Этно ауыл кешеніне қойылған көрмеде 40-қа жуық кәсіпкер өз өнімін ұсынып, көпшілік назарына ұсынды. Басты талап — өнім жергілікті шикізаттан өндірілуі және де сақтау мерзімі 5 күннен кем болмауы тиіс.
Көрмеде қолөнер шеберлерінің өнімдері, бал, құрт, кептірілген жеміс-жидектер, сүт пен кондитерлік өнімдер, жартылай фабрикаттар, сабын және тағы басқа тауарлар қойылды. Арнайы құрылған комиссия мүшелері отандық тауар өндіруші кәсіпкерлердің өнімдерін бағалап, үздіктер анықталды.
«Көрме-жәрмеңке «Мен Кәсіпкер» кәсіпкерлікті дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы аясында ұйымдастырылуда. Іс-шара мақсаты — қарапайым азаматтардың әл-ауқатын, өмір сүру деңгейін арттыру, кәсіпкерлерге өз өнімдерін өткізу нарықтарын кеңейтуге, әрі қарай экспортқа шығуға жәрдемдесу. Биыл да ең мықты 3 кәсіп иесі республикалық көрмеге қатысуға мүмкіндік алады», — деді Түркістан облысы кәсіпкерлер палатасы директорының орынбасары Ербол Әуелбеков.
Жалпы былтыр елімізде алғаш рет «Бір ауыл — бір өнім» жобасы жүзеге асырылып өңірлік көрме-жәрмеңкеге облысымыздағы 60-тан астам кәсіпкер қатысты. Өнімдерді бағалау барысында жұмысшы топ 10 көрме үздігін анықтап, 3 кәсіпкердің өнімі «Түркістан облысының үздік тауары» деп танылды.
Игілікке жетудің жолы – аянбай еңбек ету. Еңбек адамының қоғамда қашанда орны ерекше, абыройы биік болады. Халық еңбекке бейім болса, ел ырысқа кенеліп, өзгелермен терезесі теңеледі. Бақуатты, бәсекеге қабілетті болып, табысы артады және нығая түседі. Қазіргі таңда, өңірімізде адал істі кәсіп етіп, қара жерден өз несібесін тауып жүрген азаматтар жетерлік. Яғни ауыл шаруашылығына бейімделіп, берекелі өнім алып жүрген шаруалар бар.
Солардың бірі — Сауран ауданы Майдантал ауылдық округіндегі “Ақсақ-керіз” шаруа қожалығының иесі Нұржан Бексейтов. Бүгінде су ресурстарын тиімді пайдалану арқылы аграрлық саланың дамуына жол ашатын негізгі бастамалардың бірі тамшылатып суару технологиясын ұтымды пайдаланып жатқан шаруа қожалықтың жұмысы көпке үлгі деуге болады. Нұржан Бексейтовтың жаңа бастамасы суды үнемдей отырып, егін көлемін арттыруға септігін тигізіп отыр екен. Бүгінде ол 25 гектар жерге тамшылатып суару әдісі арқылы қарбыз өсіруде.
« — Ауыл шаруашылығы саласында кеңінен тарала бастаған тәсілдің тиімді тұстары көп екен. Осы әдістің арқасында арықпен суарылған жерлерге қарағанда астық молырақ жиналады. Артық шығынды қажет етпейді. Жалпы айтқанда шығыным аз, табысым берекелі болатынына сеніммен қараймын. Тиісінше, суды үнемдеу жұмыс күшін де қысқартады. Қазіргі таңда еліміздің барлық өңірінде ағын су мәселесі өзекті болып отыр. Ағын суды барынша үнемдеп, тиімді пайдалану еліміз үшін қашан да маңызы зор. Әсіресе шөлейтті аумақта тамшылатып суару әдісі арқылы мол өнім алуға қолайлы.Заман ағымына қарай заманауи техникаларды пайдалана отырып егін өсіріп, одан мол өнім алу үшін, тамшылатып, жаңбырлатып суару әдістеріне баса мән беруіміз керек. Тамшылатып суарудың тиімділігі сол, егістік көлемі қанша үлкен болса да, су аз шығындалады. Екіншіден, басқа зиянды шөптер дәннің өсіп, күш алып кетуіне кедергі бола алмайды. Биылдан бастап 1 гектар жерге тамшылатып суару әдісін қолданып көруді ойладық. Әуелі аздан бастап, пайдасы мен қиын тұстарын бағамдап көргенді жөн санадым. Бірақ әзірге жаман емес, алдағы жылдары тұтастай осы әдіске көшу жоспарымызда бар. Негізі бұрын егінді арық арқылы су жіберіп, суарып келдік. Онда су көп кетеді, әрі арамшөп мол шығады, оны уақытылы жұлып отыру керек. Ал мына әдістің тиімділігі сол, су аз шығындалады, арамшөп деген болмайды.» -дейді “Ақсақ-керіз” шаруа қожалығының иесі Нұржан Бексейтов
Мемлекет басшысы Қасым Жомарт Кемелұлы Қазақстан халқына арнаған Жолдауында агросектор саласында еңбек өнiмдiлiгiн арттыру мiндетiн қойғаны белгілі. Сондықтан дала төсінде жүрген егіншілер бүгінгі күнгі ең озық технология саналып жүрген тамшылатып суару әдісіне арқа сүйеп отыр. Шыны керек, бүгінде аудандағы бірқатар шаруа қожалықтар осы әдіске көшіп үлгерді. Бүгінде бірқатар шаруа қожалығы арнайы құрылғылар арқылы жасалатын бұл жүйенің тиімділігі көп екенін айтып отыр. Тиісінше тыңайтқыш көлемі де 5-6 есе азаяды екен. Есесіне бұл тәсілмен мол өнім алуға болады. Ең бастысы, ағын су үнемделеді. Қазіргі таңда мамандар ауыл шаруашылығын дамыту үшін озық технологияны пайдалану көрсеткішін көтеру маңызды екенін айтады. Шет мемлекеттерде өсімдіктерді тамшылатып суару әдісімен жылыжайларда, сондай-ақ аспалы бақтарда өсіру тәсілі кең қолданыста.
Тамшылатып суару – өсімдіктің тамырына суды, тыңайтқыштарды және өсімдіктерді зиянкестерден қорғайтын агрохимиялық заттарды дәл әрі біркелкі жеткізу үшін қолданылатын өндірістік әдіс. Тамшылатып суаруға арналған құбырлар топырақ үстімен немесе астымен де орналастырылуы мүмкін. Сонымен қатар, құбырлар арқылы фертигация әдісін, яғни тыңайтқыштарды суға қосып қолдануға да болады. Суарудың мұндай түрі тыңайтқышты да, суды да қажет мөлшерде пайдалануға мүмкіндік береді, бұл дегеніңіз ең бастысы суды үнемдеуге мүмкіндік береді және егіннің еселі болуына септігін тигізеді.
Расында басқа егістік алқаптарға қарағанда, тамшылатып суарумен піскен дақылдардың дәмі ерекше болады дейді мамандар. Тың жоба арқылы мол өнім алуды көздеп отырған “Ақсақ-керіз” шаруа қожалығы бүгінде үш адамды тұрақты жұмыспен қамтып отыр екен. Сонымен қатар, тамшылатып суару әдісіне пайдаланылатын заттарды да өз қолдарымен жасап шығыпты. Адал еңбектің иесі Нұржан Бексейтов елімізде іс бастаймын деген азаматтарға қашанда қолдау болатынын айтады. Сондай-ақ, аймақтың әлеуетін көтеру үшін әрбір азамат еңбек ету керектігін атап өтті.
Сауран ауданы әкімдігінің мәжіліс залында аудан әкімінің орынбасары Серік Садибаевтың төрағалығымен «Ауыл Аманаты» пилоттық жобасының ауданда жүзеге асуы бойынша жиналыс өткізілді. Жиынға ауыл шаруашылығы басқармасының агроөнеркәсіп кешен субьектілерін несиелендіруді ұйымдастыру бөлімінің басшысы Бауыржан Қалданов, «Түркістан ӘКК» АҚ басқарма төрағасының орынбасары Нұрлыбек Исаев, «ОҢТҮСТІК» АИО ЖШС-нің басқарма төрағасы Айса Шырақбаев, «Ырыс» МҚҰ» ЖШС-нің басқарма төрағасы Мұхит Мыңбаев, ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы Бекзат Абубакиров және «Ауыл аманаты» бағдарламасына қатысушы ауылдық округ әкімдері, кооператив төрағалары, ауыл шаруашылығы бөлімінің және ауылдық округінің мамандары қатысты.
“Ауыл Аманаты” пилоттық жобасы бойынша ауыл халқының кірістерін арттыру және ауқымды түрде қолдану үшін ауылдарға микрокредиттер беру бағдарламасы аясында жоғарыдағы аталған азаматтар өз салалары бойынша мағлұмат беріп, жобаның талаптары мен шарттары туралы кеңінен түсіндіріп өтті. Биыл ауданнан осы жобаға қатысушы ретінде Үшқайық, Иассы, Жаңа Иқан, Шаға ауылдық округтері таңдалып отыр.
Айта кетейік, енді «Ауыл аманаты» бағдарламасына қатысуға ниет білдірген азаматтар үшін электронды ақпараттық жүйе әзірленуде. Портал жеңілдетілген несие алып, кәсіп ашуды көздеген адамға тиісті өтінімді үйден шықпай-ақ, қашықтан беруге мүмкіндік туғызбақ. Жүйе жобасы ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Тамара Дүйсенованың төрағалығымен өткен кеңесте таныстырылған болатын.
Ауыл тұрғындарының табысын арттыруға бағытталған бағдарламаға қатысушыларға жеңілдетілген несие беру үрдісін өңірлердегі әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар үйлестіруде. Олардың кеңселері облыс орталықтарында орналасқан. Бұл ретте кейбір тұрғындар үшін шалғай жатқан ауылдардан келіп, өтінім беру біршама ыңғайсыздықтар тудыруда. Ауыл шаруашылығы вице-министрі Бағлан Бекбауовтың сөзінше, әзірленіп жатқан портал өтінімді қабылдап қана қоймай оның қарастыру кезеңдерін қашықтан бақылап отыруға мүмкіндік бермек.
«Өтінім беруші жүйеге электронды қолтаңбасы арқылы тіркеліп, бағдарламаға қатысуға қажетті мәліметтер мен құжаттарды жүктейді. Қолданушының рұқсатымен оның жеке деректері тексеріліп, базаларда бар кей мәліметтер автоматты түрде енгізіледі. Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияларда өтінім бірнеше сатыда қарастырылады. «Ауыл аманаты» арқылы несие алуға ниетті азамат жеке кабинеті арқылы құжаттар нақты қай маманның қарауында тұрғанын көре алады», — деді Бағлан Бекбауов.
Электронды жүйені ең бірінші Жамбыл облысында пилоттық режимде енгізу көзделіп отыр. Одан кейін, «Ауыл аманаты» жүзеге асырылып жатқан облыстарда жалғасын тауып, ауыл тұрғындары үшін қолайлы жағдайлар жасалады.
«Бағдарламаға қатысушылар үшін барынша ыңғайлы жағдай жасау маңызды. Ақпараттық жүйенің өзге де қажетті мәліметтер базаларымен интеграциялануын жіті қадағалау керек. Біздің түпкілікті мақсатымыз ауыл тұрғындарының табысын арттыру екенін естен шығармау қажет. Сондықтан берілетін несиелер ауылдардағы ағайынның тұрақты табысқа қол жеткізуіне ықпал етуі тиіс. «Ауыл аманаты» бағдарламасы арқылы кәсіп ашқан немесе жұмысқа орналасқандар туралы деректер тиісті базалар арқылы тексеріліп отырады. Сондықтан аймақтар бағдарламаның нәтижелі жүзеге асуын қатаң бақылауы шарт», — деп атап өтті Тамара Дүйсенова.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев елімізге инвестиция тарту – ең маңызды міндеттердің бірі екенін айтып келеді. Бұл аймақтардың әлеуетін арттырып, жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік береді. Президент еліміздің инвестициялық тартымдылығын арттырып, шетелден қаржы көзін тартудың жаңа тетіктерін қарастыруды да тапсырған болатын. Бұл бағытта өңірлерге жеке инвестиция тарту әкімдердің ең басты міндетінің бірі екенін де атап өтті.
«Аймаққа жеке инвестиция тарту әкімдердің ең басты міндетінің бірі болуы керек. Жалпы, барлық мемлекеттік орган ел экономикасына мейлінше көбірек инвестиция тартуға баса мән беруге тиіс. Бұл – негізгі басымдық, олардың жұмысы да соған сәйкес бағалануы керек. Мәселе штат санын көбейтіп, жұмыс тобын құрып, жаңа тұжырымдама жазуда емес. Бұл, ең алдымен, мемлекеттік аппараттың жұмыс істеу тәсілін өзгертетін нақты реформа. Соны дұрыс түсіну қажет. Біз жарты жылдың нәтижесі бойынша Инвестициялық штабтың жұмысын қорытындылаймыз. Әрбір министр мен әкімнің осы бағытта атқарған жұмысына нақты баға береміз. Талап қатаң болады», деді Президент.
Сонымен қатар, Мемлекет басшысы шет елге барған әрбір басшысының сапары оң нәтиже беру керектігін де атап өткен болатын.
«Ішкі және сыртқы инвестицияны айтарлықтай көбейту керек. Бұл – жаңадан құрылған Инвестициялық штабтың негізгі міндеті. Штаб елге инвестиция тартуға қажетті біртұтас экожүйе қалыптастыруы керек. Даму институттарының жұмысын жандандырып, бизнес өкілдерімен тиімді диалог жүргізуге тиіс. Шетелдегі мекемелердің, орталық пен аймақтардың арасында тығыз байланыс орнату қажет. Ең бастысы, Инвестициялық штаб қажетті шешімді дер кезінде қабылдауы керек. Мекеме басшыларының шетелге жасаған әрбір іссапары нақты нәтиже беруге тиіс. Сапар қорытындысы бойынша Үкімет басшылығына, қажет болған жағдайда Президентке есеп берілуі керек. Инвестициялық жобаларды іске асыруға қатысты кедергілер, әсіресе, аймақтарда жиі болып тұрады. Әкімдер инвестиция тартудың орнына ескі әдетке салып, бюджет қаражатына сеніп отырады. Аймаққа жеке инвестиция тарту әкімдердің ең басты міндетінің бірі болуы керек, – деді Президент.
Бұл бағытта Түркістан облысында нақты жобалар қолға алынып, инвесторлар тарту шаралары қарқынды түрде орындалуда. Облыс әкімі өндіріс орнын ашып, ауыл шаруашылығында жаңа технологияларды енгіземін дейтін азаматтарға да ерекше қолдау білдіріп келеді. Осындай ауқымды жобаларды Сауран ауданында «Жаңа Жібек жолы» ЖШС жүзеге асырмақ. Компания құрылтайшысы Нұртай Шайакыметпен кездескен Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалды инвестициялық жобаларға қашанда қолдау көрсетілетінін айтып, қабылдауға келген шетелдік инвесторлармен де келіссөз жүргізді.
– Түркістан өңіріне қош келіпсіздер. Түркістан – елімізде мақта өсірілетін жалғыз облыс. Сондықтан осы саланы мейлінше дамытып, мақта кластерін қалыптастыруды көздеп отырмыз. Осы бағытта жұмыстар жүруде. Біз мақта сұрыбын жақсартып, мақтаны терең өңдейтін зауыттар ашамыз. Сіздер ұсынған жобаларды қарастырып, қолдау көрсетуге дайынбыз, – деді Дархан Сатыбалды.
«Жаңа Жібек жолы» ЖШС-нің құрылтайшысы Нұртай Шайакымет Сауран ауданында мақта шаруашылығын дамыту бағытында жүзеге асырғалы жатқан жобаларын таныстырды. Біріншісі – Сауран ауданы, Үшқайық ауылдық округінде су үнемдеу техногияларын пайдалана отырып жоғарғы сортты мақта дақылын өндіру көзделген. Жоба құны – 1,5 млрд. тенге. Жер көлемі – 1000 га, іске асыру кезеңі – 2024-2025 жылдар аралығы, 30 адам жұмыспен қамтылады. Екінші жоба – Сауран ауданы, Шорнақ ауылдық округінде су үнемдеу техногияларын пайдалана отырып, ауыл шаруашылық өнімдерін дамыту. Жоба құны – 500 млн тенге, жер көлемі – 518 га. Мұнда 200 га жерге тұқымдық мақта, 200 га жерге тәтті жүгері және 118 га жерге ащы бұрыш егу көзделген. 2024-2025 жылдары жүзеге асатын жоба арқылы 15 адам жұмыспен қамтылады. Сонымен бірге Ескі Иқан ауылдық округінде замануи технологиялар қолданылған мақта өңдеу зауытын салу көзделген. Жоба жүзеге асса, 120 адам жұмыспен қамтылады. Бұл жобалардың бастамашысы – «Жаңа Жібек жолы» ЖШС.
Жалпы, Түркістан облысында инвестиция тартуға басым бағыт берілген. Өңірде инвестициялық штаб жұмыс істейді. Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалды әрбір инвестормен жеке кездесіп, қолдап, әр жобаның түпкілікті жүзеге асуын жіті бақылайды. Барлық аудан, қала әкіміне нақты индикаторлар бекітілген. Аудан, қала басшылары жергілікті кәсіпкерлермен бірге Түркия, Қытай, Аустралия, Өзбекстан елдерінің өндірістік аймақтарына іссапарларда болды. Делегация әлемге танымал кәсіпорын, зауыттарды аралап, алпауыт компаниялармен келісімдер жасалды. Озық шетел тәжірибесі кеңінен қолдану мақсатында атқарылған тиісті жұмыстар оң нәтижесін көрсетуде. 6 жылда облыс экономикасына тартылған инвестиция 3 есеге артып, 2023 жылы 972 млрд теңгені құрады. Негізгі капиталға бағытталған қаржының басым бөлігі жеке инвестицияға тиесілі. 2023 жылға жоспарланған 56 инвестжоба толық іске қосылды. Экономикаға тың серпін беретін 145 жоба пулы қалыптасты. Оның ішінде өндіріс пен ауыл шаруашылығында терең өңдеуді дамытуға басымдық берілді. Бұл жобалар 17 мың жаңа жұмыс орнын ашып, өзіндік кірісті қосымша 100 млрд. теңгеге ұлғайтуға мүмкіндік береді. Инвесторларға қолайлы жағдай жасауға баса мән берілген. Ең алдымен, өңірде 594 гектарды құрайтын 10 индустриалды аймақ және 580 гектардан тұратын арнайы экономикалық аймақтар бар. Онда 49 кәсіпорын жұмыс істейді. Қосымша 39 жобаның құрылысы жүргізіліп жатыр. Екіншіден, өндірістік парк аумағында 42 ғимарат салынып жатыр. Жобаның бірінші кезеңінде 14 ғимарат құрылысы аяқталды. Жалпы құны 30,7 млрд теңге болатын 10 жоба жоспарланса, соның жетеуі (24,2 млрд теңге) іске қосылды. Олардың қатарында тоңазытқыш өндіретін «UBC group», әскери шатыр мен жиһаз өндіретін «Aqniet holding», жаңбырлатып және тамшылатып суғару жүйесін шығаратын «BNK group» компаниялары бар. Өндірістік парктің биыл аяқталатын екінші және үшінші кезеңінде 70 млрд теңгеден астам инвестиция қаржысына өндіріс орындарын ашу жоспарланған. Облыс әкімінің тапсырмасымен осындай парктерді аудандарда да салынады. Мемлекет басшысының қомақты қаржы салуға дайын ірі компанияларға «бір терезе» қағидатымен жан-жақты қолдау көрсету жөніндегі тапсырмасы да айрықша назарда. 2024-2027 жылдар аралығында 2,1 трлн теңгеге 145 инвестициялық жобаны іске асыру жоспарланған.
Түркістан облысында өндіріс орындарын ашу, инвестиция тарту жұмыстарына басымдық беріліп, осы бағытта жұмыстар жүріп жатыр. Облыс әкімі Дархан Сатыбалды тұрақты түрде Өңірлік инвестициялық штаб отырыстарына төрағалық етіп, осы саладағы мәселелерді бақылауда ұстап отыр. Сонымен бірге шет мемлекеттердің инвесторларымен тұрақты түрде келіссөз жүруде. Нәтижесінде инвестиция тарту бойынша Түркістан облысы республикада үздіктер қатарынан табылып жүр.
Ал, жыл басынан бері Түркістан облысының негізгі капиталына бағытталған инвестиция көлемі 420,8 млрд теңгені құрады. Көрсеткіш өткен жылдың тиісті кезеңімен салыстырғанда 1,4 есеге артқан. Оның ішінде, 344,3 млрд теңге немесе 80%-дан астамы – жеке инвестиция құрайды. Өңір капиталына салынған инвестициялардың басым үлесі Түркістан қаласы (35,2%) және Созақ (15,4%), Сайрам (6%), Сарыағаш (5,5%) аудандарына тиесілі. Пайдалану бағыты бойынша негізгі 29% үлесі өнеркәсіп арқылы үйлестірілген. Ол 123,9 млрд теңгені құрайды, Атап айтқанда, тау-кен өнеркәсібіне 64,1 млрд теңге бағытталса, өңдеу өнеркәсібіне 25,3 млрд теңге тартылған. Ауыл шаруашылығының үлесі 28%-ды құрап, 116,4 млрд теңгеге жетті. Оның ішінде, егін шаруашылығы – 31 млрд теңге, ал мал шаруашылығы – 21,4 млрд теңге.
Кездесу барысында өңір басшысы Сауран ауданының әкімі Мақсат Таңғатаров пен жауапты басқарма басшыларына инвесторға сүймелдеу жұмыстарын жүргізуді, инфрақұрылым бойынша көмектесуді тапсырды.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауларында азаматтарды тұрақты жұмыспен қамту, халықты әлеуметтік тұрғыдан қорғаудың маңызды бағыты екенін атап өткен болатын. Президент еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуы жөніндегі кеңесте Үкіметке және әкімдерге 2030 жылға қарай 3 миллион 300 мың адамды жұмысқа тұрғызу туралы тапсырма беріп, оның 2,2 миллионы жастар болуға тиіс екенін де мәлімдеген еді. Сондай-ақ халықты, жастарды жұмыспен қамту Үкімет үшін аса маңызды міндет екенін, әкімдер бұл жұмыстың нәтижелерін тұрақты түрде баяндап тұруы керек екенін де ескертті. Яғни, елімізде жұмыс істеймін деген азаматтарға әрқашан жан-жақты қолдау көрсетіледі және өз кәсібін ашып, өркендетемін деген азаматтарға мемлекет тарапынан түрлі бағдарламалар қарастырылған.
-«Елімізде аймақтардың жұмыспен қамту карталары бекітілген. Соған сәйкес жыл сайын шамамен 950 мың адамға жұмыс тауып беру көзделген. Ол үшін бюджеттен 130 млрд теңге бөлінді. Осы қаржы арқылы, яғни субсидия арқылы 150 мың адам жұмысқа орналасады. Оның бәрі – жастар және әлеуметтік тұрғыдан осал санаттағы азаматтар», — деді Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев.
Сондай-ақ, Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев ауылдарды дамыту жөнінде де нақты тапсырма берген болатын. Осы орайда, Түркістан облысында халықтың табысын арттыру бағдарламасын орындау мақсатында «Ауыл аманаты» жобасы жүзеге асырылып келеді. Бүгінде, әр аудандарда бағдарлама аясында 2,5 пайызбен жеңілдетілген несие беру жұмыстары жүйелі жүргізіліп жатыр. Жалпы бұл жоба еңбек етіп, табысын арттырып, кәсібін өркендеткісі келетін жандарға ауылда да, қалада да жұмыс табылатынын және әр істің берекесі болатынын дәлелдеді деуге болады. Осы орайда мемлекеттік қолдау тарыққанға балық емес, қармақ беру екенін үйретіп, азаматтарды табандылық танытып еңбек етуге, несібесін молайтып, әр шаңырақтың әлеуетін көтеруге үндеді. Тиісінше мемлекеттік бағдарламалардың қолдауын сезінген кәсіпкерлер жергілікті тұрғындарды жұмыспен қамтып, өз кәсібін де дамытып отыр.
Мысалы, Сауран ауданы, Ескі Иқан ауылдық округінің кәсіпкері Альберт Муслимов «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында 2,5 пайызбен 7 млн теңге несие алып, өзінің кәсібін бастаған. Бүгінде кәсіпорын иесі өзінің шағын цехында кондитерлік өнімнің 10 түрін шығаруда. Кәсіпкер тәтті нандарды пісіруге арналған технологияны Ираннан арнайы алдыртқан. Тіпті бизнесін өркендету үшін кондитер пісірушінің өзін жол шығындарын көтере отырып, сол Иран елінен шақырған екен. Ол ең бірінші кезекте 10 күннен аса уақыт ауыл азаматшаларына тәтті пісірудің түрлі тәсілдерін үйретіп, өзінің тәжірбиесімен бөліскен. Әрине, игі істі бастауда нағыз маманның керегін түсінген Ескі Иқан ауылдық округінің кәсіпкері Альберт Муслимов қызметкерлерінің де білікті болуына мүмкіндік жасапты.
Қазіргі таңда аталған цехта жергілікті 10 тұрғын тұрақты түрде жұмыс істейді. Тәтті нандарды пісіруге ең қажет шикізаттың бірі – сүт болғандықтан, кәсіп иесі оны ауыл ішіндегі сүтті бағытпен айналысатын отбасылардан сатып алып отыр. Оның өзі ауылдағы шаруалардың өнімін өткізіп, табысын еселеуге септігін тигізуде. Кондитер иесі енді цехты кеңейтіп, жұмысшы санын 20-ға дейін жеткізуді жоспарлап отыр. Қазіргі таңда аталған кәсіпорынның өнімін тұтынушылардың саны да арта түскен. Ауылдағы жанұялар да, түрлі мекемелер де жергілікті өнімге сұранысты көбейткен екен.
-Бұл жобаның бастау алып, ауыл тұрғындарына жаңа серпіліс сыйлағанына қуаныштымын. «Ауыл аманаты» жобасы біз секілді адамдарға, жалпы барлық азаматтарға үлкен мүмкіндік беріп отыр деуге болады. Жолдасым екеуміз «Ауыл аманаты» пилоттық жобасының 6-шы бағыты арқылы 7 миллион теңге алып, наубайхана жұмысын бастадық. Жалпы өз кәсібін ашамын деген азаматтарға бұл таптырмас мүмкіндік. Қазіргі таңда отбасымызбен нан жауып, халыққа қызмет жасап келеміз. Наубайханада күніне 1600 дана бөлке нан шығарылып, оны ауылдағы дүкендерге өткіземіз. Кондитерлік өнімдердің он түрін шығарып жатырмыз және жергілікті он тұрғынды жұмысқа алып, ауызбіршілікте қызмет атқарып жатырмыз. Тәтті нандарымызды пісіруге ең қажет шикізаттың бірі сүт болғандықтан, оны күнделікті ауыл ішіндегі сүт сауып отырған, мал шаруашылығымен айналысатын отбасылардан сатып алып жүрміз. Алға қайған мақсаттар көп. Бастысы осы цехтың жұмысын одан әрі өркендетіп, тағы да ауыл азаматтарын жұмыспен қамтып, табысымызды еселегеміз келеді. Ерінбей еңбек етсек оғанда жететін күн алыс емес деп есептеймін. Мемлекеттік қолдауға мың алғысымды айтамын.»- дейді цех басшысы Альберт Муслимов жұбайы.
Айта кетейік, «Ауыл аманаты» жобасының 50 пайыздан аспайтын бөлігі мал, құс, балық сатып алуға да берілген. Бұл бағытта Жаңа Иқан ауылдық округі, Ибата елді мекенінің тұрғыны Жасур Муминов 240 шаршы метр жерге балық өсіріп отыр. Кәсіпкер өз кәсібін, яғни «Ауыл аманаты» бағдарламасы бойынша балық шаруашылығын өткен жылдың қыркүйек айында. Кәсіпкер 2,5 пайызбен 8,5 миллион теңге алған. Бүгінде балықтың «форель» түрін өсіріп жатыр. Жасур Муминов төрт бассейінде балық өсіріп, 6 айда 2 тонна, жылына 4 тонна балық алуды көздеп отыр. Өзімен бірге жергілікті ауылдың 4 азаматтын тұрақты жұмыспен қамтыған. Сонымен қатар, кәсіпкер «Ауыл аманаты» жобасы өз кәсібін ашамын деген азаматтарға таптырмас мүмкіндік екенін айтып, бұйыртса алдағы уақытта кәсібін үлкейтіп, бірнеше азаматты жұмыспен қамтуды жоспарлап отырғанын жеткізді.
-Форель – лосось тұқымдас, еті ақ, қызыл, сарғылт түстес, адам ағзасына өте пайдалы балықтың түрі. Көбіне теңіздер мен өзен-көлдерде өсетін, қымбат дәмханалар мен мейрамханаларда пайланылатын балық. Бұған дейін Сауран ауданында форель балығын өсірумен ешкім шұғылданбаған болуы керек. Форельге сұраныс үлкен, себебі, балықтың бұл түрінде адам ағзасына аса пайдалы А,В,С дәрумендері өте көп болады. Форельді суға пісіріп немесе қуырып жеуге де болады, дәмі тіл үйіреді. Балық шаруашылығы – қазіргі таңда ауыл шаруашылығының маңызды саласы деуге болады. Балықтың етіне қазіргі таңда сұраныс та артып келеді. Балық өсірудің негізі көптеген әдіс-тәсілі бар. Шабақ өсіріп, уылдырық алу, балықты сату, тұздау деген секілді. Форель өсіру экономикалық тұрғыдан тиімді әрі сұранысқа ие. Бұл балықты тоғандарға жіберуге немесе тікелей нарыққа шығаруға болады. Мен 2,5 пайызбен 8,5 миллион теңге алып, төрт бассейінде балық өсіріп отырмын. Жоспарым жарты жылда 2 тонна, жылына 4 тонна балық алу. Кәсібімді өркендету үшін, әрі жұмысты жүргізу үшін ауылдың төрт азаматын тұрақты жұмысқа алдым. Бүгінде олардың да қызығушылығы артып келеді. Осылай әрбір тұрғын әрекет жасаса, кәсібінің берекесін көрері сөзсіз. Балық өсіру ісінде өзге де шаруалармен тәжірбие алмасып жүрміз. Мұндай қадамдар шаруамыздың одан әрі дамуына септігін тигізеді.» — дейді Жасур Муминов.
«Ауыл аманаты» пилоттық жобасына қатысушы ретінде Сауран ауданына қарасты 4 ауылдық округ таңдалғанын айта кету керек. Атап айтқанда: Оранғай, Қарашық, Майдантал, Ескі Иқан ауылдық округтері. Ал, жобаның негізгі мақсаты – ауылдық елді мекендердегі жұмыссыздық және атаулы әлеуметтік көмек алушылар санын азайту. Өзін-өзі қамтушыларды заңдастыру. Ауылдық елді-мекендерде жаңа жұмыс орындарын құру, мал мен құстың санын көбейту, шағын кәсіпкерлікті ашу арқылы халықтың табысын арттыру және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылады. Жобаны іске асыруда бірінші кезекте жеке қосалқы шаруашылықтарды кооперативтер негізінде дамытуға басымдылық берілуде. Жалпы, Сауран ауданында «Ауыл аманаты» пилоттық жобасы сәтті жүзеге асырылып жатыр. Жоба арқылы 2,5 пайыздық жеңілдетілген несиеге қол жеткізгендердің қатары да күн санап артып келеді. Ауыл тұрғындарының басым көпшілігі несиені мал шаруашылығына алған.
Солардың бірі — жылқы бордақылау ісін қолға алған Оранғай ауылының тұрғыны Е.Досжанов. Ол алдымен «Қарызсыз қоғам» бағдарламасы арқылы қаржылық сауаттылығын арттырып, бизнесті қалай жүргізу керек және кәсіпті бастаудағы ұтымды әдіс-тәсілдердің қыр-сырын үйреніпті. Кейіннен «Ауыл аманаты» жобасына қатысуға өтінім беріп, 7 миллион теңге көлемінде несие алған. Аталған сомаға Батыс Қазақстан облысынан 20 бас қарабайыр жылқы алып, мал бордақылауға кіріскен.
Сондай-ақ, Сауран ауданы, Оранғай ауылдық округінің тұрғыны Алиасқар Шойбеков етті бағыттағы мал шаруашылығымен айналысады. Шаруа «Ауыл аманаты» бағдарламасы аясында 2,5%-бен 7 млн.теңге несие алған. Қаржыға 20 бас жылқы сатып алған.
«Ауыл тұрғындарының көпшілігі мал шаруашылығымен айналысады. Мен де бұл жобаны тиімді пайдала отырып, кәсібімді бастадым. Бұл бағдарлама — кәсіппен айналысамын деген азаматтарға үлкен көмек. Жоба — ауыл тұрғындарының әлеуметтік жағдайын көтеріп, кәсіп бастауына септігін тигізіп жатыр», — дейді шаруа.
Сонымен қатар, аталмыш бағдарлама аясында 7 миллион теңге қаражат алып, өз кәсібін жандандырып отырған жеке кәсіпкердің тағы бірі — Бахадир Исрайлов. Оның «Рустамбек» шаруа қожалығы аталмыш жоба аясында 3 дана ауыл шаруашылығы техникасын сатып алып, егін шаруашылығымен айналысуда. Онда жылына 120 тонна бидай мен 100 тонна бақша өнімдерін өндіріледі. Сонымен қатар, ауылдық округте жер жырту мен дәрілеу қызметтерін қатар атқарады. «Рустамбек» шаруа қожалығы аталмыш жоба аясында 3 дана ауыл шаруашылығы техникасын сатып алып, егін шаруашылығымен айналысуда. Онда жылына 120 тонна бидай мен 100 тонна бақша өнімдерін өндіреді. Сонымен қатар, ауылдық округте жер жырту мен дәрілеу қызметтерін қатар атқарады. Кәсіпкердің ірі қара мал бордақылау алаңына өз жұмысын атқарып жатыр. Бахадир Исрайлов шаруа қожалығының жұмысына өз отбасысынан бөлек, ауыл азаматтарын жұмысқа алып отыр.
Ал, Оранғай ауылдық округіндегі жеке кәсіпкер Нигора Сейтходжаева 0,80 гектар аумақта орналасқан жылыжай кешенінің жұмысын бастаған. «Ауыл аманаты» бағдарламасы бойынша 5 миллион теңге несие алған кәсіпкер, қазіргі таңда жылына 4 тонна қияр өнімін алады. Жылыжай кешені толықтай тамшылатып суару жүйесі арқылы жабдықталған.
-«Жылыжайымның жұмысы жанданып келеді. Еңбек ең басты ұстаным болуы керек екен. Жылыжайдағы қиярдың күтімі, оның ішінде жұмыс жасау оңай деп айта алмаймын. Алайда барлық жетістік маңдай тердің арқасында келеді. Ал, мемлекеттік бағдарламалардың біз секілді шаруаларға берері өте көп, себебі осындай қолдаулардың арқасында өнімдерімізді еселеуге мүмкіндік алдық. Жаныма әр маусымда көмекші ретінде ауылдың тартып отырамын. Қазір, жұмыс жасаймын деген адамға бәрі қарастырылған ғой. Әлбетте, әлеуметтік жағдайы төмен отбасыларға мемлекеттік жәрдемақылар, әлеуметтік көмектер қарастырылған. Бірақ атаулы әлеуметтік көмек мәселені толық шешпейді деп ойлаймын. Адам өзі жұмыс істеп, кәсіппен шұғылданбай, іс өнбейтіні анық. Бұл ретте «Ауыл аманаты» жобасының берері көп деуге болады.» — дейді жеке кәсіпкер Нигора Сейтходжаева.
Сондай-ақ, ауылдық округтің тұрғыны Бабыр Насыров 5 миллион теңге қаражат алып, дәнекерлеу цехын ашқан азаматтың бірі. Бүгінде өндіріс орны кеңейтіліп, цехтың аумағы 300 шаршы метрді құрайды. Заманауи технологиялармен жабдықталған цех жылына 3000-нан астам темір есік және үстел шығаруға қауқарлы. Кәсіпкер бүгінде 12 азаматты тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Жұмысшылардың орташа жалақысы – 250-300 мың теңге. Тиісінше, «Абдусардар» жиһазының өнімдері сұранысқа ие екен.Шығарылған өнімдер қазіргі таңда Түркістан қаласы мен Сауран ауданына өткізіледі. Жиһаз жасаушы өндірістің әлеуеті зор екенін айттып отыр. Бабыр Насыров Негізгі арнайы жабдықтарды Өзбекстаннан алдыртатынын атап өтті. Осылайша отандық тауарлар ішкі нарықта сұранысқа ие, өзінің өнім көлемін айтарлықтай арттырып келеді екен.
– «Жиһаз өндіру саласы қарқынды дамып, кәсіп жасаймын деген азаматтарға мемлекет тарапынан әрдайым қолдау тауып келеді. Отандық нарықта бәсекеге қабілеттілік өсуде. Жылдан-жылға елімізде тұрғын үй құрылысы қарқынды жүріп жатыр. Бұл жиһазға деген қажеттілікті арттырады. Осылайша біздің өнімдер сұранысқа ие болып, өз кәсібіміздің кеңейуіне жол ашылуда. Жиһаз жасаудың да өзіндік қиындықтары бар. Оны сапалы етіп жасау тұтынушылардың сенімін ақтаумен тең. Сондықтан, цехтағы мамандар да өз ісін жақсы білетін азаматтар деп айта аламын. Алға қойған мақсаттар көп негізі. Оған жету үшін тынбай еңбектену қажет.»– дейді жеке кәсіпкер.
Оранғай ауылдық округіндегі оңды істерден кейін, Қарашық ауыл округіндегі қарқынды істерді де атап өткіміз келеді. Ауыл халқының негізгі күнкөрісі — мал мен егін шаруашылығы. Ауылдық округте «Ауыл аманаты» жобасымен жеңілдетілген несие алуға 40 тан аса азамат өтінім білдіріп, нәтижесінде олардың көпшілігі мақұлданған. Оларға тиісінше өз кәсіптерін өркендету үшін қаражат бөлінген. Солардың бірі – Құмтүйін ауылының тұрғыны Нұрлан Адырбекұлы. Ол аталған жоба аясында жеңілдетілген 2,5 пайыздық несиеге қол жеткізіп, 3 млн теңгеге 8 бас жылқы сатып алған.
«Жылқыны Қызылорда облысы Қармақшы ауданы, Үшінші интернационал ауылының мал базарына барып, халықпен кездесіп, үйден барып алдық. Әкелдік, алғаныма айдан асты. Содан жайлап бордақыға қойдық. Енді халыққа қызмет қыламыз»,- дейді кәсіпкер.
Ауыл халқының әлеуетін аттыру мақсатындағы «Ауыл аманаты» жобасы бойынша Сауран ауданында Қарашық, Оранғай, Ескі Иқан, Майдантал ауыл округтерінен 1 млрд. 267 млн. теңгені құрайтын 191 жоба іске асырылды. Нәтижесінде, 3 172 бас ірі қара мал сатып алынған, 1,7 гектар жерге жылыжай салынып, 2 кәсіпкер балық шаруашылығын дамытуды қолға алған. Ал, өндірістік кооперативтерде – 3 дана ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынды. Сондай-ақ, өз кәсібін ашу бағытында — 10 жоба қаржыланып, 190 жаңа жұмыс орындары ашылды. Ағымдағы жылы жоба аясында Үшқайық, Иассы, Жаңа Иқан, Шаға ауыл округтерінен 280 шаруа несие алуға ниет білдіріп отыр. Бұл бағыттағы жұмыстар алдағы уақытта да өз жалғасын табатын болады.
Жалпы аудандардың экономикалық дамуын анықтайтын басты сала, ол — ауыл шаруашылығы саласы. Бұл бағытта Сауран ауданында өткен жылы 101,9 млрд. теңгенің өнімі өндірілсе, ағымдағы жылы бұл көрсеткішті 112,1 млрд. теңгеге дейін арттыру жоспарланған. Ал, 5 айда нақты 9,2 млрд. теңгенің өнімі өндіріліпті. Ағымдағы жылы аудан бойынша 43 396 гектар жерге ауыл шаруашылығы дақылдары егілген, ал мал саны – 682,7 мың басты құрайды. Сауранда есепті кезеңде етті және сүтті бағыттағы ауыл шаруашылығы жануарларынан 3 780 тонна ет және 14 696 тонна сүт өндірілген. Құс басы саны – 147,9 мың басты құрайды. Есепті кезеңде құстардан 2,9 млн-нан астам жұмыртқа алынды. Ал, бүгінгі таңда жер аманаты бағдарламасы аясында 104 мың гектар ортақ жайылым қайтарылса, жыл соңына дейін 6 мың гектар жерді қайтаратын боламыз. Ауданның жалпы аумағы 646 мың гектар болса, оның ішінде суармалы жерлер – 56 мың гектар және жайылым жерлер – 248 мың гектарды құрайды. Сонымен қатар, өңірде ауыл шаруашылығы саласында өткен жылы 101,9 млрд. теңгенің өнімі өндірілген. Сондай-ақ, 44 082 гектарға ауыл шаруашылығы дақылдары егіліп, 2022 жылмен салыстырғанда 1 945 гектарға артқан. Бұдан бөлек, 14 830 тонна ет, 55 506 тонна сүт, 9 млн. 128 мың дана жұмыртқа өндіріліп, жалпы өнім көлемі – 30,5 млрд. теңгеге жеткен.
Ал енді, аталған тақырыпқа өзек болған «Ауыл аманаты» жобасы туралы оқырмандарға бірқатар ақпараттарды айта кетсек. Жалпы бұл пилоттық жоба Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың өткен жылдың 26 қарашасында бекіткен №1 «ҚР ауылдық аумақтарын дамытудың 2023-2027 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы» Жарлығы негізінде бастау алды. Бағдарламаны жүзеге асыруға биыл республикалық бюджеттен 11 миллиард теңге қаржы бөлінген. Қосымша 14 миллиард теңге бөлу жөнінде ҚР Ауылшаруашылығы министрлігіне өтінім берілген.
Жобаның негізгі мақсаты – ауылдық елді мекендердегі жұмыссыздық пен атаулы әлеуметтік көмек алушылар санын азайту, сонымен қатар өзін өзі қамтушыларды заңдастыру. Бағдарламаның қалай жүзеге асырылатыны және несиелеудің шарттарына тоқталатын болсақ, ең бірінші кезекте жобаны іске асыруда жеке қосалқы шаруашылықтарды кооперативтер негізінде дамытуға басымдылық беріліп жатыр.
Несие алу үшін ауыл тұрғындары алдымен ауыл әкімдіктеріне өтінім білдіру қажет. Бұл жобаның ауылдық жерлерде жаңа жұмыс орындарын құруға, мал мен құстың санын көбейтуге, шағын кәсіпкерлікті ашу арқылы халықтың табысын арттыруға және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге септігі тиеді деген болжам бар. Шартта көрсетілгендей, несие алушы кем дегенде бір жыл сол жергілікті ауылдың тұрғылықты азаматы болуы керек. Оған қоса, міндетті түрде кепілге қоятын жылжымайтын мүлкі болуы шарт. Егер кепіл болмаған жағдайда туыстардың кепілін пайдалануға болады. Бағдарламада уақыт шектеуі жоқ.
Аталған жоба 2023-2025 жылдар аралығында жүзеге асырылады. Микрокредит мерзімі – 5 жыл, мал шаруашылығы жобаларына 7 жылға дейін беріледі. Жылжымайтын кез-келген мүліктің 60 пайызы бағаланады. Бір жылға дейін демалыс қарастырылған. Бұл ретте Түркістан облысы кәсіпкерлер палатасы облыс бойынша «Жұмысшы топ» құрамымен бірге барлық аудандарды аралап, бағдарламаның концепциясын құруға, басым бағыттарын таңдауға, несие беру ережесіне қатысады. Нақтырақ айтқанда, палатаның қызметі жобаларды сүйемелдейді, бизнес жоспар дайындап береді, құжаттарды жинақтауға көмек береді.
Негізі мамандар несие алушы ауыл тұрғындарының ауыл шаруашылығы кооперативіне кіруіне кеңес береді. Себебі, бұл арзан бағамен жем сатып алуға, жер жыртуға, қоқыс шығаруға, арнайы техникаларды арзан бағамен пайдалануға мүмкіндік береді. Қысқасы, кооперативке бірігудің пайдасы өте көп. Бірінші кезекте сату мәселесі шешіледі. Мәселен кооперация мүшесі 8,6 миллион, ал төрағасы 27 миллион теңге ала алады, дейді мамандар. Аталған жоба арқылы Түркістан облысында 3220 тұрғынға несие беріп, 3413 жаңа жұмыс орнын ашу көзделген. Жұмыстар нәтижесінде орташа айлық кіріс 1,5 есеге, сүт өнімін өндіру 40,6 пайызға, ет өндіру 63,2 пайызға, жылыжай өнімі 26,2 пайызға, құс еті 2,4 пайызға, балық өнімі 2 пайызға ұлғаяды деп жоспарланған.
Бастапқыда бекітілген құжаттардың тізбесі 16 болып бекітілген. Жоба аясында қағазбастылықты жою мақсатында қажетті құжаттар тізімі жұмысшы топпен қайта қаралып, құжаттар саны 8-ге дейін қысқартылды. Бұл ауыл тұрғындарына қолайлы. «Ауыл аманаты» жобасы бойынша Облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы тарапынан 50 бизнес жоспар әзірленіп, тұрғындарға ұсынылған. Ауылда кәсіпкерлікті дамыту, өндіріс орындарын ашу бағытында да жұмыстар әлі де жалғасын тауып келеді.
Жоба аясында қандай жеңілдіктер қарастырылған дейтін сауалға жауап беретін болсақ, «Ауыл аманаты» жобасы бойынша ауыл тұрғындары өз бизнесін дамытуға немесе кооператив құрамында жеңілдетілген несие ала алады, сондай-ақ техниканы лизингке рәсімдеуге болады. Қарыз алу шарттары да өте тиімді, себебі ондағы пайыздық мөлшерлеме әлдеқайда төмен. – несие/микронесие мерзімі – 5 жыл, ал мал шаруашылығы және ауыл шаруашылығы кооперативтерін құру саласындағы жобалар бойынша 7 жылға дейін; – несиенің/микронесиенің ең жоғары сомасы қолданыстағы заңнама бойынша айқындалады; – номиналды сыйақы мөлшерлемесі – 2,5 пайыз, кепілмен қамтамасыз ету. Мұндай несиенің халыққа пайдалы болары анық. Мәселен, бүгінде бірде-бір коммерциялық банкте ауыл тұрғындарында мұндай шарттармен несие алу мүмкіндігі жоқ. Әлемдегі инфляцияны ескеретін болсақ, 2,5 пайыздық несие бұл – өте тиімді. Сондықтан да ауылда қандай да бір өндіріс ашып, оны дамыту үшін бұл – үлкен мүмкіндік. «Ауыл аманаты» жобалық кеңсесі хатшылығының басшысы Нұркен Шарбиевтің айтуынша, ел тұрғындарының табысын арттыру мәселесін шешу «AMANAT» партиясының негізгі басымдықтарының бірі болып саналады. Бағдарлама адамдардың тұрақты табыс жолына түсуіне бағытталған. Тиісінше мамандар ауыл тұрғындарына барлық ақпараттар бойынша көмектесіп келеді. Мысалы, жобаның ең бірінші жүзеге асқан Жамбыл өңірінде тұрғындардың 68 %-ы атаулы әлеуметтік көмек алушылар санатынан шыққан екен. Көпшілігі атаулы әлеуметтік көмек алуды емес, осы бағдарлама арқылы өз кәсібін ашып, табысын еселеуді таңдаған. Бұл бағытта кәсіп ашуға немесе істі дұрыс жүргізуге мамандануға ауылдық округ әкімдері де көмектесіп жатыр. Осы ретте «AMANAT» партиясының Саяси менеджмент академиясы ауылдық округ әкімдеріне және «AMANAT»-тың аумақтық филиалдарының атқарушы хатшыларына арнайы курстар өткізген. Халықтың экономикалық белсенділігін арттыру саласында 2 346 адам курстан өтіп, білімін жетілдіріпті.
Орайы келгенде ерекше айта кеткен жөн, Түркістан облысында да «Ауыл аманаты» жобасы жүзеге асқалы, атаулы әлеуметтік көмек алушылар қатары азайып келеді. Бұл дегеніміз, халықтың кәсіп ашуға деген қызығушылығы мен өмір сүру сапасын жақсартуға ұмтылып жатқандығын аңғартады. Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаев ауылдарды дамытуға ерекше назар аударуды тапсырған болатын. Қазіргі уақытта «Ауыл аманаты» бағдарламасының аясында шаруаларды несиелендіру жүргізіліп, жаңа жоба біздің өңіріміз үшін өте маңызды екені дәлелденіп отыр. «Ауыл аманатын» іске асыру ауылдарды сақтап қалуға және халықтың қалаға көші-қонын қысқартуға, кәсіпкерлікті дамыту арқылы жаңа жұмыс орындарын құруға, жұмыссыздықты азайтуға, халықты сапалы азық-түлік тауарларымен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Мемлекет басшысының тапырмасымен жүзеге асып жатқан жаңа жобаның мақсаты да ауыл халқының табысын арттыру, тұрғындардың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған. Жоба аясында ауыл тұрғындары өз кәсібін ашып, қосалқы шаруашылықпен айналысып, есік алдындағы жерлерін игеріп, ауладағы мал шаруашылығын дамытып және өзге де кәсіп түрлерімен айналысу тұрғындардың негізгі мақсатына айналмақ.
Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалды Сауран ауданына жұмыс сапары барысында ауыл шаруашылы кооперативінде болып, шаруалармен кездесті. Оранғай ауылдық округіндегі «Әл-Береке» ауыл шаруашылығы өндірістік кооперативі 5000 басқа арналған мал бордақылау алаңы іске қосылды. Мұнда жылына 4000 тонна ет дайындауды жоспарлап отыр. Жалпы, мал бордақылау алаңы 2,5 гектарды құрайды. Мұнда ауылдық округтегі жергілікті 20-ға жуық тұрғын тұрақты жұмыспен қамтылған. Жоба құны – 1,5 млрд. теңге.
Кооператив асыл тұқымды мал санын арттырып, олардың өнімділігін көбейту мақсатында жұмыс жасап келеді. Кәсіпкер етті бағыттағы өнімді өндіріп, ішкі нарықты қамтамасыз етуді көздеп отырғанын жеткізді.
Облыс басшысы Дархан Сатыбалды мемлекеттік қолдауларға тоқталып, шаруаның жұмысына табыс тіледі. Одан кейін өңір басшысы Оранғайдағы «Яссы құс» шаруа қожалығына барды. Құс фермасының жалпы жер көлемі – 2 гектар. Жергілікті тұрғындар тұрақты жұмыспен қамтылған. Итальяндық қондырғымен жабдықталған құс фермасында германиялық «Ломан ЛСЛ» тұқымды тауық өсіріліп, тәулігіне 80 мың дана жұмыртқа өндірілуде. Қоспалы жемді өздері әзірлейді.
Облыс әкімі ауыл шаруашылығы – негізгі драйвердің бірі екенін айтып, жауапты басшыларға осы саланы дамытып, кәсіпкерлікті қолдауды тапырды.
Сауран ауданының әкімі Мақсат Таңғатаров ауылшаруашылығы өнімдерін өңдеуге бағытталып, жобаларды жүзеге асыру мақсатында құрылған «Сүлеймен ата» шаруа қожалығының жұмысымен танысты. Аталған өндіріс орны – азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету және өңір тұрғындарын құс етімен қамтуды көздейді. Құс фабрикасында «Бройлер» тауығының балапандары өсірілуде. Алдағы уақытта жобаны кеңейту арқылы өнімді 120 тоннаға ұлғайту жоспарлануда. Тауарға сұраныс күн сайын артып, Түркістан қаласын толықтай қамтамасыз етіп отыр. Жобаның құны – 400 млн теңге. Сонымен қатар, фабрика жанында арнайы камбикорм бар. Онда күніне 8 тонна жылқы және құс азықтарын өндереді.
Жалпы, құс, соның ішінде тауық атаулыны өсіру қазақ халқы үшін жаңайшыл дүние емес екені анық. Бұл істі өз кәсібіне айналдырып, тауық өсірумен отбасының жағдайын жасап, оған қоса өзге азаматтардың еңбек етуіне септігін тигізіп отырған кәсіпкерлер жетерлік. Мамандардың айтуынша бройлер тауығын өсірген өте пайдалы және табысы мол кәсіп түрі.
Себебі, бройлер – тез өсіп жетіледі екен және еті жұмсақ әрі дәмді болып келеді. Бұл құстың түрі азықтандыру шығындары өсірушіге неғұрлым арзанға түсетіні де дәлелденген. Әдетте бройлер тауығын 6-9 аптаның ішінде, салмағы 1,5-2 килоға жеткен кезде сойып, пайдаланады екен. Бройлер еті диеталық тағам түріне жатады. Оның етінің құрамында 22,5 пайызға дейін белок болады. Бұл белоктардың 92 пайызы адам денсаулығы үшін өте пайдалы амин қышқылдарынан тұрады, дейді мамандар.
«Сүлеймен ата» шаруа қожалығының иесі бройлер тауығын күту үшін ең алдымен оларды орналастыратын орын-жайларды дұрыс таңдап алу қажеттігін де атап өтті.
—» Ең алдымен қорада тауықтар еркін қозғала алатын кеңістік болуы керек. Өйткені, ауа райының қолайсыз жағдайында, әсіресе, қысқы маусым кездерінде тауықтар бұл қорада тәулік бойы ұсталады. Сонымен бірге тауық қора бройлерді сыртқы қолайсыз ауа райы жағдайынан қорғай алатындай жылы әрі жарық болуы тиіс. Сонымен қатар, мұнда ауаны тазартып отыруға мүмкіндік беретін желдеткіштер болып, тазартуға жеңіл болуын да ойластыру керек. Біздің фабрика бүгінде барлық стандарттарға сай жасақталған. Құстарға жем, су беру толық автоматтандырылған. Біз халыққа сапалы, жоғары сұрыпты құс өнімдерін ұсынып жатырмыз. Фабрикада құстар гармондық қоспаларсыз, өсу стимуляторлары қолданылмай, генетикалық түрлендіргіш заттарсыз өсіріледі. Яғни, бұл маңызды процестердің бірі»,— дейді кәсіп иесі
Балапандар алғашқы кезде тор ішінде өсіріледі екен. Мұндай жағдайда балапандар жедел салмақ қосады және қимыл-қозғалыстары шектеулі болғандықтан азықты да аз жейді. Балапандар өсіп жетілген кезде оларды тауық қораларға жөнелтуге болады. Мұнда балапандар тез өсіп жетілу үшін температураның тұрақты болғаны жөн. Балапандарды жиі-жиі азықтандырып отырған жағдайда олар 48-70 күннің ішінде 1,5 кило салмаққа дейін жетеді. Кәсіпкер бройлер балапандарын азықтандыру үшін құрамында қажетті витаминдер мен минералды қоспалары бар арнаулы құрғақ құрамажем пайдаланылатынын және азықтың бұл түрі тауық қорада тәулік бойы тұрақты түрде болатынын айтады.
Кәсіпкер бұл іске кіріспес бұрын өнімді қай жерге өткізуге болатындығына дейін алдын-ала зерттеулер жүргізіп көрген. Сұраныс та өте жақсы болғандықтан, өз кәсібінің несібесін көріп отыр. Мәселен, құс етін кафе-ресторандарда және жекелей тұтынатын адамдар да аз емес. Көбірек тұтынатын сапалы, дәмді өнім түрін тұрақты түрде жеткізіп бере алатын сенімді серіктестің пайда болуы ең алдымен олардың өз бизнесін тұрақтандыруына қолайлы жағдай туғызады. Әдетте, бұл кәсіппен шұғылданған адам тек 30 балапанды сатып алып бағумен шектелмейтіні мәлім. Өйткені, бұл кәсіптен дұрыс пайда көру үшін ең кемінде жүздеген тауық өсіру қажет. Сонда ғана табыста еселеп арта түсетін болады. «Сүлеймен ата» шаруа қожалығы алдағы уақытта фабриканы үлкейтіп, бірнеше кезең бойынша өнім санын арттыруды көздеп отыр. Қазіргі таңда аталған нысанда 12 жергілікті тұрғын тұрақты жұмыспен қамтылған. Сонымен қатар алдағы кезеңде азаматтарды көптеп еңбекке тарту бойынша да тиісті жұмыстар атқарылмақ.
Қазақстан Республикасы СРИМ Су шаруашылығы комитетінің төрағасы Арсен Жақанбаев күні кеше Түркістан облысына жұмыс сапарымен келді.
Сапар барасында комитет төрағасы Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалдымен кездесіп, мемлекетаралық Жетісай ауданындағы «Достық» магистралды каналының жағдайымен жан-жақты танысты.
«Қазсушар» РМК Түркістан филиалының директоры Қазыбек Бедебаев басқосу барысында аталған каналдың негізгі мәселелері мен өткен жылы орын алған вегетациялық кезеңдегі су жетпеген сәтте атқарылған жұмыстарды баяндады.
Сондай-ақ, алдағы жылы каналды қалыпқа келтіру үшін ауқымды жұмыстардың атқарылып жатқандығын жеткізді.
«Достық» магистралды каналы арқылы келетін ағын су жеткіліксіз болған жағдайда Шардара су қоймасынан машиналық әдіспен су көтеру арқылы қосымша ағын су «Тәуелсіздіктің 20 жылдығы» каналынан алынады. Жұмысшы топ, осы каналдардың жалпы жағдайымен танысты.
Жалпы ұзындығы 29 шақырымды құрайтын канал 86 700 гектар жерге су жеткізіп беруге есептелген.
Канал, 2010-2011 жылдары салынғандықтан, сыртқы факторлар, жер асты суының әсерінен каналдың ішкі жақтаулары құлап, каналдың ұлтаны толып су өткізу қабілеті төмендеген. Сондықтанда, су беру маусымы кезінде су жетіспеушілік орын алды. Дегенмен, былтырғы су беру маусымы кезінде «Қазсушар» РМК Түркістан филиалының директоры Қазыбек Бедебаевтің жедел тапсырмасы негізінде, жалпы 12 насостың 5 данасы іске қосылып, филиалдың мамандарының 24 /7 қадағалауымен егістікке канал арқылы 22 м3/с ағын су берілді.
Бүгіде каналдағы проблеманы анықтау мақсатында және машиналық канал кешеніне түбегейлі жоба шешім қабылдау негізге алына отырып, «Қазақ су шаруашылығы ғылыми зерттеу институты» және «Қазсушар» РМК Түркістан филиалы ұжымдағы кәсіби мамандарымен бірлесе зерделеу жұмыстары жүргізілді. Бүгінге аталған нысан бойынша жоба әзірлеуге зерделеу жұмыстары атқарылуда.
Ағымдағы жылдың вегетациялық кезеңіне 12 насостың 10 данасы іске қосылуға дайын.
Сонымен қатар, жалпы 16 мың га суармалы жерлерді ағын сумен қамтамасыз етуге арналған К-30, К-28 каналдарының құрлысы 2010-2012 жылдар аралығында басталып, аяқталмаған жобалардың құрылысын қайта жүргізуге «Су шаруашылығы комитеті» тарапынан келесідей іс-шаралар атқаруда:
К-30 каналының сметалық жоба құны бағамын ұлғайтуға ҚР Қаржы министірлігінің бюджеттік комиссиясының оң шешімі алынды және бүгінге жабаны әзірлеу жұмыстары жүргізілуде. Әзірленген жобаға сәйкес, құрылыс жұмыстары іске асырылады.
К-28 каналының қалған жұмыстарына түзету жобасы жіргізілуде. Дайындалған жобаға сәйкес, құрылысты іске асыру жұмыстары «Қазсушар» РМК Түркістан филиалы тарапынан атқарылады.
Түркістан облысына ҚР Сенат төрағасы Мәулен Әшімбаев бастаған топ жұмыс сапарымен келді. Сенат спикерінің төрағалығымен Орнықты даму саласындағы ұлттық мақсаттар мен міндеттердің іске асырылуына мониторинг жүргізу жөніндегі парламенттік комиссияның бесінші отырысы өтті. Іс-шара барысында су ресурстарын үнемді пайдалану және санитария мәселелеріне қатысты проблемалар талқыланды.
Маңызды жиында Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалды су саласын дамыту бағытындағы жұмыстар, мәселелер және алдағы жоспарлар жөнінде баяндама жасады.
– Құрметті Мәулен Сағатханұлы! Парламенттік комиссия отырысының Түркістан облысында өткізіліп жатқаны біз үшін өте маңызды. Мемлекет басшысы «Ішкі су қорымыз көктемгі және қардың суын жинап және оны егістікке тиімді пайдалану» үшін 20 жаңа бөген салу, кемінде 15 су қоймасына күрделі жөндеу жүргізу жөнінде тапсырма берген болатын. Бүгінгі таңда облыста жалпы сыйымдылығы 8,8 млрд. текше метрді құрайтын 42 су қоймасы бар. Жаңа су қоймаларын салу және қолданыстағы су қоймаларын қалпына келтіру жұмыстары атқарылуда. «Боралдай», «Бәйдібек ата» су қоймаларын салу жобалары әзірленді. Жобалар толық іске асқан жағдайда «Бөген» су қоймасына қосымша 113 млн.м3 ағын су жеткізіліп, Түркістан қаласы аумағында ағын су мәселесі шешімін табады. «Бәйдібек ата» су қоймасын салу жұмыстарына 2023 жылға облыстық бюджеттен 680 млн. теңге қаралып, құрылыс жұмыстары басталды. «Боралдай», «Бөген», «Қосқорған» су қоймаларының техникалық экономикалық негіздемесі және жобалық-сметалық құжаттамасы әзірленуде. Түркістан облысында барлық каналдардың жалпы ұзындығы 12,3 мың шақырымды құрайды. Ұзындығы 59 шақырымды құрайтын «Түркістан магистральды каналын күрделі жөндеу» жобасының 1-ші кезеңі аяқталды. Нәтижесінде, жылына 60 млн. м3 ағын су үнемделіп отыр. Ендігі кезекте каналдың 2-ші кезеңінің жобасы дайын. Жобаны аясында 25 дана су өткізу құрылымдары автоматтандырылады, 24,9 шақырым каналды бетондау арқылы жылына 29 млн. м3 ағын су үнемделеді. Сонымен қатар бірінші кезекте жөндеуді қажет ететін су нысандарына жобалық-сметалық құжаттамалар әзірленуде. Бүгінгі таңда жалпы құны 73,9 млрд. теңгені құрайтын 17 жоба дайын. Тиісті қаржы бөлінсе, 236 шақырым канал бетонмен қапталып, 49,8 мың гектар жердің сумен қамтамасыз етілуі жақсарады. Облыстық «Тұран су» коммуналдық кәсіпорнының жұмысы жүйеленіп, 46 дана арнайы техникалар сатып алынды. Мекеме өз қаражаты есебінен 680 шақырым каналға тазалау жұмыстарын жүргізді, – деді Дархан Сатыбалды.
Облыста су үнемдеу технологияларын шығаратын кәсіпорындар ашылуда. «BNK Group LTD» ЖШС-нің жылына 1000 дана жаңбырлатып суғару машиналарын шығару зауыты іске қосылды. «Тұран су» кәсіпорны жанынан жылдық қуаттылығы 9 мың гектарға тамшылатып суғару жүйесін шығаратын кәсіпорын іске қосылады. Сонымен бірге өңір тұрғындарын ауыз сумен қамту бағытында да жүйелі жұмыс атқарылуда.
Түркістан облысына сапар аясында Мәулен Әшімбаев бастаған сенаторлар жергілікті мәслихат депутаттарымен және өңір жұртшылығымен де кездесті. Өз сөзінде Сенат төрағасы Мемлекет басшысының Ұлттық құрылтайда белгілеп берген бастамаларына кеңінен тоқталып өтті. Сондай-ақ облыс тұрғындарымен бірге өңірдегі өзекті мәселелерді оңтайлы шешу жолдарын талқылады.
Облыс әкімі Дархан Сатыбалды өңірдің әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштеріне тоқталды. 2023 жылы өңірдің негізгі экономикалық көрсеткіштерінің оң өсімі сақталды. Жалпы өңірлік өнім көлемі 3,8 трлн. теңгеге жетіп, өнеркәсіп өнім көлемі алғаш рет 1 трлн. теңгеден асып, 2,5%-ға өсті. Өңдеу өнеркәсібін дамыту мақсатында жоспарланған 20 жоба толық іске қосылды. Нәтижесінде 30,2 млрд. теңге инвестиция тартылып, 594 жұмыс орны құрылды.
Ауыл шаруашылығында өнім көлемі 1,2 трлн. теңгені құрап, республикада көш бастады. Облыс экономикасына 972 млрд. теңге инвестиция тартылып, көлемі артты. 2023 жылға жоспарланған 56 инвестициялық жоба толығымен іске қосылған. Құрылыс жұмыстарының көлемі 407,5 млрд. теңгені құрап, +11,1%-ға өсті 2023 жылы 899 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Атқарылған жұмыстар нәтижесінде 3 мыңға жуық отбасы жаңа пәтерге ие болды.
Түркістан облыстық мәслихатындағы «AMANAT» партиясы фракциясының көшпелі мәжілісі Сарыағаш ауданында өтті. «AMANAT» партиясы Түркістан облыстық филиалының төрағасы Алтынсары Үмбетәлиевтің жетекшілігімен өтіп, оған Түркістан облыстық мәслихатының төрағасы Нұралы Әбішов бастаған аманаттық мәслихат депутаттары қатысты.
Көшпелі мәжілістің күн тәртібінде өңірдің оңтүстік аудандарында көктемгі жауын-шашын кезеңіндегі ықтимал су тасқындарының алдын алу жұмыстарының атқарылу барысы және «Қарызсыз қоғам» ұлттық жобасының орындалу көрсеткіштері бойынша Мақтаарал, Жетісай, Келес, Сарыағаш аудандары басшыларының есебі тыңдалды.
Жиында Мақтаарал ауданы әкімінің орынбасары Бейсенбай Төребеков, осы аумақтағы негізгі нәр көзі болып табылатын Орталық бетпақдала коллекторының, «Достық» магистралды каналының бүгінгі ахуалы жөнінде баяндап, ауыл шаруашылығы мақсатындағы каналдардың механикалық тазалаудан өткізілуі жөнінде мағлұмат берді.
Ал, Келес ауданы әкімінің орынбасары Сүлеймен Жылқыбаев «Ошақты», «Бес-Абдал», «Оймауыт» гидротехникалық нысандарының дайындығы жөнінде хабарлады. Сонымен қатар, Жетісай ауданы әкімінің орынбасары Марат Айнабеков су тасқынының алдын алу мақсатында тиісті қаржы бөлініп, арық-атыздарды механикалық тазалаудан өткізу, қашыртқылар қазу, бетон лотоктарын орнату, су сорғылар қою жұмыстары атқарылғанын мәлім етті.
Депутаттық корпустың көшпелі мәжілісіне қатысқан Сарыағаш ауданының әкімі Арман Абдуллаев аудан аумағынан Келес өзені мен барлығы 88 канал ағып өтетінін, өткен жылы 20 канал механикалық тазалаудан өтіп, биылғы жылы «Тұран су» МКК арқылы алынған 3 бірлік жаңа техникамен аймақтағы 68 су нысандары тазалықтан өткенін жеткізді.
Жиын соңында, фракцияның көшпелі мәжілісінің қорытындысымен тиісті қаулы қабылданып, Мақтаарал, Жетісай, Келес, Сарыағаш аудандарында су тасқынының алдын-алу бойынша кешенді жұмыстар жүргізу міндеттелді. «Қарызсыз қоғам» ұлттық жобасы аясындағы оқу курстарына шалғай елді-мекендер тұрғындарын белсене тарту қажетті ұсынылды.
