2025 жылдың 30 мамыр күні еліміздің барлық өңірлерінде бір мезгілде «Халық заңгері» жалпыреспубликалық акциясы өтті. Акцияның мақсаты – халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру және тегін заң көмегін көрсету. Төлеби ауданында акция аудандық мәдениет үйінде ұйымдастырылды. Іс-шараға Түркістан облысының Әділет департаментінің басшысы Нұржан Махамбетов, аудан әкімінің орынбасары Лесбек Серікбаев, Төлеби аудандық сотының төрағасы Ғани Байарыстан, Төлеби ауданының прокуроры Дастан Мырзағали, Төлеби аудандық полиция бөлімінің басшысы Ғалымжан Қуашбаев, Түркістан облысының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл Департаментінің аудан аймағы бойынша ауданаралық басқармасы, Түркістан облысы бойынша экономикалық тергеп-тексеру департаментінің қызметкерлері, БАҚ өкілдері қатысты.

Акция барысында тұрғындар әкімдікке қарасты дербес бөлім, мекеме мамандарынан, өңірдің ең үздік заңгерлері мен адвокаттарынан заң, құқық қорғау төңірегінде туындаған барлық сұрақтарын қойып, шешілмеген даулар бойынша тегін кеңестер алды. Осылайша азаматтар өздерін толғандырған заңдық мәселелер бойынша білікті мамандардан кеңес алу мүмкіндігіне ие болды.

Шараның ашылуында сөз алған Түркістан облыстық Әділет департаментінің басшысы Нұржан Махамбетов бұл акцияның маңызын айрықша атап өтті. Ол құқықтық білімнің әр азамат үшін маңызды екенін, сондай-ақ осындай игі бастамалар халық пен билік арасындағы байланысты нығайта түсетінін тілге тиек етті. Шараға аудан тұрғындары да белсене қатысты. Қатысушылар түрлі сала бойынша – жер мәселесі, әлеуметтік көмек, отбасы құқығы, кәсіпкерлік, қаржылық пирамида және тағы басқа бағыттарда сұрақтар қойып, нақты әрі түсінікті жауаптар алды.

Іс-шарада аудан прокуратурасы, полиция бөлімінің өкілдері, нотариус, әділет және басқа да мемлекеттік органдардың қызметкерлері тұрғындарға кәсіби көмек көрсетті. Олардың әрқайсысы өз саласы бойынша тұрғындарға заң аясында нақты бағыт-бағдар беріп, тұрғындарды толғандырған мәселелердің шешілу жолдарын көрсетті. Бұл күні тұрғындарға қаржы пирамидаларынан аулақ болу, интернет алаяқтардан сақтану, құқықтық мәдениет деңгейін және қаржылық, заңгерлік сауаттылығын арттыру, сыбайлас жемқорлық көріністеріне төзбеушілікке тәрбиелеу бойынша насихат жұмыстары жүргізілді.

« – Қазіргі таңда Қазақстан құқықтық мемлекет ретінде даму жолын жалғастырып келеді. Бұл бағытта әрбір азаматтың құқықтық сауаты мен мәдениеті – әділетті және өркениетті қоғам құрудың негізгі тірегі. Құқықтық мәдениет – бұл тек заңдарды білу емес, сонымен қатар оларды күнделікті өмірде қолдана білу, өз құқығыңды бұзбай, өзгелердің де құқығына құрметпен қарау. Бұл бағытта қаржылық және құқықтық сауаттылықты арттыруға бағытталған нақты іс-шаралар қалыптасуда. Тұрғындарда жиі кездесетін қаржылық қиындықтар, алаяқтық әрекеттерден сақтану, несие шарттарын дұрыс түсіну жолдары, есеп-шоттарды бұғаттан босату үшін не істеу керектігі және оны шешудің нақты құқықтық жолдары жөнінде кәсіби кеңестер берілуде. Қатысушылар мұндай кездесулердің маңыздылығын жоғары бағалап, осындай еркін диалог алаңдарының жиі ұйымдастырылып тұруын қалайтындарын жеткізді. Мемлекет қазір халықтың құқықтық мәдениетін арттыру мәселесіне үлкен көңіл бөліп отыр. Азаматтардың құқықтық мәдениеті – бұл әр адамға белгілі бір құқықтар мен міндеттердің жүктелуі, қоғам және билік арасындағы қатынастардың ерекшелігі.азаматтардың құқықтық мәдениетін дамыту және жетілдіру біздің еліміз үшін бірінші кезектегі міндет болып табылады. Өйткені, елдің бас құжатына сәйкес халықтың құқықтық санасын арттырмасақ, Қазақстан Республикасы болып табылатын құқықтық мемлекеттің мәртебесін одан әрі нығайту мүмкін емес. Қазақстанда құқықтық өрістің қалыптасуының терең тарихи тамыры бар. Тәуке ханның “Жеті жарғысы”, “Есім ханның ескі жолы” мен “Қасым ханның қасқа жолы” заң жинақтары соның жарқын мысалы болып табылады. Тіпті сол бір зұлмат заманда өзінде біздің ата-бабаларымыз қазақ қоғамының келеңсіздіктерін реттеп, Азаматтық құқық нормаларының рөлі мен маңыздылығын жақсы түсінген. Біздің еліміздің азаматтары тек заңды білетін ғана емес, сонымен қатар сертификатталған маманға қарсы тұра алатындай деңгейде сауатты болатынына сенемін.» – деді, Төлеби аудандық сотының төрағасы Ғани Байарыстан.

Акция аясында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптасыру мәселелері де айтылды. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет – бұл адамның саналы және адамгершілікпен сыбайлас жемқорлыққа қарсы тұру қабілетін айтады. Яғни, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет дегеніміз ол жемқорлыққа қарсы белсенді азаматтық позиция, дейді мамандар. Іс-шара соңында қатысушылар алғыс хаттармен марапатталды.

Қаржылық мониторинг агенттігінің Қоғамдық кеңесінің кезекті отырысында кеңес мүшелеріне мемлекеттік сатып алулар мен елдегі есірткі айналымы саласындағы ықтимал тәуекелдерді нақты уақыт режимінде анықтауға мүмкіндік беретін Агенттіктің IT-өнімдері таныстырылды.

«Агенттік жұмысының өзекті мәселелерін талқылауға қоғамның қатысуы — сенімді қалыптастырудың, ашықтықты арттырудың және құқықтық тәртіпті нығайтудың маңызды шарты», – деді Қоғамдық кеңестің төрағасы Бекназаров Н.К.

Өз кезегінде Агенттік Төрағасы Қоғамдық кеңестің қаржылық мониторинг органдары қызметін жетілдірудегі рөлінің маңыздылығын атап өтті. Сонымен қатар, жиында жастарды құмар ойынның тәуелділігінен арылту, қоғамды ондай кері әрекеттерден аулақ болуға үндейтін баяндамалар жасалды.

Статистикаға сүйенсек, лудоманияға шалдыққан науқастардың 60%-ы құқық бұзады. 13-тен 40%-ға дейіні өз-өзіне қол жұмсайды, 32-70%-ында суицид жайлы ой келеді. Жалпы, лудоманияның қоғамға төндіретін қаупі орасан. Құмар ойындар мен бәс тігуге тәуелді адамдардың ішінде бар ақшаларын ұтылған соң таныс-тамырынан қарыз алып, несиеге батып, үйіндегі дүниелерін сатып, ақыры, қылмысқа баратындары аз емес. Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының деректеріне сәйкес, құмар ойынның жетегінде кеткендердің басым бөлігі қылмыстық құқық бұзушылық жасалған. Ал шарасыз күйге түскендері өз-өзіне қол жұмсауға дейін барып жатады.

Мамандар адамның мінез-құлқындағы құмар ойындарға тәуелділікті көрсететін бірқатар белгілерді атап өткен екен. Олар: үнемі ойынға елігу, ойында өткізетін уақыттың ұзаруы. Қызығушылықтардың өзгеруі, бұрын ынталандырған дүниелердің ысырылуы, әрдайым ойын туралы ойлау, ойын комбинацияларымен байланысты оқиғаларды елестету және осы ойлардың басым болуы. “Бақылауды жоғалту”, ауқымды ұтыстан кейін немесе үнемі ұтылудан кейін де ойынды тоқтата алмау. Ойынға кезекті рет қатысқаннан кейін қысқа уақыт аралығында дамитын психологиялық дискомфорт. Ол бас ауруы, ұйқының бұзылуы, ашушаңдық, алаңдаушылық, көңіл-күйдің түсуі, зейіннің бұзылуы секілді бірқатар белгілер бойынша есірткі, алкогольге тәуелді тұлғалардың абстиненциясына ұқсайды. Ойынға жиі қатысу, жоғары тәуекелдерге талпыну, қарсыласу қабілетінің тез төмендеуі. Енді ойнамауға бел буғанымен, сәл арандатушылық болған жағдайда, яғни, бұрынғы таныстарын кездестіру, ойын тақырыбында әңгімелесу, ойын мекемесі жанында болуы, ол адамды қайта ойынға тәуелділікке жетелеуі мүмкін.

АҚШ-та құмар ойынға тәуелді адамдарға алғашқы болып кәсіби көмек көрсеткендердің бірі – медицина ғылымдарының докторы Роберт Л. Кастер. 1972 жылы психиатр АҚШ-тың Вирджиния штаты Брексвилл қаласындағы ауруханада ойыншыларды емдеуге арналған алғашқы стационарлық орталық құрған. Дәрігер құмар ойындарға патологиялық тәуелділікті – емделетін ауру деп болжаған алғашқы адам. Оның арқасында 1980 жылы америкалық психиатрлар қауымдастығы патологиялық құмар ойындарды психикалық бұзылыс ретінде жіктеді. Роберт Кастер құмар ойындарға тәуелділіктің дамуын үш кезеңнен тұрады деп анықтады: Олар үтыс кезеңі және ұтылыс кезеңі, сондай-ақ түңілу кезеңі де бар.

Ұтыс кезеңі – бұл адамның құмар ойындарда бірнеше рет ұтысқа кенеліп, “негізсіз оптимизммен” әсерленетін уақыты. Бұл кезде ол құмар ойындарды ұната бастайды және үнемі жолы болатынына сенеді. Өзін сенімді әрі жайлы сезінеді.

Ұтылыс кезеңінде құмар ойынға тәуелділер достары мен отбасыларынан алыстай бастайды. Жалғыз өзі ойнай бастайды және ақшаны заңды немесе заңсыз жолмен табуды, қарызға алуды қарастырады. Ойынның жетегінде кетеді. Ұтылғаннан кейін ақшаны қайтарып аламын деген үмітпен ойынға тез оралғысы келеді.

Түңілу кезеңінде адам өзінің бар уақытын құмар ойындарға арнай бастайды. Уақытын босқа құртып жатқанын түсінгенімен, бұл процесті тоқтата алмайды. Бұл кезде адам өзін кінәлі сезініп, кейде өз проблемаларына басқаларды кінәлайды.Ойынға ақша табу үшін заңсыз әрекеттерге барады. Тәуелділіктен зардап шегетін адамдар дәрменсіздікпен күресу үшін есірткі мен алкогольден жұбаныш іздейді. Психологиялық және әлеуметтік проблемаларға душар болады. Бұның соңы қылмыс жасауға немесе өз-өзіне қол жұмсауға апаруы мүмкін,-дейді сапашылар.

Сондай-ақ, кеңес отырысында құмар ойынның кесірі адамды қылмысқа және нашақорлыққа жетелеуі мүмкін екендігі айтылды. Бұл бағытта мемлекеттік органдар мен қоғамдық ұйымдар оның алдын алу бойынша насихат жұмыстарын үнемі жүргізіп отыруы керектігі атап өтілді. Жалпы бұл індетпен күресу өте маңызды мәселе. Себебі талай отбасылардың тыныштығы мен берекесін құртқан құмар ойынға немқұрайлы қарауға болмайды. Отырыс қорытындысы бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимылды нығайтуға, цифрлық талдау құралдарын дамытуға, сондай-ақ азаматтық қоғаммен сындарлы диалогты кеңейтуге бағытталған ұсынымдар әзірленді.

Түркістан қаласында Қаржылық мониторинг агенттігінің Қоғамдық кеңесінің кезекті отырысы өтті. Шымкент қаласы, Жамбыл, Қызылорда облыстары және Түркістан облысы бойынша департамент басшылары көлеңкелі экономикамен күрес бойынша қабылданып жатқан шаралар туралы баяндап, өзекті мәселелерді талқылады. Азаматтарды интернет алаяқтық схемалардан қорғау, соның ішінде жастарды құмар ойындар, лудомания мен вейптен аулақ ұстау, алдын алу шараларына ерекше назар аударылды. Сондай-ақ елдің оңтүстік өңірлері арқылы стратегиялық ресурстардың заңсыз шығарылу мәселелері қаралды.

Букмекерлік кеңселерде спорттық ойындарға бәс тігіп, автоматтарға ақша салатындар жыл санап көбейіп барады. Кей деректер бойынша елімізде 36 мыңнан астам отандасымыз құмар ойынға тәуелді деп көрсетілген. Дерттің құрсауына әсіресе, жастар түсіп жатыр. Сондықтан кеңес осы са­ладағы жұмысты барынша үй­лес­тіріп келеді.

Жалпы, лудомания – құмар ойындарға потологиялық әуестігі бар адамдардың дерті. Бүгінде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы ауруды ресми түрде мойындаған. Аталған дертке ұшыраған адамның бойында әлеуметтік, кәсіби, материалдық және отбасылық құндылықтар құлдырап, адамгершілік қасиеттері жойыла бастайды. Бұл проблеманың біздің елде де өткір тұрғаны белгілі. Соңғы үш жылда қазақстандықтар құмар ойындарға 1 трлн. теңгеден астам қаражат салған.

Кеңес мүшелерінің пайымдауын­ша, қоғам мен мемлекеттік органдар лудоманияға қарсы күресті және оның алдын алу шараларын жүйе­лі түрде әрі бірлесе жүргізуі керек. Негізі елімізде әр салада бұл бағыт­тағы жұмыстар күшейтілген. Десек те, түйткілдің тарқауы қиын болып тұр. Қазір лудомания, ішімдік пен нашаға тәуелділік мәселесі өзекті болып отыр. Осындай әлеуметтік ма­ңы­зы бар дертпен күресте жүйелілік керек. Әсіресе, лудомания бойынша. Бұл бағытта емдеудің зама­науи клиникалық хаттамалары болуы қажет. Себебі лудомандар саны артып барады. Ішімдік пен есірткіге тәуелділер де көбейіп отыр. Осы орайда, денсаулық сақтау саласы тарапынан оларға сапалы, қолжетімді қызметті және құпиялықты қамтамасыз ету керек. Қажет болса, жеке секторды тартып, оларға мемлекеттік тапсырыс беруге болады. Қаржылық мониторинг агенттігінің ақпараты бойынша осыдан екі жыл бұрын 5,5 мың онлайн-казино сайттары мен аккаунттары, 2 мыңнан аса сайт бұғатталыпты. Сонымен қатар,  «Әділ­дік жолы» РҚБ бастамасымен 300-ден аса лото клубтардың жұмысын заңсыз ұйымдастырған қылмыстық топтар ұсталған. Яғни, еліміздегі рефор­малардың ұрпақ болашағы үшін жасалып жатқанын және жастар қазірдің өзінде елдегі өзгерістердің бел ортасында жүргенін атап өтуге болады.

Соңғы уақыттарда ойын автоматтарының кең таралуына, көптеген онлайн-казинолардың, букмекерлік кеңселердің пайда болуына байланысты проблеманың ауқымы кеңейе түсті. Жалпы, ойын автоматтары әлемде бұрыннан кең таралып, адамдардың арасында үлкен қызығушылық тудырған еді. Мәселен, 1970 жылдарда Англияда ойын автоматтары залдары кинотеатрларға келушілер санының күрт азаюына әсер еткен. Тіпті, кинотеатрларды жабу қажеттілігі туындаған. Ал 1990 жылдардың бірінші жартысында Канадада құмар ойындарға тәуелділер саны 75 %-дан асып кеткен. Осыған байланысты сол кездің зерттеушілері құмар ойындарды халықтың бір бөлігі үшін қауіп төндіретін өткір әлеуметтік мәселе деп санаған.

Айта кетейік, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен өткен Қауіпсіздік Кеңесінің отырысында халық арасындағы құмар ойынға тәуелділік мәселелері жан-жақты талқыланған болатын.

“Соңғы жылдары елімізде құмар ойынға тәуелділік белең алып барады. Кейбір отбасылар үшін бұл үлкен қасіретке айналды. Лудоманияға қарсы күресте тәрбие ісі мен түсіндіру жұмыстарына ерекше мән берілуге тиіс”, – деп атап өтті Президент.

Президент осы жаман әдетке, әсіресе, жастар әуес екеніне назар аударып, мемлекеттік органдарға азаматтардың жекелеген санаттары үшін құмар ойындарға қатысты шектеулерді күшейтуді тапсырған еді. Мемлекет басшысы елімізде лудоманияның белең алуына қарсы бағытталған әлеуметтік дағдыларды қалыптастыруда қоғамның, дін қызметкерлерінің және бұқаралық ақпарат құралдарының атқаратын рөлі ерекше екенін атап өтті.

Осы орайда, еліміздің барлық мешіттерінде жұма намазы алдында имамдар құмар ойындардың адамның жеке басына, отбасына, қоғамға тигізетін зияны, оның шариғаттағы үкімі жайында уағыз айтып, адамдарды бұл жаман әдеттен арылуға шақыруда. Расында, бұл проблемаға тап болған көптеген адамдар үшін діннің көмегі орасан зор екені анық. Мәселен, жаман әдетіңіз жайлы жақындарыңызға айтуға ұялсаңыз, дін өкілдеріне жүгінсеңіз болады. Олармен сөйлескен соң, сеніміңіз күшейіп, құмар ойынға тәуелділікті жеңуге деген жігеріңіз артуы мүмкін.

«Таза Қазақстан» экологиялық бағдарламасы аясында тарихи Сауран тарихи қалашығында жалпыхалықтық сенбілік өтті. Игі шара тарихи-мәдени мұраларды сақтау, қоршаған ортаны тазарту, сондай-ақ жастардың табиғатқа деген жауапкершілігін арттыруға бағытталған. Сенбілік Түркістан облысы қоғамдық даму басқармасының «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің ұйымдастыруымен өткен.

Сенбілікке жергілікті тұрғындармен қатар, еріктілер, студенттер және жастар ұйымдарының өкілдері белсене атсалысты. Қатысушылар қалашық аумағында санитарлық тазалау және абаттандыру жұмыстарын жүргізіп, қоршаған ортаны тазартуға өз үлестерін қосты. Сенбілікте тазалық жұмыстарымен қатар, қатысушылар арасында экологиялық мәдениетті насихаттау, табиғатты қорғау тақырыбында түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Сондай-ақ, жастарға қоршаған ортаның адам өміріндегі маңызы мен оны қорғаудың өзектілігі туралы ақпарат берілді.

Шара соңында қатысушылар қала тұрғындарын қоршаған ортаға бейжай қарамауға, табиғатты бірлесе қорғауға және Сауран қалашығы аумағын таза ұстауға шақырды.

Түркістан облыстық мәслихатында Н.Әбішовтың төрағалығымен аудандық, қалалалық мәслихат төрағаларының қатысуымен келелі жиын өтті.

Мәслихат төрағасы ҚР Парламенті Сенатының Төрағасы Әшімбаев Мәулен Сағатханұлының төрағалығымен өткен «Бір ел – бір мүдде» депутаттық тобының кезекті отырысында айтылған өзекті мәселелерге тоқталды.

Еліміздегі бейбітшілік пен келісімді одан әрі нығайту және Ассамблеяның саяси-тарихи рөлі жөнінде кеңінен түсіндірді.

Жиынның мақсаты да елдегі ауызбіршілік пен бірлікті сақтау, депутаттық корпустың қоғамдық келісім мен этномәдени бірлестіктермен бірлесе атқаратын жұмыстарын талқылау және дұрыс үйлестіруді жүзеге асыру туралы болды.

Нұралы Әбішов бұл бағытта мәслихат төрағалары мен депуттарының маңызды рөл атқаратынын жеткізді.

– Халықтың сенімі мен аманатын арқалау үлкен жауапкершілікті талап етеді. Оған немқұрайлы қарау депутатқа тән қасиет емес. Сондықтан халық қалаулылары барлық істе белсенді болуы тиіс. Себебі әр депутаттың артында оған сенім білдірген сайлаушылары бар. Бір ел – бір мүдде деген сөз тіркесінің өзі осы мағынаны білдіреді. Елдің бірлігі мен ынтымағын бекемдеу әрбір азаматтың парызы, міндеті деп есептеймін. ҚР Парламенті Сенатының Төрағасы Мәулен Әшімбаевпен, ҚР Мемлекеттік Кеңесшісі Ерлан Қаринмен болған кездесулерде қоғамдағы этносаяси ахуал, ішкі тұрақтылық, келісім, ынтымақтастық құндылықтарын арттыру туралы айтылды. Біз де бұл бағытта үлкен жауапкершілікті сезінуіміз керек. Сондықтан осы бағыттарда жұдырықтай жұмылып бірге нәтижелі жұмыс жасауға шақырамын, – деді Нұралы Әлмаханұлы.

Сонымен қатар, жиында елді мекендерге атау беру тәртібі, ескерткіштер қою тәртібі, депутаттардың этикасы туралы да айтылды.  Бұл бойынша облыстық мәдениет басқармасы тілдерді дамыту және ономастика бөлімінің басшысы Нұргүл Жақсылықова, тарихи-мәдени құндылықтарды қорғау бөлімінің басшысы Омар Жексенбаев және облыстық мәслихат аппаратының басшысы Мақсат Исаев баяндама жасады.

Сондай-ақ, кездесуде аудан, қалалардағы елді мекендерді сапалы электр энергиямен қамту бойынша «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-мен атқарылатын жұмыстарды үйлестіру, депутаттардың біліктілігін арттыруға бағытталған «Жергілікті өзін-өзі басқару институтының тиімділігін арттыру» атты семинар туралы, кіші футболдан турнир өткізу туралы мәселелер талқыланды.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мобильді топ ауыл тұрғындарына құқықтық көмек көрсетті. Атап айтар болсақ, Жетісай ауданына «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мобильді топ» арнайы келіп, Ш.Ділдәбеков ауылының және Асықата кентінің тұрғындарына Заң аясында құқықтық кеңестер берді. Заң мен тәртіпті насихаттау шеңберінде ұйымдастырылған науқанда 60-тан аса ауыл тұрғындарына мемлекеттік және жергілікті атқарушы орган өкілдері, адвокаттар мен сот орындаушылар және еріктілер құқықтық кеңестер беріп, олардың талап-тілегі мен ұсыныстарын тыңдады. Жеке қабылдауға келген тұрғындар тыл ардагерлеріне біржолғы көмек көрсету, аукицон арқылы сатылған жерінің заңдылығын тексеру, ауылға ұңғыма қазып, ауыз суды ретке келтіру, мектеп салу, үлкен тас жол бойына қауіпсіздік белгілерін және камера орнату, сондай-ақ, жаяу жүргіншілерге арналған жол салу, борышкерден алимент өндіру, қарызы бар несиесіне қолайлы кесте жасау, тұрғын үй мәселелеріне қатысты өтініштерімен жүгінді.

Сонымен бірге, ауданындағы әлеуметтік нысандарға, балалар ойын және спорт алаңшаларына қоғамдық бақылау жүргізілді, сондай-ақ, квазимемлекеттік сектор ұйымдарындағы комплаенс – қызметкерлермен, кәсіпкерлермен және әлеуметтік сала мамандарымен кездесулер өтті. Сондай-ақ, мамандар заң мен тәртіпті қалыптастыру мен әділеттілік қағидалары бойынша түсіндірме жұмыстарын да жүргізді.

« – Қоғамның тұрақтылығы мен дамуы заң үстемдігі мен әділеттілік қағидаларына тікелей байланысты. Заң үстемдігі – бұл қоғамда құқықтың басым болуы, барлық азаматтар мен билік органдары заңға бағынуы тиіс деген ұстаным. Ал әділеттілік – әрбір адамның құқықтарының сақталуы, заң алдында тең болуы және қоғамдағы әлеуметтік теңгерімнің орнауы. Бұл екі ұғым бір-бірімен тығыз байланысты және кез келген өркениетті мемлекеттің негізін қалайды. Заңның барлығына ортақ болуы – мемлекеттік билік, азаматтар, ұйымдар мен компаниялар заң талаптарын сақтауы тиіс. Ешбір адам немесе ұйым заңнан жоғары болмауы керек. Тәуелсіз және әділ сот жүйесі – сот билігінің тәуелсіздігі заң үстемдігінің маңызды шарты.   Соттардың әділ және бейтарап шешім шығаруы азаматтардың құқықтарын қорғайды. Азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтарын қорғау – заң үстемдігі адам құқықтарының сақталуын қамтамасыз етеді. Әрбір азамат заңды түрде өз мүдделерін қорғай алады.Құқықтық айқындық және тұрақтылық – заңдардың түсінікті, айқын әрі тұрақты болуы қажет. Құқықтық жүйенің жиі өзгеруі азаматтар мен бизнестің сеніміне нұқсан келтіреді.Жауапкершілік пен есептілік – билік өкілдері мен мемлекеттік органдар өз әрекеттері үшін заң алдында жауап беруі тиіс. Қоғамның билікке сенімі осыған байланысты қалыптасады.» – деп атап өтті мобильді топ мүшелері.

Расында, заң үстемдігі мен әділеттілік – бір-бірін толықтыратын ұғымдар. Заң үстемдігі жоқ жерде әділеттілік те орнамайды. Керісінше, заң үстемдігі әділетсіздікке негізделсе, қоғамда теңсіздік пен наразылық пайда болады. Сондықтан кез келген мемлекеттің басты мақсаты – заң үстемдігі арқылы әділетті қоғам құру.Тарихта заң үстемдігі сақталмаған елдерде тұрақсыздық пен дағдарыс орын алғанын көреміз. Ал құқықтық мемлекеттерде, керісінше, экономикалық даму, азаматтардың әл-ауқатының артуы және қоғамдық келісім орнайды. Заңның үстемдігі мен әділеттілік – кез келген қоғамның дамуындағы басты құндылықтар. Олар азаматтардың құқықтарын қорғап қана қоймай, елдің өркендеуіне, тұрақтылық пен бейбітшіліктің сақталуына ықпал етеді. Осы ұстанымдар мықты болған жағдайда ғана мемлекет пен халықтың болашағы жарқын болмақ. Әрбір азамат заңды сыйлап, әділеттілік қағидаттарын ұстанғанда ғана өркениетті, құқықтық қоғам қалыптастыруға болады. Ал, құқық бұзушылыққа “нөлдік төзімділік” саясаты – тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз етудің тиімді құралдарының бірі. Ол азаматтардың заңға құрметін арттырып, қылмыс деңгейін төмендетуге көмектеседі. Алайда, оны жүзеге асыру кезінде тепе-теңдікті сақтау маңызды. Әділеттілік пен адам құқықтарын қорғау қағидалары сақталмаса, бұл саясат қоғамда наразылық тудыруы мүмкін. Сондықтан, кез келген мемлекет бұл тәсілді өзінің құқықтық жүйесі мен мәдени ерекшеліктеріне сай бейімдеуі қажет, – деп атап өтті мамандар.

Сонымен қатар, қоғамдық бақылау барысында анықталған кемшіліктерді қалпына келтіру мақсатында әкімдік басшылығымен лездемелік мәжіліс ұйымдастырылып, хаттамалық тапсырмалар берілді. Тапсырмалардың орындалуы Департамент және аудандық Әкімдік бақылауында. Айта кетсек, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мобильді топ мүшелері облыс аумағындағы елді-мекендер мен ауыл тұрғындарына тегін кәсіби – құқықтық көмек көрсетуді және әлеуметтік нысандарға қоғамдық бақылауды тұрақты түрде жүргізетін болады.

Бұл іс шара “Miras”тың ең алғашқы төрағасы Мархабат Байғұттың 80 жылдығына арналады. Ойтолғаушы деп айтушы едім шынында ойтолғаушы еді..“”MIRAS” ты енді сен басқаршы” деп тізгінді қолыма ұстатып кеткен болатын. Алғашқыда жүрексінгенімді несіне жасырайын. Аманатты арқалап отырыстарды көшпелі түрде өткізіп жатырмыз. Рухы биік, әділ еді, бірақ ешкіммен айтыспайтын, жақпай қалса қолын бір сілтей салатын. Артық әңгімесі жоқ, өсек аяңнан биік тұратын еді. Қаламы майлы, елге айтары көп, көркем мінезді азамат еді. Ештеңе мәңгілік емес…

80 жылдыққа ойлап тапқаным Қазығұрттың “Кеме қалған”шыңына шығу болды. Рухыңыз биікте, пейіште шалқысын деген ниет еді..Ұрпаққа қалдырған қаламыңыз -бояуы өшпейтін ізгілік мұрасы. Мирастықтар Сізге риза. Жатқан жеріңіз жайлы болсын! Қабіріңізге қойылған құлпытас жартылай ашылған кітап етіп жасалыпты. Сіз шынында да кітапсыз, елдің бағына біткен құнды қазынасыз. Мирастықтар Сіздің қадіріңізді біледі.

“AMANAT” партиясы Түркістан облыстық филиалы жанындағы “MIRAS” кеңесінің отырысы ағымдағы жылдың 16 мамыр күні киелі мекен Қазығұрт ауданында өте жоғарғы деңгейде өтті. Кеңес отырысынан кейін 16:30 -да Қазығұрт тауына қарай беттедік. Күн төбеден ауғанда шықтық деген атымыз болмаса күн құрғыр шыжғырып барады.Аңыздарда адамзат баласын аман алып қалған Нұх пайғамбардың кемесі Қазығұртқа келіп тоқтаған деседі. Нұх пайғамбар (ғ.с.) адамдарды иманға шақырғанымен, оның қауымы сенбеді. Жаратушы оларға үлкен топан суды жіберіп, тек Нұх (ғ.с.) және оның кемесіне мінген иманды жандар мен жан-жануарлар ғана аман қалады. Бұл — адамзат тарихындағы үлкен сынақ әрі жаңа кезеңнің бастауы болған.

Бұл жай ғана миф емес, ұлттың жадына сіңіп кеткен үміт пен аманаттың символы. Мыңдаған жыл өтсе де, Қазығұрт аты аталғанда адамзаттың қайта тірілуі, жаңа өмір бастау туралы ой келеді. “MIRAS” кеңесінің мүшелерімен аңыздарды айтып, табиғатты тамашалап тау шыңына шыққанша сырластық. Таудың шыңына шыққан кезімізде күн ұясына батып, ымырт қараңғы түскен еді. Уақытқа қарасам сағат 20:30 болыпты. Қазығұртқа бір барған адам – тарихпен тілдесіп, табиғатпен үндесіп қайтады. Бұл – жүрекке тыныштық, жанға күш беретін, рухыңды биіктететін қасиетті мекен. Тау етегіндегі самал жел, аспанмен тілдескен шыңдары, табиғаттың тылсым үндестігі — бәрі де ішкі жан дүниеңді тазартып, рухани серпіліс береді. Мұнда әр тас, әр сүрлеу — мыңдаған жылдық сырдың куәсі. Бұл тау – өткен мен бүгінді жалғап тұрған рухани көпір.

Қазір бәріміз жаңғыру, жаңару, түлеу жайлы көп айтып жүрміз. Қазығұрт – сол идеяның түпкі тамыры. Теңіз деңгейінен 2300 метр биікте орналасқан Қазығұрт тауының Кеме қалған шыңына шығып құран оқып, тілек тіледік.

ҚАЛЫЙМА ЖАНТӨРЕЕВА – «AMANAT» партиясы Түркістан облыстық филиалы төрағасының орынбасары, Түркістан облыстық мәслихатының депутаты