мен тұрғындардың өз кәсібін ашуға мүмкіндіктері бар. Бағдарламаның іске асырылуы тұрғындарды жұмыспен қамту арқылы жеке табысын ұлғайтуға, ауылдардағы мүлікті және бизнестің жаңа субъектілерін тіркеу арқылы 4-деңгейдегі бюджеттің салық базасын ұлғайтуға, толық циклді қайта өңдеу өндірістерін құру есебінен жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді.
Сондай-ақ кездесуде тұрғындар өз ұсыныстары мен пікірлерін білдіріп, сұрақтарын жолдады. Жиын соңында аудан басшысы бірқатар тұрғынды жеке мәселелері бойынша қабылдап, олардың өтініштерін мұқият тыңдады. Көтерілген мәселелердің шешу жолдары талқыланып, тиісті мамандарға нақты тапсырмалар берілді.
Биыл Шолаққорған ауылдық округінде ауқымды жобалар жүзеге асырылып, инфрақұрылымның дамуы үшін тың қадамдар жасалуда. Аудан көлемінде әр сала бойынша белсенді жұмыстар жүргізіліп, жыл соңына дейін бірқатар маңызды жобаларды аяқтау жоспарлануда. Бұл туралы Созақ ауданының әкімі Мұхит Тұрысбеков аудан орталығында өткен халықпен кездесуінде мәлімдеді.
Балдысу және Қарабұлақ елді мекендерінде ауыз су құбыры желілерінің құрылысы аяқталып, тұрғындар орталықтандырылған ауыз сумен қамтамасыз етілуде. Ішкі көшелерге орташа жөндеу жұмыстары жүргізіліп, көшелерді жарықтандыру мен абаттандыру сынды жобалар іске асырылуда. Аудан орталығында және Жеткіншек елді мекенінде 16 көшеге асфальт жабындысы төселіп, 35 көшеге жаңа жарықшамдар орнатылды.
Сонымен қатар, жеке инвесторлар арқылы екі пәтерлі 24 тұрғын үйдің құрылысы аяқталуға жақын. Бұл үйлер әлеуметтік жағынан осал топтағы тұрғындарға арналып, олардың тұрғын үй жағдайларын жақсартуға бағытталған. Аудан орталығында демеушілердің қолдауымен 5 кіші футбол алаңы ашылып, Ж. Ерімбетов көшесі мен Жеткіншек және Қарабұлақ елді мекендерінде балалар ойын алаңдары салынып жатыр. Бұл бағыттағы жұмыстар келер жылы да жалғасатын болады.
Осындай атқарылған және алдағы жоспарлар бойынша аудан әкімі Мұхит Тұрысбеков Шолаққорған ауылдық округі тұрғындарымен өткен кездесуде мәлімдеп, өзекті мәселелердің шешімін қарастыру бойынша да жоспарларымен бөлісті. Келер жылы барлық ауылдардың ішкі көшелерін 100 пайыз жарықпен қамтамасыз етіп, барлық округтерді тазалыққа қажетті техникалармен қамту жоспарланып отырғанын айтты.
Кездесу барысында тұрғындар аудан көлемінде іске асырылып жатқан жобалармен танысып, атқарылған жұмыстарды жоғары бағалады. Бірнеше тұрғындар жеке мәселелері бойынша жүгінді. Бірқатары тұрғын үй мәселесін алға тартты. Аудан басшысы тұрғындардың әрбір мәселесін мұқият тыңдап, заңдылықтарды түсіндірді. Жиынға аудан әкімінің орынбасарлары, құқық қорғау органдары мен бөлім, мекеме басшылары қатысты.
Созақ ауданының әкімі Мұхит Тұрысбеков аудан орталығында бой көтеріп жатқан 200 орындық заманауи «Спорттық-сауықтыру» кешенінің құрылыс барысын тексерді. Онда мердігер мекеменің өкілдері мен жауапты сала мамандары болды. Аудан басшысы аралау барысында құрылыстың сапасына ерекше назар аударды. Ол бойынша жауапты мамандарға бірқатар нақты тапсырмалар беріп, жұмыс барысын жеделдетуді тапсырды.
Қазіргі таңда жалпы ауданы 3 гектарды құрайтын спорт кешенінің металл құрылымдары орнатылу үстінде. Бұл жаңа кешен оқу-жаттығу базасымен толық жабдықталып, халықаралық спорттық жарыстарды өткізуге мүмкіндік береді. Екі қабатты ғимаратта волейбол және баскетбол алаңдары, күрес пен бокс залдары, бассейн және футбол алаңы орналасатын болады. Сонымен қатар, жастардың спортпен шұғылдануына және ауданның спорттық әлеуетін арттырып, спорттың жандануына негіз болатын жаңа мүмкіндіктер болмақ.
Жалпы, теріскейде халықты салауатты өмір салтына бейімдеу, халықтың өмір сапасын арттыру бағытында бұған дейін бірқатар нысандар пайдалануға берілген болатын. Бұл мақсатта аудан әкімдігі жеке инвесторлар мен кәсіпкерлерді жүйелі жұмыс атқаруға үндестіре білуде. Мысалы Созақ ауданының орталығы Шолаққорған ауылындағы Жібек жолы-2 көшесінің бойынан 1 маусым – Халықаралық балаларды қорғау күні мерекесінде «Katco» қазақ-француз біріккен кәсіпорнының демеушілігімен салынған кіші футбол алаңы мен балалар ойын алаңшасы пайдалануға берілген болатын.
Жалпы ауылдық жерлерде спорт нысандарын ашу жергілікті жастар мен тұрғындарды спортпен шұғылданып, бос уақытын тиімді пайдалануға мүмкіндік беруде. Жалпы екі жылдың көлемінде ауданда футбол, баскетбол, волейбол алаңшасы мен «Street workout», балалар ойын алаңшасы, 1000 орындық жаңа стадион және жабық үлгідегі футбол алаңдары пайдалануға беріліп, жалпы спорт саласы бойынша 12 ден аса нысан ел игілігіне ұсынылған болатын.
Осындай игі істер жалғасын тауып, Республика күніне орай ауданында үш бірдей кіші футбол алаңы мен балалар ойын алаңшасы ел игілігіне берілген еді. Спорттық кешендер аудан орталығындағы «Теріскей» саябағынан, Наурыз мөлтек ауданы мен Таукент кентінен ашылған. Бұл нысандар да «Katco» қазақ-француз біріккен кәсіпорнының демеушілігімен бой көтерді. Спорт нысандарының ашылу салтанатында аудан әкімі Мұхит Тұрысбеков тұрғындарды құттықтап, ауданның даму жолындағы маңызды қадамдарды, осы уақытқа дейін өндіріс орындарының демеушілігімен көптеген жобалардың іске асырғандығын және бұл жұмыстар алдағы уақытта да жандана түсінін айтқан болатын. Расында Созақта демеушілердің есебінен көптеген нысандар бой көтеріп, инфрақұрылымдар мен өзекті мәселелерде де шешімін табуда. Бұл бағытта аудан әкімдігінің мұндай шараларды үйлестіру істері өте жоғарғы деңгейде орындалып жатқандығын айта кеткен жөн.
Спорттық-сауықтыру кешендерін салу өткен жылдары да қарқынды түрде жүзеге асырылған болатын. Айта кетейік, былтыр ауданға қарасты Қаратау ауылдық округінде жастар арасында спортты дамытып, бос уақыттарын тиімді пайдалану мақсатында жабық футбол алаңының құрылыс жұмыстары толық аяқталып, пайдалануға берілген еді. Кіші футболға арналған жабық үлгідегі ойын алаңы кез-келген мезгілде доп тебуге ыңғайлы етіп жабдықталған. Нысанның жалпы аумағы 1000 шаршы метрді құрайды. Айта кетейік, қазіргі таңда аудан көлемінде 200-дей спорттық нысан жұмыс істейді.
Сонымен қатар, өткен жылы «Самұрық-Қазына» қорының қолдауымен Түркістан облысы Созақ ауданындағы Сарыжаз ауылында футбол алаңы ашылды. Бұл «Samruk-Kazyna Trust» қорының қаржыландыруымен еліміз бойынша ашылған 26-спорт алаңының қатарына енді. Нысанның ашылу салтанатына «Samruk-Kazyna Trust» қорының бас директоры Альфия Адиева мен Созақ ауданының әкімі Мұхит Тұрысбеков және тұрғындар қатысып, ауыл жастарына қуаныш сыйлаған болатын.
— «Самұрық-Қазына» қоры бұқаралық спортты дамыту және балаларға спорттық инфрақұрылымды қолжетімді ету бағытында нәтижелі істер атқарып келеді. Қордың қаржыландыруымен еліміздің бес өңірінде денешынықтыру-сауықтыру кешендері мен көпфункционалды спорт кешендері салынды. Бұдан бөлек, бүгінде 23 елді мекенде ерекше балаларға арналған инклюзивті секциялар жұмыс істейді, – деген болатын «Samruk-Kazyna Trust» қорының Бас директоры Альфия Адиева.
Сарыжаз ауылындағы спорт алаңының құрылысы сапалы жүргізіліп, жалпы ауданы 800 шаршы метрлік алаңға жасанды көгал төселген. Спорт нысанының аумағы арнайы қоршаумен қоршалып, абаттандырылған. Бүгінгі таңда Сарыжаз ауылы мен жақын маңдағы елдімекендердің 100-ден астам жасөспірі осындай заман талабына сай алаңшаларда спортпен айналысып келеді.
Сондай-ақ, Созақ ауданындағы үлкен жобалардың бірі — ауданының 95 жылдық мерекесі аясында заман талабына сай жабдықталған 1030 орындық спорт алаңының ашылуы еді. Мұнда жастар мен жасөспірімдердің футбол ойнап, спортпен шұғылдануына барлық мүмкіндік қарастырылған. Заманауи стадионда жаттықтырушылар мен төрешілерге жеке кабинеттер, командалардың киім ауыстыруы мен жуынуына арналған арнайы бөлмелер бар. Бұдан бөлек жаттығу залдары, «Street workout» және баскетбол алаңдары да қарастырылған болатын.
Міне енді биыл 200 орындық заманауи «Спорттық-сауықтыру» кешенінің құрылысы қарқынды жүріп жатыр. Жалпы ауданы 3 гектарды құрайтын жаңа спорттық кешен оқу-жаттығу базасымен толық жабдықталып, тіпті халықаралық спорттық жарыстарды өткізуге мүмкіндік бермек.
Созақ ауданының әкімі Мұхит Тұрысбеков жеке инвесторлар арқылы салынып жатқан 2 пәтерлі 24 тұрғын үйдің құрылыс алаңында болып, жұмыс барысымен танысты. Аралау барысында құрылыстың сәулеті мен сапасына ерекше көңіл бөлген аудан басшысы мердігер мекеменің өкілдерімен пікір алмасты. Қазіргі таңда тұрғын үйлердің сыртқы фасадтары травертинмен безендіріліп, аулалары темір қоршаумен қоршалған. Ішкі жұмыстардың қарқыны да арта түсуде.
Су және жылу жүйелері жүргізіліп, қабырғаларға түсқағаздар жабыстырылуда. Едендері төселіп, тұрғындардың жайлы өмір сүруіне басымдық берілуде. Әр тұрғын үйдің жалпы алаңы 71,1 шаршы метрді құрайды.Айта кетсек, бұл жоба әлеуметтік жағынан осал топтағы азаматтардың өмір сапасын арттыруға және тұрғын үй мәселесін шешуге бағытталып отыр. Инвестор есебінен салынып жатқан үйлер суыққа төзімді етіп салынуда. Су, жылу сынды коммуналдық қызметтері мен ішкі жұмыстары толық жүргізіледі.
Айта кету керек, Созақ ауданында орналасқан өндірістік кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлер демеушілігі есебінен соңғы үш жылда құны 1,3 миллиард теңгені құрайтын бірқатар нысандар бой көтерді.Яғни демеушілер мен жаны жомарт азаматтар бұған дейін екі мешіт салып берген. Сондай-ақ 6 балалар алаңшасын, 5 спорт алаңын салып, 12 көшені жарықтандырған. Одан бөлек 15 нысанды абаттандырып, халықтың қолайлы өмір сүруіне жағдай жасаған. Созақтықтар аз қамтылған және көп балалы отбасыларға баспана тарту етуді дәстүрге айналдырған. Солардың бірі осыған дейін облыс әкімі Дархан Сатыбалдының халықпен кездесуінде баспана сұраған мүмкіндігі шектеуді азаматша да бар. Оған жергілікті кәсіпкер баспана сыйлаған болатын. Жалпы бұл бағытта кәсіпкерлер мен демеушілер аудан тұрғындарына 11 үй сыйлады.
Созақ ауданына тартылып жатқан инвестициялар туралы да айта өтсек. 2027 жылға дейін ауданда 1 триллион теңгеге 13 инвестициялық жоба іске асырылатын болады. Атап айтқанда, келер жылы жоба құны 100 миллиард теңге болатын «Қазатомпром» компаниясының күкірт қышқылын өндіретін зауыт құрылысы басталады. «Маңғышлақ-Мұнай» компаниясы табиғи газ өндіру кәсіпорнының құрылысы басталады деп жоспарлану үстінде. Жоба құны — 89 миллиард теңге. 130 миллиард теңгеге «Созақ Фосфат» компаниясының минералды тыңайтқыш өндіру зауыты салынып, 1 мың адам жұмыспен қамтылады. «Састөбе инновациялық комплексі» каустикалық содаға арналған тұз сақтау қоймасы құрылысын бастайды. Қоймада жылына 100 мың тонна тұз сақтауға мүмкіндік болады. «Созақ мұнай және газ» компаниясы қуаттылығы 2 миллиард текше метр болатын газ өндіру жобасын іске асыруды жоспарлап отыр. Жобаның құны 700 миллиард теңгені құрайды.
Бүгінгі таңда жаңа зауыттардың құрылысына аудан аумағынан жер телімдері айқындалып, құрылыс жұмыстарына қажетті барлау жұмыстары жүргізіліп, құжаттары рәсімделуде. Бұл жобалар іске асырылғанда 1 706 тұрақты жұмыс орны ашылып, ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына үлкен септігін тигізетін болады. Облыс және аудан әкімдігі өнеркәсіп саласын дамытуға күш салып жатқанын айта өткен жөн. Халықты тұрақты жұмыспен қамту үшін зауыт-фабрикалар салуға басымдық беріп жатыр. Кәсіп бастауға ниетті барлық азаматтарға жан-жақты қолдау көрсетілу үстінде.
Ауданның бірқатар маңызды мәселелері кезең-кезеңімен, заң талаптарына сай жүзеге асып жатқаны тағы бар. Айталық, осы уақыт ішінде алдағы қыс-көктемгі су тасқынының алдын алу үшін Аққолтық елді мекеніндегі бөгеттер тұрғызылып, арықтар қазылды. Балдысу және Қарабұлақ елді мекендерінің тұрғындарына қосымша су өткізгіш құбырларын орнату жұмыстары жүргілуде. Шолаққорған ауылының ішкі газ құбырының желісін тарту жұмыстары биыл толық аяқталады. Ауылға газ беру үшін автоматты газ тарату станциясы мен магистральды газ құбырының құрылысы келер жылы аяқталады. Ақшам, Наурыз шағынаудандарын ауыз сумен қамтамасыз ету жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Электр жарығының жиі өшуіне байланысты ескі подстанция жаңартылатын болды.
Өнеркәсіп өнімінің көлемі бойынша Созақ ауданының облыстағы үлесі 60 пайызды құрайды. Биыл 6 айда жалпы өңірлік өнімнің көлемі 283 миллиард теңгені құрады. Созақ ауданы өнеркәсібі дамыған аудан болғандықтан, облыс көлемінде өзін-өзі қамтамасыз етіп отырған бірден-бір дотациясыз аудан болып саналады. Жергілікті бюджет кірісі жыл басынан бері 7,5 миллиард теңгеге жеткен. 14 мың гектар жерге егін егіліп, өсімдік шаруашылығының өнімі 4,7 миллиард теңгені құрады. Созақ ауданы бойынша «Ауыл аманаты» бағдарламасы Созақ, Құмкент, Шолаққорған және Жартытөбе ауылдық округтерінде іске асырылуда. 4 ауыл шаруашылығы кооперативтері құрылып, 76 жоба мақұлданды. Бағдарламаның жүзеге асу барысы облыс әкімінің жіті бақылауында тұр. Пилоттық жоба бойынша несиелендіру өсімдік, мал, құс, балық шаруашылықтары секілді 6 бағытта жүзеге асырылады. Сондай-ақ кооперативтерді жабдықтау мен тұрғындардың өз кәсібін ашуға мүмкіндіктері бар. Бағдарламаның іске асырылуы тұрғындарды жұмыспен қамту арқылы жеке табысын ұлғайтуға, ауылдардағы мүлікті және бизнестің жаңа субъектілерін тіркеу арқылы 4-деңгейдегі бюджеттің салық базасын ұлғайтуға, толық циклді қайта өңдеу өндірістерін құру есебінен жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді.
Ауданның инфрақұрылымын жақсарту бойынша жұмыстар жалғасуда. «Оңтүстік Жарық Транзит» компаниясы инвестициялық бағдарламасының аясында биыл 26,5 шақырым электр желісі мен тозығы жеткен 3 трансформаторды ауыстырады. Ағаш бағаналары темір бетон бағаналарына ауыстырылады, жаңа трансформаторлар орнатылады. Биыл жергілікті бюджеттен қосымша 362 миллион теңге қаржы бөлініп, 11 көшеге орташа жөндеу жұмыстары жүргізілуде. Облыстық маңызы бар Шолаққорған — Созақ, Созақ — Қарағұр, Шолаққорған — Құмкент жолдарының 152 шақырымына орташа жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев абаттандыру, елді мекендерді таза ұстау мәселелеріне ерекше назар аударады. Аудан аумағын көркейтіп, қоршаған ортаны тұрмыстық қалдықтардан тазарту, жол бойындағы кәсіпкерлік нысандар мен үйлердің қасбеттерін ретке келтіру жұмыстары үнемі бақылауда болуы қажет. Бұл — жергілікті әкімдердің жұмысының басты көрсеткіштерінің бірі. Тазалықты алдымен өзімізден бастасақ, шеттен келетін қонақтарға да дұрыс көзқарас қалыптастыратын боламыз. Былтыр демеушілер есебінен Шолаққорған ауылынан Түркістан бағытына шыға беріс жолының бойында 3,2 гектар жер телімі қоршалып, 3,5 мың көшет отырғызылған болатын. Көгалдандыру аймағына тамшылатып суғару жүйесі жүргізілген. Биыл бұл жұмыстар өз жалғасын тауып, қосымша 1,6 гектар жер теліміне 2 мың түп көшет отырғызылды. Жалпы, биыл аудан аумағын көгалдандыру мақсатында 18 670 көшет отырғызылды.
Халықтың табысын арттыру мақсатында Созақ ауданында 6 айда 550 жаңа жұмыс орны ашылды. Ауданда жұмыссыздық деңгейі 5 пайызды құрайды. Бұл облыстағы ең төмен көрсеткіштердің бірі саналады.
«Жайлы мектеп» пилоттық жобасы бойынша Шолаққорған ауылындағы 1961 жылы салынған Ы.Алтынсарин атындағы жалпы орта мектебінің жанынан жаңа 900 орындық мектептің құрылысы биыл басталып, келер жылы пайдалануға беріледі деп жоспарлануда. Биыл оқушылардың сапалы білім алуына толық жағдай жасау үшін, 23 оқу кабинеттерін жабдықтауға 182 миллион теңге қаралып, тиісті жұмыстар жүргізіліп жатыр.
Созақ ауданының әкімі Мұхит Тұрысбеков Таукент кентінде болып, «Шолаққорған-су» МКК мекемесіне қарасты орталықтандырылған жылу қазандықтарының жай-күйімен танысты. Мекемеге қарасты жылу жүйесін және ондағы алмастырылған қосалқы бөлшектер мен жабдықтарды тексерді. Жылуға жауапты мамандармен бірге жұмыс барысын талқылап, нақты талаптар қойды. Сонымен қатар, «Мазут шаруашылығы» отын сақтау қоймасында болды. Ондағы сұйық отын қоры мен оның тасымалдануын бақылауға алды. Таукент және Қыземшек кенттеріне қажетті сұйық отынның жеткізілуі мен қордың сақталуы маңызды екендігін айтып, жауаптыларға тасымалдау жұмыстарын назарда ұстауды тапсырды. Қазіргі уақытта Таукент кентіндегі жылу қазандығында 2275 тонна мазут қоры бар. Тасымалдау жұмыстары әлі де жалғасуда.
Еске сала кетсек, биылғы жылдан бастап, Таукент кентіндегі жылу жүйесі толықтай сұйық отынға ауыстырылды. Осыған дейін жылу трассасы мен жүйенің техникалық тексерісі жүргізіліп, анықталған кемшіліктер бойынша жөндеу жұмыстары жүргізілді. Кент ішіндегі ішкі орамдық жылу құбырының 1110 метрлік бөлігінің қайта жаңғыртылуы, қазандықтың жарамсыз қосалқы бөлшектерінің алмастырылуы, сондай-ақ задвижкалар мен сорғылардың жаңартылуы сығымдау жұмыстары арқылы тексерістен өткізілді. Қазіргі таңда кент тұрғындарына жылу температуралық кестемен тұрақты түрде берілуде.
Айта кетейік, ағымдағы жылдан бастап Таукент және Қыземшек кенттеріндегі жылу жүйесі толықтай сұйық отынға ауысып, өзекті болып тұрған мәселелер өз шешімін тапты. Бүгінге дейін Қыземшек кенті ішінде ішкі орамдық жылу құбырының 910 метр жылу трассасы мен жарамсыз қосалқы бөлшектері және 120 дана «задвижкалар» алмастырылып, сығымдау жұмыстарын жүргізу арқылы тексерістен өткізілді. Сондай-ақ жылу қазандығы ішіндегі сорғылар мен сұйық отынды айдайтын жүйесі толықтай жаңартылды. Ғимарат ішіндегі қабырғаларды әктеу, сырлау жұмыстарымен қатар, тозығы жеткен есік, терезелер ауысып, еденінің 1000 шаршы метріне бетон жаймасы төселген.
Түркістан облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Руслан Мұздыбековтың айтуынша, жалпы облыста жылумен қамтамасыз ету бойынша 7 кәсіпорын қызмет көрсетеді. Олардың құрамында 1 жылу энергетика кешені, 34 орталықтандырылған және 1577 автономды қазандық бар. Аталған жылу орталықтары арқылы облыста 1279 білім, 668 денсаулық сақтау, 212 мәдениет, 9 жұмыспен қамту, 75 спорт нысаны және 737 көпқабатты тұрғын үй жылумен қамтамасыз етіледі. Жылу энергетикалық кешендеріне қажетті отын көлемі анықталған. Аңымдағы жылы жылыту маусымына 114,2 мың тонна көмір, 1 миллион литр дизель, 7,8 мың тонна мазут, 17 093 мың текше метр газ қажет болса, аталған көлем өз уақытында жеткізілуде екен. Жалпы жылыту маусымында тұтынылатын мазут көлемі — 7,8 мың тонна. Айта кетейік, биыл жылыту маусымына 17,3 миллиард теңге қаралып отыр. Оның ішінде 16,9 миллиард теңге бюджет есебінен бөлінген.
Негізі өңірдегі таулы аймақтарға жылу 11-16 қазан аралығында берілген болатын. Нақтырақ айтқанда, Төлеби, Түлкібас, Созақ, Қазығұрт, Бәйдібек, Сайрам аудандары мен Кентау қаласында орталықтандырылған жылу қазандықтары кестеге сәйкес іске қосылды. Ал, Түркістан қаласының тұрғындарына жылу 20 қазанда берілді. Қалған аудан-қалаларда жылыту маусымы қараша айында басталды.
Өңірімізде 737 көпқабатты тұрғын үй бар. Орталықтандырылған жылу қазандықтарынан осы үйлер мен 2 243 бюджеттік мекеме жылу алады. Оның ішінде, 1 279 білім, 668 денсаулық, 212 мәдениет, 9 әлеуметтік, 75 спорт нысаны бар. Жалпы, облыста 1 жылу энергоорталығы, 34 орталықтандырылған жылу қазандығы және 1 622 автономды қазандық бар. Кентау қаласындағы жылу энергия орталығы көмірмен жылытылса, Созақтағы қазандыққа мазут жағылады. Ал, Түркістан, Арыс, Отырар, Төлеби, Сарыағаш аудандарындағы жылыту жүйелерінде табиғи газ қолданылады.
Биыл тозығы жеткен орталық қазандықтарға жөндеу жұмыстары жүргізілді. Атап айтар болсақ, Кентау қаласында 6 қазандық қайта құрудан өтіп жатыр. Қазіргі таңда төрт қазандықтағы (№ 8,9,10,11) жұмыстар толығымен аяқталды. Қалған екі қазандықтағы (№ 7,12) құрылыс-монтаждау жұмыстары жыл соңында дейін жалғасады. Бұдан бөлек, тағы екі қазандықта (№ 5,6) ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді. Кентаулықтар жылыту маусымына 6 қазандықпен «кірді». Ал, Арыс қаласында жылыту қазандықтарына дейінгі 4 753 метр табиғи газ құбырын монтаждау жұмыстары аяқталды. Төлеби ауданының Леңгір қаласындағы көпқабатты тұрғын үйлерді жылумен қамтитын жарамсыз 150 метр жылу желісі ауыстырылып, резервтік қазандық жөндеуден өтті.
Созақ ауданына қарасты Таукент кентіндегі 5 қазандықта, Қыземшек кентіндегі 4 қазандықта ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілді. Сондай-ақ, 2 940 метр жылу жылу желісі жаңартылды. Ал, Түркістан қаласындағы көпқабатты үйлерге жылу «Жылу» МКК арқылы беріледі. Мекеменің меншігінде 14 қазандық бар. Оның барлығы табиғи газбен жанады.
«Жалпы облыстағы жылу желілеріне тұтастай техникалық зерттеу жүргізілді. Жылу желілерінің тозуы 49 пайызды құрап отыр. Республикалық бюджеттен бөлінген 4,6 млрд. теңгеге Кентау қаласындағы 6,6 шақырым магистральды жылу желілерінде жөндеу жұмыстары жүргізілді. Жағдай тұрақты бақылауда» дейді облыстық энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Р.Мұздыбеков.
Жалпы облыста жылу жүйелерін көгілдір отынға алмастыру шаралары қолға алынуда. Биыл 107 мектеп табиғи газға ауысады деп жоспарланған. Облыстағы 1 279 мемлекеттік білім нысанының 63-і орталықтандырылған жылу жүйесі арқылы, 1 216-сы автономды жылыту қазандығы арқылы жылытылады. Аталған білім нысандары түгел сығымдау жұмыстарынан өткен. Бүгінде 1 157-сі жылу маусымына дайындық төлқұжатын алған. Ал, қалған 122 нысанға бұл құжат апта ішінде кезегімен беріледі. Облыстық білім басқармасы басшысының міндетін атқарушы Жандос Маханбетовтың айтуынша, өңірдегі 450 білім мекемесіне қажетті 82 544,5 тонна қатты отын, 42 білім мекемесіне қажетті 2 399,2 тонна сұйық отын толығымен тасымалданған. 720 білім беру нысаны табиғи газ арқылы, 4 білім беру мекемесі электр энергиясымен жылытылады.
Өңіріміздегі 107 білім мекемесінің жылу жүйесін табиғи газға ауыстыру жұмыстары жүргізілуде. Бұл мақсатқа білім саласынан үнемделген бюджет қаржысы есебінен 2,2 млрд теңге қаралған. Қазіргі таңда мемлекеттік сатып алу конкурсының нәтижесінде жеңімпаздар анықталып, тиісті жұмыс жүруде. Сонымен қатар, күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстарымен 30-ға жуық білім беру ұйымының жылу жүйесі жаңартылған.
Сондай-ақ, өңірдің жолдарында 11 жылыту бекеті жұмыс істейді. Өңірімізде қар басу қаупі жоғары 22 аумақ бар. Оның 6-сы республикалық маңызы бар жол болса, 16-сы облыстық маңызы бар жол. Аталған аумақтардағы қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында 11 жылыту бекеті орналасқан.
«Қар құрсауында қалып, қиындыққа ұшырған азаматтарға көмектесуге 191 жеке құрам мен 25 техника қарастырылған. Сонымен қатар, облыстық маңызы бар жолдардағы 9 шақырымға қар ұстағыш қалқандар орнатылды» дейді төтенше жағдайлар департаментінің басқарма бастығы Талғат Досалиев.
Сондай-ақ, облыстық маңызы бар автомобиль жолдарының бойындағы асуларда 4 жылыту бекеті орналасқан. Мұнда бір мезгілде 40 адамды қабылдауға мүмкіншілік бар. Төсек-орынмен де қамтамасыз етілген. Тәулік бойына кезекшілік ұйымдастырылады.
