Түркістан қаласында Конституция күніне орай Бекзат тұрғын алабында жаңа саябақ ашылды. Саябақтың ашылу салтанатына қала әкімі Нұрбол Тұрашбеков, зиялы қауым өкілдері мен қалалық мәслихат депутаттары қатысып, Бекзат секторы тұрғындарының қуанышына ортақтасты.
Жалпы аумағы 3 гектарды құрайтын саябақта тұрғындар мен қала қонақтарының тынығуына қолайлы жағдай жасалған. Жалпы 24 мың шаршы метр аумақ көгалдандырылып, 3500 ағаш көшеті отырғызылған.
Аумақта балаларға арналған ойын алаңшасы мен воркаут алаңы орнатылған. Сондай-ақ, мерекелік кештерді өткізуге арналған сахна да қарастырылған. Келушілер үшін 1200 шаршы метрді құрайтын автотұрағы да бар. Одан бөлек, 20 орындық пен 20 қоқыс жәшігі орнатылып, аяқжол тақтайшалары төселген. Сонымен қатар, арнайы транформатор орнатылып, саябақ толық қоршалған.
Түркістан қаласында жалпы 318 гектарды құрайтын 32 саябақ бар. Ал, жалпы қолданыстағы күтіп-баптау аймағында жасыл-желекті 288 нысан бар. Олардың 75-і гүлзар мен аллеялар.
Ата-бабамыздан мұра болып қалған ұлттық құндылықтар мен қолөнерді насихаттау, оларды дәріптеу әрқашанда маңызды болып есептеледі. Осы мақсатта, Сауран ауданы әкімдігі ішікі саясат бөлімінің «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің жанынан құрылған «Сыр мен сымбат» қыздар клубы игі іс-шараны ұйымдастырды. «Ұлттық құндылық — ұлт бренді» тақырыбында қыздар арасында атадан балаға мұра болып сақталған қолөнер бұйымдарын, оның ішінде киіз басу, түкті кілем тоқу өнерімен таныстыру мақсатында тәжірибе алмасу сабағын өткізді.
Аталмыш шараны Түркістан облысы ҚХА Ассамблеясы жанындағы Сауран аудандық аналар кеңесі төрайымы Жұманова Нышанкүл ашып берді. Ақ жаулықты аналар «Сыр мен сымбат» қыздар клубының мақсаты салт-дәстүрлерімізді, ұлттық құндылықтарымызды жастардың бойына сіңіре білу, аналарымыз бен жас келіндер, қыздарымыздың арасында өнегелі тығыз қарым-қатынасты нығайта білу керек екендігін жеткізді.
« — Киізден киім мен бұйымдар жасау ежелгі дәуірден бастау алады. Халқымыз киізден кілем тоқу әдісін жетік меңгерген. Бұл тәсілді әлі де жалғастырып жүргендер жетерлік және оны ұмыт қалдырмауымыз керек. Бүгінде біз жас қыздарға үйретіп, әдіт-ғұрпымызды дәріптеп келеміз. Жалпы киіз басу — көктемгі және күзгі қой жүнінен киіз жасау әдісі. Киіз басу кезінде шабу, сұрыптау, тарту, суға малу, сондай-ақ аяқпен ұру, булау, қолмен айналдыру, түту сияқты әдістер қолданылады.Киіз басу өзінің даму шыңына орта ғасырларға дейін жеткен. Ертедегі саяхатшылар сипаттаған киіз басудың ежелгі тәсілдері ХХ ғасырға дейін қазақтарда, қырғыздарда және басқа халықтарда сақталған екен. Дәстүрлі қазақ ортасында киіз басудың негізгі ұйымдастырушылары мен орындаушылары әйелдер болды. Әрбір қазақ әйелі ежелгі киіз басу технологияларын жетік меңгерген. Себебі, XIX ғасырдағы қазақ өмірінің зерттеушілерінің бірі М. Красовский «… қазақтар жас кезінен бастап қыздарға тігін тігуді, тор тоқуды, киіз басуды және тағы басқасын үйретеді және жасына қарай олардан талап етеді» деген екен. Ал, кілем — жүннен немесе мақта жіптерден жасалған үй бұйымдарының атауы. Кілем қабырға мен еденге үйді безендіру және үй ішіндегі жылуды сақтау үшін қолданылады. «Ұлттық құндылық — ұлт бренді» тақырыбындағы іс-шарамызда біз осындай халқымыздың кереметтерін насихаттап, оны қалай орындау керектігін үйретіп жатырмыз. Жастардың қызығушылығы да керемет. «Сыр мен сымбат» қыздар клубының бастамасын әрқашан қолдаймыз. Себебі дәстүрді дәріптеп, ұмыт қалдырмау әрбіріміздің міндетіміз. Бізге мұра болып сақталған қолөнер бұйымдарын таныстыру мақсатындағы тәжірибе алмасу сабағының маңыздылығы айрықша.» — дейді Сауран аудандық аналар кеңесі төрайымы Нышанкүл Жұманова.
Жалпы кілем тоқу өнері Орталық Азия мен Қазақстанда ежелгі дәуірден бастау алады және оның ою-өрнектерінің қарапайым, бірақ шебер орындалғаны үйлесімді және әдемі сызығы халықтың ғасырлар бойғы эстетикалық талғамын көрсетеді, дейді ғалымдар.Осы тұста сіздердің назарларыңызға Қазақстанның Ұлттық музейінде сақталған киіз кілемдердің түрлерін атап өткіміз келеді.
Сырмақ- өрнекті киіз кілем. Түс әр түрлі киізден жасалған кесінділерден жасалған (негізінен ақ-қара), фон бір түсті бетте көрпе тігу техникасымен («құрақ») жасалған; бұл композицияда алдыңғы жағындағы материя бөліктерінің шеттері әр түрлі түсті жіптермен тігілген. Кілемнің бетіндегі композиция өте күрделі – «шекара» үлгісімен жасалған, орталық аймақты бөлетін арқалықтар, төсеніштер бар. Мұнда үш үлкен ромб орнатылған, олардың айналасында өсімдік типіндегі өрнектер орналасқан.
Сырмақ. ҚР Ұлттық музей қорынан.
«Самауыргүл» түкті кілемі. Кілем, оның негізгі төсемі қададан жасалған. Мұндай кілемдердің өрнектері дәстүрлі түрде үш бөліктен тұрады: кілем жиектері, су — фондағы өрнектерді бөлетін бөлік және орталық аймақтағы көл тәрізді бөліктер. Кілемнің орталық бөлігінде әр түрлі түсті жіптермен жасалған өрнектермен қоршалған үлкен ромб тәрізді өрнектер жиынтығы орналасқан. Жиектің жалпақ жиегі ашық қызғылт сары фонда қызыл, күлгін, жасыл, қызғылт, көк өрнектермен толтырылған. Кілемнің бүйірлері жиектермен жабылған.
Үйінді кілем. ҚР Ұлттық музей қорынан.
Түксіз кілем (алаша). Тігінен созылған тікбұрышты пішінді кілем. Ол түрлі түсті жүннен жасалған жіптерден тігілген. «Жиек арқылы» жолақтар арасында жүннен жасалған қара және қоңыр түсті жіптер қолмен тігілген. «Терме» әдісімен тоқылған (әр түрлі түсті жіптердің негізгі бөлігі, көлденең жіптер бірдей түсті). Ұзындығы бойынша тоқылған түрлі-түсті жіптер тігінен орналасқан бірқатар геометриялық өрнектерді құрайды.
Түксіз кілем (алаша). ҚР Ұлттық музей қорынан.
Тускиіз. Тікбұрышты көлденең пішінді қабырға кілемі, полихромды кестелер өсімдік-геометриялық сипатқа ие. Тіктөртбұрыштың ішіндегі орталық бөлігінде қызғылт сары гүлдердің кішкентай шоғырларымен қоршалған қызыл қоңыр түсті өрнектер жиынтығы бар. Кілемнің шеті жалпақ, ашық қызыл матамен өңделген. Кестенің негізгі түстері: қызыл, қызғылт, сирень, көк, жасыл, қоңыр реңктері, қызғылт, қара. Кілемнің бұл түрі жиынтық түріндегі көрпемен бірге жүреді, сондықтан төменгі бөлігі өңделмеген.
Түскиіз.ҚРҰлттықмузейқорынан.
Тақыр қоржын («түксіз қоржын»). Бір-біріне жалғанған екі қалтасы бар дәстүрлі сөмке. Тоқу қалтаның сыртынан басталды. Әдетте сөмке қылшықтан немесе қылшықсыз тоқылған және композициялық өрнектермен безендірілген. Алдымен оң қалтаның артқы жағы тоқылып, қалтаның сыртына, содан кейін ортасына, содан кейін екінші қалта артқы жағынан сыртқа қарай тоқылған, өрнектің құрамы оң қалтаны тамаша қайталайды. Нәтижесінде толығымен тоқылған өрім пайда болады.
Қоржын. ҚР Ұлттық музей қорынан.
Аяққап. Ақ киізден жасалған, ішкі жағында қызыл барқыт төсемі бар. Орталық бөліктегі тікбұрышты сызықтың бұрыштары кесілген, ал оның ішкі жағы тісті ромбтармен безендірілген. Ромб ортасында ұштары қайралған крест тәрізді өрнектер бар. Ромб жиектері сары түсті тісті жиектермен қоршалған. Жиектер бірнеше рет қайталанады. Орталық тіктөртбұрыштың өзі S-өрнектердің ортасында орналасқан. Сонымен қатар, алдыңғы бөлігінде түрлі-түсті ою-өрнектер жиектелген, олардың жиектері тістер түрінде жасалған. Айналадағы ромб арасында үшбұрыштар орналасқан.
«Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында Сауран ауданының Түркістан қаласындағы мәдени күндері, Этноауыл аумағында аудан қолөнершілерінің көрмелері, ұлттық ойын-сауық және салт-дәстүр, әдет-ғұрып көріністерімен басталды. Атап айтқанда, «Кемпір салты», «кәрі жілік», «есек жем» «тас қорық», «бәдік айтыс», «туған жерге аунату», «қыз төркіндеу» көріністері жұртшылық назарына ұсынылды. Қазақ халқында небір салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар бар. Әрине, олардың ішінде тәлім-тағылымы мол дәстүрлер де өте көп. Солардың бірі – туған жерге аунату дәстүрі. Саурандықдықтар мәдени іс-шара аясында дәл осы дәстүрдің маңыздылығы мен ерекшеліктерін дәріптей білді.
«- Жыраққа көшіп, сонда қоныстанған, не болмаса ұзақ уақытқа туған елінен алысқа сапар шегіп кеткен ер балалар араға ұзақ жылдар салып отанына келеді. Сонда оның ата-анасы мен жақын бауырлары туған өлкесіне аунатып алатын болған. Олай жасауының бір себебі – туған жерді ұмытпай, азаматтық борышты өтеу керектігін көздесе, тағы бірі – бұл мекенде әке-шешесі, барлық ет-жақыны тұратынын есіне салғаны. Олардың берген тәлім-тәрбиесін бағалап, қайда жүрсе де ойында сақтап жүрсін дегені. Сайып келгенде «туған жерге аунату» ұлттық дәстүрінің мәні «мейлі сен жердің келесі бұрышына көшіп кетсең де, қанша алыста жүрсең де, түптеп келгенде отаның осы ел, сен осында туылдың, бұл ата-тегіңнің кіндік қаны тамған жері» дегенге келеді. Яғни, туған жерге аунату – елге, ағайынға сыйлы азамат кіндік қаны тамған туған жеріне келгенінде халық, туған-туыстары, дос жарандары оны сол жердің топырағына аунатып алған. Бұл — туған жерінен ұзақ уақыт бойы алыс тұрған адам отанына оралғаннан кейін жерге «аунайтын» дәстүр. Мұның мән мағынасы көп. Біріншіден «Сен осы жерде тудың, ұмытпа, перзенттік қарызыңды өте» деген мағынада. Екінші «Туған жер ата-анаң, Отаның, оның жақсы қасиеттері бойыңда, ойыңда жүрсін» деген тәлімдер жатыр. Қалай дегенмен де халықтың осы бір әдемі дәстүрінде «Бәрібір сен туған жерге баласың» деген ұлы ұғымды білдіретін, оның отаншылдық сезім — сенімін арттыратын тәрбиелік қызметі өте зор екендігін көру қиын емес.» — дейді Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов.
Халқымыз ата-бабалардан қалған салт-дәстүрлерді құрметтейді, қастерлейді. Уақыт өте келе ұлттық сипатқа айналған қазақтардың негізгі дәстүрі қонақжайлылық болып табылады. Бұл ана сүтімен даритын қазақ ұлтына тән асыл қасиет. Сондықтан да қонақты сыйлау, құрметтеу, қонаққа деген ілтипат көрсету бала кезден қалыптасады. Барлық уақытта дала тұрғындары қонақты қуанту үшін қолдан келгеннің бәрін жасаған. Сондықтан әрбір жолаушы жол жүруге аттанып бара жатып, оны қазақ жерінің кез келген бұрышында қарсы алатынын білген. Үлкендерге құрметпен қарау – қазақ халқының тағы бір жағымды қасиеті. Дәстүр бойынша, жас кезінен бастап балаға ересектермен, өмірлік тәжірибесі бар адамдармен қарым-қатынас кезінде ұстамдылық пен парасаттылық үйретіледі. Сауран ауданының мәдени күндері аясында да қонақтарға ерекше көңіл бөлініп, құрмет көрсетілді. Тіпті шет елден келген туристер де қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін тамашалап, ерекше әсер алды. «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясында Сауран ауданының өнерпаздары «құда түсу», «үкі тағу», «киіт кигізу», «өлі-тірі» кәделерін орындап, үрдістердің өзіндік ерекшеліктерін көрсетті.
«- Қазақта жеті атаға толмаған туыстар арасында неке қиюға қатаң тыйым салынған. Жалпы мұндай тыйым салу қандас-туысқандық араласулардың алдын алуға ықпал етеді. Тиісінше мұндай ұстаным болашақ ұрпақтардың денсаулығына жағымды әсер етіп, қан бұзылмайды. Негізі қазақ қоғамындағы кез-келген үйлену тойы құда түсуден басталады. Құдалық дегеніміз екі отбасыны туыстық қатынасқа апаратын маңызды қадам, сондықтан бұл маңызды дәстүр болып есептеледі. Бұрынғы заманда екі отбасының құдаласуы үкі тағу салтыннан басталатын. Үкі тағу — керек болса бесікте жатқан қызға да тағылған екен. Үкі тағылған қыз – қыздың басы бос емес екенін білдірген. Үкі тағу үшін қыздың үйіне, жігіт жақтан 4-5 адам барады. Қызға үкі тағылғаннан кейін, екі жақ келісімге келіп, құдалықтың нақты уақыты анықталған. Бұрын қызға үкі тағылса, қазіргі кезде қызға келіссіммен сырға тағылып жүр. Осылайша, қыз айыттырылғаннан кейін, екі жақ үшін маңызды сәт – құдалық басталады. Қазіргі кезде құдалыққа баратын адамдардың саны көбейіп кеткен. Бұрыңғы кезде құдалыққа көп адамның баруы әдепсіздік болып есептелген екен. Құдалықта ең беделді адамды – бас құда деп атайтынын білесіздер. Ал, жігіттің әкесі бел құда болып есептеледі. Жігіт жағындағы аға інілері, омыртқа құда деп аталады. Әйел адамдардың жасы үлкені құдағи болса, жасы кішілері құдаша болады. Қыз бен жігіттің інілері құда бала болады. Екі жақ жиналғаннан кейін құдалықтың кәделері басталады. Кәде дегеніміз арнайы жасалатын дәстүрлердің жиынтығы Бірінші кәде «Киіт кигізу», құдалардың бір біріне құрмет ретінде, киім және қымбат бұйымдар сыйлауы болып есептеледі. Екінші жасалатын кәде «Өлі-тірі». Өлі-тірі дегеніміз әруақтартардың ризашылығына сойылатын мал. Екі жақтың туыстық қарым қатынасы ұзақ болуы үшін, өлілердің алдында және тірілердің алдында ант береміз деп мал сояды. Кейін сойылған малдың еті құдалардың арасында тарқатылады. Міне осындай үрдістер қос тараптың қарым-қатынасын одан әрі нығайта түсуге септігін тигізген.» — дейді Сауран аудандық аналар кеңесі төрайымы Жұманова Нышанкүл
Сондай-ақ, «құйрық бауыр асату» – қазақ халқының ежелден бері келе жатқан дәстүрлерінің бірі. Дәстүрдің өзіне тән орындалу шарттары бар. Тойға келген құдаларға жасы үлкенінен бастап құйрық бауыр асатады. Ас – қойдың құйрық майы мен бауырынан дайындалады. Арнайы құдаларға арнап сойылған қойдың майы мен бауырды қонақтарға арнап пісіріп, жұқа тілімдеп кесіп әзірлейді. «Бауырдай жақын, құйрықтай тәтті болыңдар» деп құйрық бауырды қалыңдық пен күйеу жігіттің жеңгелері келген құдаларға әндетіп жүріп кезекпен өз қолдарымен асатады. Жеңгейлердің құйрық бауыр салынған табақшаларын бос қайтармас үшін, құйрық бауырдан дәм татқан әрбір қонақ оларға ырым жасап өз кәделерін береді. Бұл жаңа таныс болып жатқан туыстардың арасын жақындату мақсатындағы ырымдардың бірі. Құйрық бауыр асату құдалық, той кезінде жасалатын басты әрі маңызды дәстүрлердің бірі және ол тек қазаққа тән. Сондықтан да, халық арасында «құйрық бауыр жедің бе, құда болдым дедің бе» деген сөз қалған екен.
Сондай-ақ, Сауран ауданының мәдени күндері аясында жастардың тәлім-тәрбиесі мен өмірлік ұстанымдарына қатысты да үрдістер насихатталды. Мысалы қазақ халқының көне дәстүрі – бастанғы дәстүрі де дәріптелді. Негізінен бастанғы бір шаңырақтың үлкендері бір себептермен сапарға шығып кеткен кезде, сол шаңыраққа ауылдың жастары жиналуымен ерекшеленеді. Бастаңғыны шаңырақтың бойжеткені ұйымдастыруы керек. Бойжеткен алдын ала әке шешесінен рұқсат сұрап, үлкендері рұқсат берген жағдайда ғана, бастаңғыны ұйымдастыруға болады. Бастаңғы болатынын білген қыздың ата-анасы мал дайындап қояды. Ауыл жастары да қонақ болатын үйге өздерімен бірге сарқыт, тамақ алып келеді. Мұндай жиынға өнерпаздар да келген. Келген жігіттер қой сояды, қыздар болса дастархан жаяды. Мал сойылып, дастархан жайылып болғаннан соң, барлығы дастарханның басына жиналады. Дастарханға жиналған жастар ән айтады, ойын ойнайды. Ойындардың ішінде алтыбақан, ақсүйек жиі ойналады. Осы ойындар көбінесе түнде ойналған. Алтыбақанға әдетте бір біріне сезімін білдіргісі келген қыз бен жігіт жұптасып тұратын болған. Олар алтыбақанды тербетіп, бір біріне жырларын, сырларын айтқан. Өнерпаздар домбырамен өлең айтып, оларға сыйлық ретінде үстілеріне шапан жабылып, өнер адамдарына құрмет көрсетілген. Бастаңғы қызық болу үшін жастар ән-айтыс жасаған. Өлең айтып, айтысып болғаннан соң, қызықты оқиғалар айтып, әдептің шегінен шықпай әзілдескен. Түнде басталған бастаңғы, таңға дейін жалғасқан екен. Жиналғандар бір бірлеріне қисса, дастандар айтып, таңға жақын жастардың жиыны аяқталған. Бұрыңғы кезде қазақтың жастары, осылайша бір-біріне жақын болып, бос уақыттарын өнерге деген құштарлықпен өткізетін болған.
Міне осындай қызықты әрі, тәрбиелік мәні зор әдет-ғұрыптарды насихаттаған Сауранның дархан халқы түркістандықтар мен қала қонақтарына ұлттық тағамнан дәм ұсынып, нағыз қазақы қонақжайлық көрсетті. Ал мерекелік кештің көркін саурандық өнерпаздардың алтыбақан түбіндегі көріністері мен «Дала рухы» ансамблі қыздыра түсті.
Айта кетейік, «Өнерлі өлке» облыстық өнер фестивалі аясындағы Сауран ауданының мәдени шаралары алдағы күндері де жалғасын тауып, Этноауыл аумағында ұлттық спортты ұлықтау мақсатында бірнеше спорт түрлерінен сайыстар ұйымдастырылады. Сондай-ақ, «Керуен Сарай» кешенінде Сауран ауданы өнерпаздарының және «Алдараспан» театрының әртісі Нұржан Төлендиев және эстрада жұлдыздары Нұржан Қалжан, Бақытжан Мұстафаев, Данияр Барыстың қатысуымен Гала-концерт өтеді.
Саурандық ақ жаулықты аналар қазақ халқының тұрмыс-тіршілігі, күнкөрісі және әдет-ғұрпы мен салт-дәстүрлерін насихаттап, көпшілікті тәнті етті. Сауран аудандық ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен өткен “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты облыстық іс-шарада тарихы терең – төркіндеу дәстүрін дәріптеді. Төркіндеудің халықтық, дәстүрлік маңызы өте зор. Бұл — әйел затына тән ғұрып. Тарихқа жүгінсек ата-бабаларымыз ежелден қыз баласын қонақ деп, оларға қашанда құрмет пен ізеттілік көрсеткен. Жалпы салт-дәстүр халықпен бірге жасасып, оның тарихында өшпес із қалдырады. Сондықтан, ұлттық құндылықтарымызды ұрпақ санасына сіңіру маңызды. Сауран ауданының ұжымы да аналардың тағдырын, әйел бақытын бағалай білген қазақ халқының төркіндеу дәстүрін және оның негізгі мақсаттарын өздерінің мәдени көріністері арқылы жеткізді.
« — Төркіндеу дегеніміз асыл аналарымыздың, жалпы әйелдер қауымының асыл арманы деуге болады. Ұлын ұяға, қызын қияға қондырған қыз, аналық міндетімді атқардым, бүгінде елден алғыс алып отырған салиқалы анамын деп, сыртынан өмірлік тілеулесі болған туған еліне, ағайын-туғанына жөн-жоралғысымен арнайы төркіндеп барған. Қазақтың келіндері басына ақ жаулық салған күннен бастап, осы бір үлкен арманға ынталанып, елге пайдасы тиер ұрпақ өрбітсем, мен де еліме жүзім жарқырап төркіндесем деген ниетпен жүрген. Төркіндеп келген қыздың көңілін таппаққа тырысқан төркін жұрты да аянып қалмайды, барынша ат-шапан, түйе мінгізуге, қолынан келгенінше сый-сияпат көрсетуге тырысып жатады. Бұл салттың екі мәні бар, бірі елінен тек рахмет алар ұрпақ өрбіткен ананың ел алдындағы абыройын асыру болса, екіншісі, шыққан тегіне, атасына алғыс әперіп, барған жерінде әулеттің мерейін тасытып отырған қызға алғыс. Қазіргі сөзбен айтқанда дәстүрлі отбасының әдемі жарнамасы, жас отаналарын жақсылыққа жетелеу. Бұрынғылар үшін жасы келген шағында төркіндей алмау үлкен сын болған. Ал, қазіргі таңда бұл ел ішінде сын болмаса да, төркіндеу үлкен абырой саналады. Төркіндеп келген қыз өз туыстарын түгел аралап, әрбір үйге сый-сияпат, ілу апарды. Есесіне «қалау» айтып, қалағанын алды. Ал ай бітіп, қыз еліне қайтатын кезде оған өз елі де кәде беріп, күйеуге киім кигізіп, сый-сияпат жасайды. Негізі ұзатылған қыз төркініне «есік ашып» келеді. Және қазіргі уақытта осы «есік ашу» салтына төркіндеуді сыйдырып жібердік. Негізі «есік ашар» мен төркіндетудің айырмашылығы көп. «Есік ашар» салтынан кейін қыз төркініне қатынай береді. Яғни белгілі бір жиын, той-думан сияқты отбасылық басқосуларда күйеуімен келеді. Ал төркіндеудің салты мүлде бөлек. Бұл – арнайы алдын ала дайындықпен жасалатын жол сапар. Тұрмыстағы қыздың қайын жұртымен, ауыл елімен бірге барып төркінін, туған-туыстарына таныстырып қайтуы. Құрбы-құрдастарына өзінің отбасылық өмірі жайлы әңгіме айтып, қызығын баяндауы. Бұрындары көбіне балалы-шағалы болып, ұлын ұяға, қызын қияға қондырған соң, етек-жеңі ұзарып, арқа-басы кеңейіп, кемел шақтарында төркінге барып, аунап-қунап қайтатын апаларымыз көп болған екен. Ал бүгінде осы дәстүр қаншалықты сақталды? Қазір көбіне «есік көру» дәстүрімен шектеліп қалғанымыз анық.Сондықтан Сауран ауданының ақ жаулықты апалары дәл осы дәстүрдің мән-мағынасын айшықтап көрсетуді ұйғардық және оны келешек ұрпаққа, өзімізден кейінгі жастарға өнеге етуді басты мақсат еттік.» — дейді Саурандық аналар.
Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов айтуынша қазақ халқының дәстүрінде әйел — анаға, отбасы ошағының сақтаушысына, әйел — еңбекқорға деген сый — құрмет ерекше болған. Аналарымызды халқымыз әрдайым құрмет тұтып, жұмақты ана табанының астынан іздеген. Адамзат баласы ана алдында қашанда басын иеді, анаға мәңгілік қарыздар. Өйткені, ана – тіршіліктің тірегі, отбасының алтын діңгегі. Әйелдің жүрегі – әлемнің тірегі, ана қуанышы, әйел қуанышы – әр үйдің, отбасының мерейі саналады, — деп ізгі тілектерін білдірді.
« — Дәстүрімізде қыз – төркіндеп, күйеу қайындап, жиен нағашылап барады. Осы жерде қыздың төркіндеуінің ел-жұрт алдында да, дін алдында да ерекше маңызы бар екенін ескеруіміз керек. Мәселен, қайтыс болған әйел баласының жаназасында молда: «Бұл әйел төркіндеді ме?», – деп сұрайтын болған. Сол сәт марқұмның төркіндері, яғни әке-шешесі, туған-туыстары, қайын жұрты жауап беруі тиіс. Егер әртүрлі себептермен төркіндей алмаса, оның жаназаға қатысып отырған жақын туыстары сол жерде марқұм болған әйелдің төркіндеу рәсімін жасаған. Онда қайтыс болған әйелдің руы, әке-шешесінің, өзінің аты айтылып: «Осы марқұм болған апамыз не сіңліміз, не қызымыз төркіндеп келгенде бергеніміз», – деп ақша тастайды немесе мал атайды екен. Оны молдалар растап, дұға оқиды. Сөйтіп, марқұм төркіндеген және өз парызын өтеген болып саналады. Бірақ сүйегі есіктен емес, терезеден шығарылады екен. Бұлай болмаған жағдайда марқұмға ауыр, арттағы туған-туыстарына қарыз болып қалады деген ырым, наным-сенімдер де бар. Сондықтан ұл-қызын өсіріп, жетілдірген аналарымыздың өз еліне төркіндеуі өте маңызды ғұрыптардың бірі. «Қыз – елдің көркі» деп бекер айтылмаса керек. Барған жерінің өрісін кеңейтіп, ұрпағын көбейткен аналарымыздың еңбегі мен ерлігі құрметке қашанда лайық деп есептеймін. Оны біз де, келешек ұрпақта ұмытпауы керек. “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты облыстық іс-шараны ұйымдастырып отырған Сауран ауданының ішкі саясат бөліміне ризашылығымды білдіргім келеді. Себебі қазақ халқының ұмыт болып бара жатқан салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын қайта жаңғыртуға үлестерін қосып келеді. Бүгінгі шарадағы ауданның ақ жаулықты аналарымыз көрсеткен қойылымдар ұлттық құндылықтарымызды дәріптеп, көпшілікке ерекше көңіл күй сыйлады.» — деді Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов.
Мәдени шарада Сауран аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев аудандағы Әжелер алқасымен қатар, Аналар кеңесі де қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен отбасылық тәрбиені насихаттау бойынша көптеген іс-шаралар ұйымдастырып, ұрпақ тәрбиесі жолында елеулі еңбек етіп жатқанын атап өтті.
« — Қазақта «Ана – отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі» деген сөз бар. Ана — тіршіліктің гүлі, отбасының берекесі, бүкіл адамзаттың тәрбиешісі. «Алып анадан туады» дейді дана халқымыз. Яғни, қандайда бір ғалым, ғұлама, атақты ел басқарар азамат, ел бастаған көсем де, сөз бастаған шешен де, даналар да асыл аналарымыздан жарық дүние есігін ашып, олардың мейірімінен нәр алады. Ана — барлық өмірдің бастауы. Ол өз сәбиін мәпелеп өсіреді, жақсы болуын қалайды. Адам бойындағы барлық асыл қасиеттер күннің нұрынан, ананың ақ сүтінен дариды. Ана — ұлы адам, қасиетті жан. Ана бір қолымен бесікті тербетсе, бір қолымен әлемді тербетеді деген. Әрбір жұмыр басты пенде бұл өмірге келгені үшін анасына қарыздар.Сондықтан мына жарық дүниеге әкелген аналарымызға әрқашанда құрмет көрсетіп, басымызды иеміз.» — деді Сауран аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев.
Сондай-ақ, Түркістан облыстық ядролық Семей полигоны ардагерлер кеңесінің төрағасы Құралтай Салықбаев өз сөзінде қазіргі таңда отбасымен қатар, еліміздің түрлі саласында аянбай еңбек етіп, тер төгіп жүрген нәзікжандыларымыз қаншама?! Ұрпақ үшін ана тәрбиесінен асқан алтын қазық жоқ. Бір сөзбен айтқанда, аймағымыздың алға ілгерілеуіне бір кісідей үлес қосып отырған, “бір қолымен бесігін, бір қолымен әлемді” тербететін аналарымыздың орны қашанда төр екендігін жеткізді.
Іс-шара барысында қазақ халқының ұлттық құндылықтарын насихаттап, еңбек етіп жүрген әжелер мен аналарымызды Бақытжан Кеңесбекұлы құттықтап, Сауран ауданы әкімінің Алғыс хатымен және сыйлықтармен марапаттады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дегендей, бұл аналарымыз біздің мақтанышымыз және сарқылмас қазынамыз, – деп жиынды қорытындыланды Бақытжан Кеңесбекұлы.
Сауран ауданы әкімдігі ішкі саясат бөлімінің ұйымдастыруымен “Ана — отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі” атты тақырыпта облыстық ісшара ұйымдастырылды.
Шараны аудан әкімінің орынбасары Бақытжан Букебаев ашып, қазақта «Ана – отбасы жүрегі, мейірімділік тірегі» деген сөз бар. Аудандағы Әжелер алқасымен қатар, Аналар кеңесі қазақ халқының ұлттық құндылықтары мен отбасылық тәрбиені насихаттау бойынша көптеген іс-шаралар ұйымдастырып, ұрпақ тәрбиесі жолында елеулі еңбек етіп жатқанын атап өтті.
Түркістан облыстық ядролық Семей полигоны ардагерлер кеңесінің төрағасы Құралтай Салықбаев өз сөзінде қазіргі таңда отбасымен қатар, еліміздің түрлі саласында аянбай еңбек етіп, тер төгіп жүрген нәзікжандыларымыз қаншама?! Ұрпақ үшін ана тәрбиесінен асқан алтын қазық жоқ. Бір сөзбен айтқанда, аймағымыздың алға ілгерілеуіне бір кісідей үлес қосып отырған, “бір қолымен бесігін, бір қолымен әлемді” тербететін аналарымыздың орны қашанда төр екендігін жеткізді.
лебізін білдіріп, құттықтады.
Сауран аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Сейілхан Ахметов айтуынша қазақ халқының дәстүрінде әйел — анаға, отбасы ошағының сақтаушысына, әйел — еңбекқорға деген сый — құрмет ерекше болған. Аналарымызды халқымыз әрдайым құрмет тұтып, жұмақты ана табанының астынан іздеген. Адамзат баласы ана алдында қашанда басын иеді, анаға мәңгілік қарыздар. Өйткені, ана – тіршіліктің тірегі, отбасының алтын діңгегі. Әйелдің жүрегі – әлемнің тірегі, ана қуанышы, әйел қуанышы – әр үйдің, отбасының мерейі саналады, — деп ізгі тілектерін білдірді.
Ісшара барысында қазақ халқының ұлттық құндылықтарын насихаттап, еңбек етіп жүрген әжелер мен аналарымызды Бақытжан Кеңесбекұлы құттықтап, аудан әкімінің Алғыс хатымен және сыйлықтармен марапаттады. «Қарты бар үйдің қазынасы бар» дегендей, бұл аналарымыз біздің мақтанышымыз және сарқылмас қазынамыз, – деп жиынды қорытындыланды Бақытжан Кеңесбекұлы.
Түркістан облысында биыл жыл басынан бері 58 адам, оның ішінде 31 жасөспірім бала суға кеткен. Қайғылы оқиғалардың басым бөлігі Сарыағаш, Келес, Мақтаарал, Жетісай, Шардара аудандарында орын алған. Негізгі себептері — балалардың ата-ананың қарауынсыз қалуы. Бұл туралы брифингте облыстық ТЖД Азаматтық қорғаныс басқармасының басшысы Оразгелді Дүйсен мәлімдеді.
«Шомылу маусымы басталғалы бері суға кету фактілерінің басым бөлігі облыс аумағынан өтетін Сырдария, Арыс өзендерінде, каналдар мен суқоймаларда орын алуда. Қайғылы оқиғалардың алдын алу мақсатында тұрақты түрде рейдтік жұмыстар жүргізілуде. Сондай-ақ, су айдындарына жақын орналасқан аймақта тұратын халыққа 100 мыңнан астам түсіндіру жұмыстары жүргізілді»-деп баяндады басқарма басшысы.
Кентау қалалық Ардагерлер ұйымы “Әкелер мектебі” және Әжелер алқасының ұйымдастыруымен “Ұрпақ тәрбиесіндегі — бетбұрыс” атты семинар кеңес өтті.
Алқалы жиынға қала әкімінің орынбасары Ақнұр Байболова, Түркістан облысы Ардагерлер кеңесі төрағасының орынбасары Бақытжан Раманқұлов, қалалық Ардагерлер ұйымының төраға міндетін атқарушы Мамыржан Юлдашев, Әжелер алқасының төрайымы Роза Жұмабекова, мектеп басшылары мен білім ордаларының “Әкелер мектебінің” төрағалары, психолог-социолог мамандары, ата-аналар қатысты. Жиында ұрпақ тәрбиесінің қазіргі қоғамдағы маңыздылығы, жастардың дамуы, отбасындағы баланың тәлім-тәрбиесі жайында ой қозғалып, маңызды әңгімелер айтылды.
«-Білім беру ұйымдары мен отбасылық тәрбиенің сабақтастығы баланың даму кезеңінде маңызды рөл атқаратынын естен шығаруға болмайды. Себебі ата-ананың бала дамуына ықпалы орасан зор екені сөзсіз. Ал, мектептердің базасы, педагог қызметкерлердің кәсіби білігі, дамытушы ортаны тиімді құру, заманауи әдістермен тәрбиелеу мен оқыту жүйесін тиімді қолдану басты назарда болғаны дұрыс. Сондай-ақ, мектепке дейінгі ұйымдардың да оқу-тәрбие жүйесіне оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін үздіксіз ендіру және қолдану — уақыт талабы. Бізде ұзақ уақыт бойы мектеп – балалардың басты тәрбиешісі, ал отбасы – оған көмекші әрі одақтас деп саналып келді. Алайда, жеке тұлғаның басты тәрбиешісі отбасының нақ өзі екенін өмір тәжірибесі көрсетіп отыр. Әрбір баланы жеке тұлғаға айналдыратын қайталанбас бейнесі отбасында қалыптасады. Ал осыдан тағы бір маңызды қорытынды шығады: ата-аналардың педагогикалық білім-білікпен қарулануы мектеп педагогтарынан кем болмауы тиіс. Әрбір ұлт «өсуі» қажет, яғни ұлттық білім алудың, ана тілін, әдебиеті мен өнерін оқытуды ұйымдастыруға арналған инфрақұрылымды қалыптастыруға қатысудың, тұтас алғанда оқушылардың өз ұлтының мәдениетіне араласуының қажеттілігін ұғынуы тиіс.» — деді Кентау қаласы әкімінің орынбасары Ақнұр Байболова
Сонымен қатар басқосуда ұрпақ тәрбиесі қоғамдағы басты назарда болып, әрбір ата-ана бала тәрбиесіне мән беру керектігі, мектептерде тәрбие жайында жиындарды жиі ұйымдастырып, мемлекеттің жарқын болашақтарына дұрыс білім берумен қатар, тәрбиесіне аса мән беру керектігі ұсынылды.
Түркістан облыстық «Фараб» әмбебап ғылыми кітапханасында ҚР Ұлттық кітапханасының директоры Бақытжамал Оспановамен «Махаббатым-кітап, мамандығым-кітапханашы» атты бенефис шоу өтті. Бенефис кеші форматындағы жиын тақырыпқа сай көрме инсталляциясын таныстырумен басталды. Кешті басқарма басшысының орынбасары Ержан Исатаев ашып берді. Кеш кейіпкерінің кітапхана жолында атқарып жатқан еңбегіне тоқталды. Содан соң облыс әкімінің арнайы құттықтау хатын табыстап, сәттілік тіледі.
Кеш барысында кітапхана ісінің майталманы өзінің еңбек жолы жайлы әңгімелеп,облыс кітапханашыларының сұрақтарына жауап берді. Кездесу барысында зиялы қауым өкілдерінің және мемлекет қайраткерлерінің кейіпкер жайлы естеліктері, құттықтау сөздері басылған бейне жолдауы көрсетілді. Жиналған кітапханашылардың көкейіндегі қызықты әрі салалық сұрақтарға жауап беріп, өзінің еңбек жолы туралы естеліктерін әңгемелеп берді.
— Кітапханашы – әмбебап маман. Ол философ, тарихшы, түрлі мамандық иесі. Жан-жақты болуы керек. Әрбір оқырманды кітап оқуға баули отырып, болашақ ғалымды тәрбиелеп шығуға ықпал етеді. Кітапхана дегеніміз дүниеде ештеңе теңестірілмейтін білім бұлағының көзі, ғасырдан-ғасырға адамзат тарихының керуенін сүріндірмей алып келе жатқан шырағы биік, парасаттылық пен білімділіктің, біліктіліктің киелі ордасы деп айта аламыз. Кітапхана оқырман үшін үлкен тәрбие мектебі, сансыз сұрақтардың жауабын табуға болатын орталық. Кітап – уақыт пен кеңістіктің тынысына толы адамзат ойының жемісі, қоғамның мәдени күштерін дамытудың қуатты құралы, қайнар бұлағы. Мәдениет пен өнер ұлы болмайынша, ұлт ұлы болмайды дегендей, егеменді мемлекетіміздің болашағы жастардың мәдени танымдық қабілетін қалыптастыратын мәдени ортаның бірі кітапхана болып табылатынын бүгінде білмейтін адам кемде-кем. Қызығы мен қиындығы мол кітапханашы мамандығы туралы бір-ақ ауыз сөзбен жеткізу мүмкін емес, жұрт көп біле бермейтін, көп елене бермейтін, бірақ дүйім оқырманның кітап жайлы бағыт-бағдар алуы үшін жан-тәнімен беріліп қызмет атқарып жатқан кітапханашылардың еңбегі ұшан-теңіз. Қасиетті қазынамызды көздің қарашығындай сақтап, насихаттап, ел игілігіне жаратып жүрген кітапханашылар – ең қажет, абыройлы мамандық иелері. Кітапханашылар білім, ғылым, өнер мен мәдениеттің дамуына өлшеусіз үлес қосып, өркениетті елге айналуымыздың негізін қалауда. Эстетикалық талғамы бай, ойы зерек, қиялы жүйрік, өзінің кәсіби шеберлігін шыңдаған, оқырмандарға білім мен қажетті ақпараттың тиімдісін демдеп беріп отырған, ой-өрісі кең, жан-жақты, білімді, парасатты кітапханашылардың орны өзінше бір бөлек. Кітапхана саласы ақпарат және білім орталығы ретінде, ақпаратты беру мен табу, іздестіру жолдарын білуде кітапханашы мамандар бірінші кезекте, жоғары ақпаратты біліммен қаруланған, өз ісінің шебері, әмбебап маман болу керек. Кітапханашының жұмысы жаңалыққа құмарлықтан басталады.» — деді кітапхана ісінің майталманы Бақытжамал Оспанова
Кеш соңында «Фараб» кітапханасының директоры Жанат Сәдібекқызы кештің маңыздылығына тоқталды. Бұл кештің облыс кітапханашыларына берер тағылымдық мәні өте зор болды. Өйткені өз ісінің хас шебері, жанашыры Бақытжамал Оспанованың кітапқа, кітапханаға деген көзқарасы облыс кітапханашыларының өз істеріне деген құрметін арттыра түскені анық. Іс-шара соңында бірқатар үздік кітапханашыларды, соның ішінде Кентау қалалық орталықтандырылған кітапханалар жүйесінің әдіскері Дауенова Наргиза Ергешқызын ҚР Ұлттық кітапханасының директоры Оспанова Бақытжамал Қайырбекқызы Қазақстандық кітапханалық одақтың «Кітапхана ісінің үздігі» төсбелгісімен марапаттады. Осылайша, білім мен ғылым, өнер мен мәдениеттің дамуына өлшеусіз үлес қосып жүрген Кентаулық Наргиза Ергешқызының еңбегі еленіп, лайықты құрметке бөленді.
Сондай-ақ, бірқатар үздік кітапханашыларға «Кітапхана ісінің ардагері», «Қазақстанның құрметті кітапханашысы» төсбелгілері мен арнайы алғыс хаттар берілді. Айта кетейік, аталған мазмұнды кешті облыстық мәдениет басқармасының қолдауымен «Фараб» әмбебап ғылыми кітапханасы ұйымдастырған.
Келес ауданы, Абай ауылының 33 жастағы тұрғыны 7 қыздан кейін үшем босанып, 10 баланың анасы атанды. Көптен күткен ұлдарына Қасым, Жомарт есімдері, қыздарына Кемел есімі берілген. Түркістан облысында өмірге келген үшем бүгін отбасымен қауышты. Қасым, Жомарт, Кемел – Мыңжасар отбасының көптен күткен қуанышы.
Гүлназ Мыңжасар мерзімінен бұрын – жүктіліктің 33-шы аптасында босанған. Кейбір қарсы көрсеткіштерге байланысты көпбалалы анаға ота жасалған. Әкесі Бахыт Мыңжасар құрылыста жұмыс істейді. Ал анасы жұмыссыз. Балалардың атын анасы қойған. Үшем шала туылған, балалардың салмағы 2000 грамм шамасында болған.
– Ота жасаған және жалпы №1 Перинаталдық орталығының акушерлік блогына үлкен алғысымды білдіремін. Медициналық мекемелерде қолайлы жағдай жасап, заманауи жабдықтармен қаматамасыз еткені үшін және мамандардың жоғары кәсібилігі үшін алғысым шексіз. Есімдерін Президентіміз сияқты үлкен азамат болсын деген ырыммен Қасым, Жомарт, Кемел деп қойдық, – деді үшемнің анасы.
Нәрестелердің салмағы – 1 келі 965 грамм, 1 келі 925 грамм және 1 келі 975 грамм. Үшемнің ата-анасының 7 қызы бар. Қазіргі уақытта қыздары інілері мен сіңлісімен қауышатын күнді асыға күтуде. Сәбилердің ата-анасы №1 Перинаталдық орталығының дәрігерлеріне алғыстарын білдірді.
Бүгін ҚР Президенті Әкімшілігі ҚХА Хатшылығы меңгерушісінің орынбасары Ғалымжан Махан және ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Этносаралық қатынастарды дамыту комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин жұмыс сапарымен Түркістан облысына келді. Алдымен делегация мүшелері Түркістан қаласында бой көтерген Достық үйінің құрылыс жұмыстарын аралап көрді. Бұл ретте, Түркістан облысы әкімінің орынбасары Ертай Алтаев заманауи үлгідегі Достық үйінің ерекшелігіне тоқталып, бірегей нысанның жоспар-жобаларын таныстырды. Президент тапсырмасына сәйкес салынып жатқан 3 қабатты ғимараттың құрылысы аяқталуға жақын. Аталған ғимарат жақында пайдалануға берілмек.
Сапар аясында елордадан келген қонақтар Түркістан қаласындағы «Ұлы Дала Елі» орталығында «Этносаралық қарым-қатынас мәдениетін қалыптастырудың психологиялық-педагогикалық негіздері» тақырыбындағы семинарда сөз сөйлеп, пікір алмасты. Аталған жиынға аудан, қалалардағы білім бөлімдерінің тәрбие ісі жөніндегі әдіскерлері, аудан, қалалардағы этнос өкілдері тығыз шоғырланған елдімекендердегі жалпы және орта арнаулы оқу орындары директорлары мен олардың тәрбие ісі жөніндегі орынбасарлары, аудан, қалалардағы этнос өкілдері тығыз шоғырланған елдімекендердегі жалпы және орта арнаулы оқу орындарының оқытушылары мен психологтары, «Қоғамдық келісім» КММ-нің аудандық, қалалық филиалдарының басшылары қатысты.
— Қазір еліміздегі этностарды ұйыстырып отырған Ассамблея отаншылдықты дәріптейтін институт ретінде дамып келеді. Былтыр Ақсақалдар кеңесі мен этномедиация институты құрылды. Бұл бағыттағы жұмыстарға Президентіміздің өзі оң баға беріп, одан әрі жандандыруды тапсырды. Қазір Түркістан, Жамбыл облыстарында этносаралық алауыздықтың алдын алу жұмыстары тиімді жүріп жатыр. Ассамблеяның басты миссиясы барлық этностарды қазақ халқының қасына ұйыстырып, бір шаңырақ астына жинау. Қазақстан халқы Ассамблеясының XXXIII сессиясында Президент Қасым-Жомарт Тоқаев қоғамға іріткі салатын әрбір әрекетке тосқауыл қойылуы керектігін қадап айтты. Қазақстан – бейбітшілікті ту еткен, 100-ден астам этнос өкілін бауырына басқан киелі мекен. Біз демократияға ден қойған құқықтық елміз. Бұл ретте еліміз 100-ден аса халықаралық конвенцияға, келісімге, декларацияға қол қойған. Яғни, қоғамда ұлтына қарай ерекшеленуге, оқшаулануға ұмтылған кез келген әрекетке, әсіресе, азаматтарды тіліне, ұлтына, дініне немесе мәдениетіне бола арандатуға, я болмаса кемсітуге мүлде жол бермейтін орта қалыптастыру маңызды. Бұл орайда, бүгінгі семинардың бәріміз үшін маңызы жоғары деп есептеймін. Толеранттылық қағидасын ұстанып, біртұтастыққа сына қағушыларға иммунитет қалыптастыруымыз керек. Әрине бұл тұста Ассамблеяға артылар жүк ауыр. Сондықтан бұл институтты жан-жақты жаңғырту жұмыстары жалғаса бермек, — деді Этносаралық қатынастарды дамыту комитетінің төрағасы Ғалым Шойкин.
Сондай-ақ жиында қоғамдық келісімді нығайту жұмыстарын БАҚ-та жандандыру, жалған ақпараттың таралуына қарсы заң аясында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту және өзекті мәселелерді, ұсыныстарды талқылау, ақпараттық жұмыстарды жетілдіру жайы талқыланды. Бұл ретте, «Парасат» медиация және құқық орталығының сарапшы-конфликтологы Саламат Жұмағұлов, Қолданбалы этносаяси зерттеулер институты Қолданбалы зерттеулер орталығының директоры Ғали Дінмұхаммед өз тәжірибелерімен бөлісіп, мазмұнды баяндама жасады.
Жиынға қатысушылар семинарда пікір алмасып, ұсыныс-пікірлерін ортаға салды.
Еске сала кетсек, елордадан келген топтың Түркістан облысындағы сапары ертең де жалғасады. Сапар шеңберінде Сарыағаш және Келес аудандарында Ассамблея мүшелерімен, этномәдени бірлестіктер мен аудан тұрғындарымен бірнеше кездесу өтеді деп жоспарланған.
