Түркістан облысының прокуроры Мұрат Тлеубердиевтің төрағалығымен «Заң және Тәртіп» қоғамдық қауіпсіздікті күшейту мен өзара іс-қимылдың басымдықтарын талқылау бойынша Үйлестіру кеңесі өтті.

Жиынға Түркістан облысының әкімі Нұралхан Көшеров, облыстық мәслихаттың төрағасы Нұралы Әбішов, ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитеті Түркістан облысы бойынша департаментінің басшысы Болат Қалмұрзаев, ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Түркістан облысы бойынша департаментінің басшысы Мұрат Төлеубаев, Түркістан облыстық Полиция департаментінің бастығы Мұрат Қабденов, Түркістан облысы бойынша Экономикалық тергеп-тексеру департаментінің басшысы Ерболат Балғабаев, Түркістан облыстық Әділет департаментінің басшысы Нұржан Махамбетов, Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеті Түркістан облысы бойынша департаментінің бастығы Асқар Сапарғалиев, облыстық ТЖД бастығы Асқар Төлешов, облыстық мәслихаттың депутаттары Алмас Салимов, Инара Намазбаева, Жанар Темірбекова, Динара Егамбердиева, сондай-ақ құқық қорғау және мемлекеттік органдар, мемлекеттік емес ұйымдардың басшылары, БАҚ өкілдері қатысты.

Облыс прокуроры өз сөзінде азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету мен өмір сүру сапасын арттыру – басым міндеттердің бірі екенін атап өтті. Сондай-ақ, кибершабуылдардың алдын алуға және заманауи қауіп-қатерлерге ден қоюға, интернет алаяқтықпен күресті күшейтуге және қоғам дерті болған лудоманияның алдын алуға ерекше назар аударуды тапсырды.  Жиын барысында қатысушылардың назарына құмар ойындардың жетегінде кеткен адамның қандай қадамдарға баратын және оның зардабы жақындарына, отбасына қалай әсер ететіні жайында әзірленген бейне материал ұсынылды.

Түркістан облыстық полиция департаментінің қызметкерлері де лудоманияға шалдыққан азаматтар өзінің мінезқұлқын басқара алмайтынын және көбінесе құмар ойындарды ұйқы, тамақ сияқты физикалық қажеттіліктерден және оқу, жұмыс, отбасы сияқты әлеуметтік қажеттіліктерден жоғары қоятынын атап өтті. Олардың көпшілігі үлкен ақшаға қол жеткіземін, ұтып аламын деп сенеді де, көп мөлшерде қарызға ақша алып, қарызға батып қалады. Қазіргі заманғы әлемдік медициналық практика ойынқұмарлық, яғни лудоманияны нашақорлық, токсикомания және алкоголизм сияқты басқа тәуелділік түрлерімен қатар қояды.

Психикалық денсаулық саласында жұмыс істейтін мамандар құмар ойындарға эмоциялық тәуелділіктер белең алып бара жатқанын мойындап, жіті назар аудару қажет екенін хабарлап отыр. Сонымен қатар 14- 28 жас аралығындағы әрбір бесінші жас адамның ойынқұмарлыққа деген төзімділігі байқалған. Қазақстандық сарапшылар ойынқұмарлық героинге тәуелділіктен де жойқын болуы мүмкін екенін мәлімдеп отыр. Оның әсері отбасындағы қарым-қатынастан бастап кәсіби қызметке дейін өмірдің барлық саласында елеулі әлеуметтік және экономикалық салдарға әкеледі.

Кеңес барысында IT –технологияларды қолдана отырып, құқық бұзушылықтарды жедел анықтайтын жобаларды іске асыру қажеттігі атап өтілді. Прокуратура бастамасымен іске асырылып жатқан «Бұзушылыққа тоқтам», «Алаяқтан сақ бол», «Бақытты және қауіпсіз балалық шақ» жобалары, сондай-ақ Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің «Прокурорлық фильтр», «Қылмыстар картасы», «Қамқор» жүйелерінің жұмысытуралы презентациялар көрсетіліп, анықталған құқық бұзушылықтар туралы ақпарат берілді.

« – Түркістан облысының үйлестіру кеңесінің  отырысы өте нәтижелі өтті. Күн тәртібіндегі “Заң және Тәртіп” қоғамдық қауіпсіздікті күшейту мен өзара іс-қимылдың басымдықтары жөнінде баяндамашылар пайдалы  ақпараттармен бөлісті. Өздеріңіз білесіздер, қазіргі таңда Қазақстан әлеуметтік-экономикалық және саяси реформалардың жаңа кезеңіне аяқ басты. Президентіміз Әділетті, Жаңа Қазақстанды құруды тапсырды. Әділетті Қазақстан құру үшін дұрыс құндылықтар жүйесі мен саяси мәдениет қалыптастыру қажет екенін, сол жолда қажырлы еңбек ету керектігін айтты. Бұл ретте, азаматтармен тиімді ашық диалог жүргізу, жүзеге асырылып жатқан бастамаларды ел арасында түсіндіру, азаматтардың талап-тілектеріне жедел жауап беру өте маңызды. Сондықтан, бүгінгі өткізілген жиынның маңызы зор деп ойлаймын.  Прокуратура мен құқық қорғау органдары бірлесе атқарып жатқан жұмыстар жөнінде жақсы ақпараттар берілді. Солардың ішінде азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, құқық бұзушылықтардың алдын алуға, қылмыстарды ашуға құқықтық статистиканы қалыптастыруға бағытталған табысты жұмыс атқарылуда» – деді облыс әкімі Нұралхан Көшеров

Кеңес қорытындысында мемлекеттік және құқық қорғау органдарының өзара іс-қимылын күшейтіп, жұмыс барысында озық технологияларды қолдана отырып цифрлық шешімдерді жетілдіру туралы шешім қабылданды.

Лудоманияның мемлекеттік қызметке тікелей ықпалы бар. Мемлекеттік қызметкерлердің ойынқұмарлыққа шалдығуы олардың кәсіби қызметіне кері әсерін тигізіп жатады. Лудомания олардың жұмыс сапасын төмендетіп, маңызды шешімдер қабылдау кезінде эмоционалды тұрақсыздыққа алып келеді. Сонымен қатар, мемлекеттік қызметтегі адамдардың қаржылық қиындықтары сыбайлас жемқорлық тәуекелін арттыруы мүмкін, өйткені олар ойындарда жоғалтқан қаражаттарын қайтару үшін заңсыз жолдарға баруға ұмтылады. Сондықтан да қоғамдағы өзекті мәселе бойынша Түркістан облысы бойынша Мемлекеттік қызмет істері департаменті семинар өткізді.

Мемлекеттік қызмет саласындағы бақылау басқармасының бас маманы Н. Базарбек Қазақстан Республикасы Сот әкімшілігінің Түркістан облысы бойынша департаментінің мемлекеттік қызметшілеріне мемлекеттік қызметте болуға байланысты шектеулер, Әдеп кодексінің талаптарын қатаң сақтау, тәртіптік жаза қолдану мәселелері, мемлекеттік органдардың қолжетімділікті бақылау және басқару жүйесінің жұмысын жетілдіру, икемді жұмыс кестесін және қашықтықтан жұмыс жасау мүмкіндіктерін қолдану, үстеме жұмыс істеу мен мемлекеттік қызмет өткеру бағытындағы өзгерістер туралы баяндады. Сондай-ақ, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заңның 12-бабының 1-тармағы ойын мекемелерінде құмар ойындарға және бәс тігуге қатысу бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді қабылдау жөніндегі алтыншы тармақшамен толықтырылғанын атап, құмар ойын мекемелеріне бару тәртіптік жауаптылықты көздейтін болса, құмар ойынына қатысу, бәс тігу қызметтен босатуға алып келетінін түсіндірді.

” Соңғы уақытта қоғам дертіне айналған лудоманияға қарсы заң жобасына Мемлекет басшысы өткен жылдың 8 шілдесінде қол қойды. Қазіргі таңда аталған заң жобасы күшіне еніп, қолданысқа енгізілді. Ең бастысы бұл- «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс қимыл туралы» Заңының 12 бабына енгізілген өзгеріс, яғни мемлекеттік қызметшілердің ойын мекемелерінде құмар ойындарына және бәс тігуге қатысуына, белгіленбеген орындарда құмар ойындарына қатысуына,  телекоммуникация желілерін, оның ішінде интернет арқылы ұйымдастырылған құмар ойындарына немесе бәс тігуге  қатысуына шектеу қойылуы. Оған бағынбаған мемлекеттік қызметші атқаратын қызметінен босатылады. Бұл өзгеріске дейін де Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің Әдеп кодексіне сәйкес мемлекеттік қызметшілерге қызметтік міндеттерін орындауға байланысты жағдайларды қоспағанда, ойын мекемесіне баруға тыйым салынған. Сондықтан, мемлекеттік қызметшінің ойын мекемелеріне баруының өзі әдеп нормаларын сақтамау болып есептеліп, ол үшін тәртіптік жауаптылық көзделген. Бұдан басқа, «Ойын бизнесі туралы» Заңының 11 бабына сәйкес казино, ойын автоматтары залдары, букмекерлік кеңселер мен тотализаторлардың кассалары Алматы облысында Қапшағай су қоймасының жағалауында және Ақмола облысының Бурабай ауданында жергілікті атқарушы органдар айқындайтын аумақтар шегінде орналастырылуға жатады. Ресми мәліметтерге сүйенсек, елімізде тіркелген 6 казино, 9 ойын автоматы залы, 11 букмерекерлік кеңсе бар. Заңдағы тағы бір өзгеріс- енді ел аумағында лицензиясы жоқ букмекерлік кеңселер мен онлайн-казинолардың интернет-ресурстарының қызметіне тыйым салынады. Заңсыз онлайн-казино ұйымдастырушылар қылмыстық жауапқа тартылады.” – деді Мемлекеттік қызмет саласындағы бақылау басқармасының бас маманы Н. Базарбек.

Өзгеріске сәйкес 21 жасқа толмағандарға құмар ойынын ойнауға тыйым салынады. Әрбір адам бәс тігуге онлайн түрде өзіне 10 жыл мерзімге шектеу қоя алады. Өтінішті өз атынан eGOV қосымшасы арқылы беруі тиіс. Жақын туыстарының атынан арыз қабылданбайды. Бірақ берілген өтініш кері қайтарып алуға жатпайды. Дегенмен жақын туыстары, отбасы мүшелері азаматтың әрекет қабілетін шектеу туралы заңды күшіне енген сот шешімі негізінде уәкілетті органға жақынын құмар ойындарға және бәс тігуге қатысуы шектелген адамдар тізіміне енгізу туралы өтінішпен жүгінуге құқылы. Сондай-ақ ойын мекемелеріне  құмар ойындарға және бәс тігуге қатысуы шектелген адамдардың, яғни мемлекеттік қызметшілердің, сондай-ақ, мүліктік өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттар бойынша орындалмаған міндеттемелері бар, борышкерлердің бірыңғай тізіліміне енгізілген адамдардың қатысуына тыйым салынады.

Расында қоғам үшін құмар ойынның тигізер залалы орасан. Лудоманияның алдын алуда, оған әуестенген азаматтарға жан-жақты қолдау көрсетіліп, оның жасап жатқан іс-әрекеті дұрыс емес екендігін жеткізу керек және құмар ойынан дер кезінде алшақтауға кеңестер беру маңызды. Сонымен қатар, семинарда мемлекеттік қызметшілердің қызметте де, қызметтен тыс уақытта да әдеп нормаларын сақтауды басты назарда ұстау керектігін жеткізді. Түсіндірме жүргізу жұмыстары одан әрі де жалғасады.

Сауран ауданында ауылшаруашылығы саласында 2025 жылдың басынан бері 6,8 млрд теңгенің өнімі өндірілген. Жыл соңына дейін бұл көрсеткішті 102 млрд теңгеге жеткізу көзделіп отыр. Осы мақсатта өңірде биыл құны 16,4 млрд теңгені құрайтын 13 ірі инвестициялық жоба жүзеге асырылмақ. Бұл жайында Сауран ауданының әкімі Мақсат Таңғатаров БАҚ өкілдерімен өткен брифингте мәлімдеді.

«Ауданға қарасты Шаға ауылдық окугінде келесі жылы «Eco-Chiken» ЖШС жұмысын бастамақ. Ет бағытындағы құс фермасының жоба құны 2,5 млрд теңгеге бағаланып отыр. Өндіріс орны толық іске қосылған соң тек облыс көлемінде ғана емес, еліміздің түкпір-түкпіріне құс етін эспорттауға мүмкіндік туады. Сонымен қатар, «Ақ Сауран» ЖШС-ң құны 1,5 млрд теңгені құрайтын 700 гектар аумаққа жаңбырлатын суару қондырғысын орнату жобасы да жыл соңына дейін аяқталады деп күтілуде. Бұдан бөлек, бірнеше ірі мал бордақылау алаңдары мен жылыжай кешендері өңірдегі ауылшаруашылығы саласының дамуына өзіндік үлесін қосарына күмән жоқ»- деді өңір басшысы.

Сонымен қатар Мақсат Асылбекұлы өңірлік өнім көлемін артыру мақсатында, ауданның 2030 жылға дейін 3 бағыт бойынша даму жоспары әзірленгенін жеткізді. Жоспарға сәйкес, аталған мерзімге дейін жалпы құны 209,3 млрд теңгені құрайтын 254 инвестициялық жобаны іске асырып, 4 162 жаңа жұмыс орнын құру көзделген. Ал, 2025 жылдың соңына дейін медициналық жиhаз, тұрмыстық химиялық өнімдер, құрылыс материалдарын, тамақ өнімдерін шығару және басқа да тауарлар өндіретін 30 өндірістік орын ашылады. Салынатын инвестиция көлемі 100 млрд.теңгені құрап, 1 500 жаңа жұмыс орны ашылады деп күтілуде.

Аудандағы тарихи нысандарға келуші туристер де жыл санап артып келеді. Өткен жылдың қорытындысымен өңірде қонақ болғандар саны 100 мың адамға жуықтаған. Жалпы Сауран ауданында 54 тарихи нысан орналасқан. Оның ішінде, 3 нысан республикалық маңызға ие. Саланы әрмен қарай дамыту мақсатында биыл жалпы құны 5,3 млрд теңгені құрайтын 9 инвестициялық жоба жүзеге асады. Нәтижесінде 164 адам жұмыспен қамтылмақ. Сонымен қатар, Үшқайық ауылдық округіндегі минералды су көздерін тиімді пайдалану мақсатында емдік сауықтыру және демалыс аймағын құруға 20 гектар жер телімі белгіленді. Алдағы уақытта 14 жоба іске асырылып, 5 млрд теңге инвестиция тартылады.

Сонымен қатар аудан әкімі өңірдегі инфрақұрылым саласындағы оң өзгерістерге де тоқтала кетті. Бүгінгі таңда ауданға қарасты 33 елді мекеннің 32-сі ауыз су құбырларымен қамытылған. Өткен жылы 14 елді мекеннің ауыз су жүйелеріне ағымдағы жөндеу жұмыстары жүргізілсе, биыл Ескі Иқан, Жүйнек, Қазақстанның 30 жылдығы, Егізқара елді мекендерінің ауыз су жүйелері ретке келтіріп, 24 сағат ауыз сумен қамтылатын болады. Ал, электр жүйесімен қамту бағытында 2024 жылы жергілікті бюджет есебінен 56 дана трансформаторлар ауыстырылған. Сондай-ақ, «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-і есебінен 17 шақырымды құрайтын электр желілері ауыстырылып, 4 дана трансформатор орнатылды. Биыл бюджет есебінен қосымша 12 трансформатор орнатылады. Ал, «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-і есебінен 5 трансформатор орнатылса, 13 шақырым электр желілері ауыстырылады. Өңірдегі табиғи габен қамту көрсеткіші 43,3 пайызға жеткен. Жыл соңына дейін қосымша 1 790 абонент қосылып, 45,6 пайыз аудан тұрғындары көгілдір отынды тұрақты пайдалануға мүмкіндік алады.

Сауран ауданының даму жоспарында ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және туризм саласы басым бағытқа ие. Ауданда жиһаз өнеркәсібі, құрылыс материалдарын өндіру ісі жақсы дамыған. 2030 жылға дейін құны 174,6 млрд. теңгені құрайтын 151 жобаны іске асыру жоспарлануда. Ауыл шаруашылығы бойынша 52 жоба (жоба құны – 107 млрд. теңге, 390 жұмыс орны), өнеркәсіп саласында 85 жоба (жоба құны 53,1 млрд. теңге, 2 427 жұмыс орны), туризм саласында 14 жоба (жоба құны 14,5 млрд. теңге, 250 жұмыс орны) жүзеге асады. Жалпы 3 067 жаңа жұмыс орны ашылады. Нәтижесінде жалпы өңірлік өнім көлемі 321,5 млрд. теңгеге жетіп, 2,4 есе артады деп күтіліп отыр. Сонымен бірге өндірістік аймақтарды кеңейту, тоқыма өнеркәсібі, жиһаз жасау, пластмасса өнімдерін өндіру жобалары жүзеге асады. Су үнемдеу технологияларына 17,6 млрд. теңге инвестиция тартылады. 14 жобаны жүзеге асыру көзделген. Мал, құс, балық, егін және мақта шаруашылығы да дами түседі.

Туризм саласында 14 жоба енгізілсе, оның 4-еуі биыл ашылмақ. Емдік-сауықтыру және демалыс аймақтары салынады. Аудандағы тарихи орындардың туристік әлеуетін көтеру бағытында да жұмыстар жүргізілмек. Жалпы Сауран ауданының әлеуеті өте жоғары. Облыс әкімдігінің ұйымдастыруымен бой көтерген өндірстік парктің мүмкіндігін толық пайдаланып, индикаторларды еселеу маңызды.  Өзіндік кіріс көздерін молайтып, жұмыс орындарын көбейту басты мақсаттардың бірі.

Жетісай аудандық Мансап орталығының қызметкерлеріне «Отбасын қолдау орталығы» КММ-нің психолог маманының қатысуымен өз-өзіне қол жұмсау және лудомания фактілерін болдырмау және оның алдын алу, қызметкерлердің мінез-құлқының тиімділігін арттыру мақсатында түсіндірме жұмыстарын жүргізді. Сонымен қатар, мемлекеттік отбасы саясатының, оның ішінде некені және отбасыны сақтау, тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы бойынша орталықтың психолог мамандары кеңінен түсіндірді.

« – Суицидтік мінез-құлықтың алдын алу қоғамның маңызды міндеттерінің бірі болып табылады, оны жүзеге асыру көптеген ведомстволардың күштерін бірыңғай алдын алу стратегиясына біріктіру кезінде ғана мүмкін болады. Суицидтің тәуекелін төмендету бойынша ДДҰ-ның жетекші стратегиясы осы топтардың әрқайсысына нақты проблемалар мен қажеттіліктерді анықтай отырып, халықтың өзіндік тәуекел топтарын сәйкестендіру болып табылады. Кейбір елдердің өзіне-өзі қол жұмсаудың алдын алу саласындағы жетістіктеріне қарамастан, мәселе шешімнен алыс және әлдеқайда белсенді күш-жігерді талап етеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының хабарлауынша, ДДҰ-ның өзіне-өзі қол жұмсау туралы алғашқы жаһандық баяндамасы жарияланған сәттен бастап бес жыл ішінде өзіне-өзі қол жұмсаудың ұлттық стратегиясы қабылданған елдердің саны артты. Алайда, мұндай елдер өте аз – тек 38 және бұл санды өсіруді жалғастыру қажет. Әрбір өзіне-өзі қол жұмсау – отбасы мүшелеріне, достары мен әріптестері үшін қайғылы оқиға.» – деп атап өтті,  «Отбасын қолдау орталығы» КММ-нің психолог маманы.

Мамандардың айтуынша, өзіне-өзі қол жұмсаудың ең жоғары көрсеткіштері жоғары табыс деңгейі бар елдерде байқалады, жастар арасында өлімнің негізгі себептері тізімінде өзіне-өзі қол жұмсау екінші орынды алады екен. Психикалық денсаулығында проблемалары бар адамдарда ұдайы депрессия, қаржылық қиындықтар, соғыс, апаттар, тұрмыстық зорлық-зомбылық суицидтік ойларды тудыруы мүмкін. Көмек алу үшін психикалық денсаулық сақтау маманына бару және оны қолдайтын отбасы мен достардың қоршауында болу жеке адамға суицид туралы ойлармен күресуге көмектесе алады. Өзін-өзі өлтіру – бұл өз өмірін қию әрекеті. Дүние жүзіндегі көптеген елдер суицидті қылмыс деп санайды және өзін-өзі өлтіруге әрекеттенген адамды түрмеге қамауға алады. Суицидтік ойлар өзіне зиян келтіру немесе өлтіру туралы ойлар ретінде анықталады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының бағалауы бойынша, өз-өзіне қол жұмсайтын адамдардың 20% пестицидтерді немесе атыс қаруын қолдану арқылы немесе асылып өледі. Адамның өз өмірін қиюға әрекеттенуінің көптеген себептері бар. Оларға депрессия сияқты психикалық денсаулық мәселелері және қаржылық дағдарыс, отбасылық келіспеушілік, жақын адамынан айырылу және тағы басқалар сияқты мәселелер кіреді.

« – Суицидтік ойлар мен мінез-құлық белгілеріне мыналар жатады, олар: өлім туралы айтып, өлгісі келетін білдіру, өзін мазасыз ұстау, отбасымен және достарымен қоштасу, өзін-өзі оқшаулау ,әлеуметтік оқшаулану,алкоголь мен есірткіні шамадан тыс тұтыну,өмір сүруді жалғастыруға ешқандай себеп жоқ сияқты сезіну, ұйқының қиындауы, мылтық, таблетка және тағы басқа сияқты заттарды сатып алуы, тәбеттің жетіспеушілігін сезіну сияқты әсерлер. Егер адам өзіне зиян келтіруді, алкогольді шамадан тыс тұтынуды немесе өзіне зиян келтіретін әрекеттерді жасауды ойласа, сіз дереу өз-өзіне қол жұмсау туралы сенім телефонына қоңырау шалуыңыз керек немесе сізге ең жақын психикалық денсаулық маманына баруыңыз керек.Кез келген адамның өз-өзіне қол жұмсауының алдын алудың жолдары бар. Бұл жолдар мыналарды қамтиды: Суицидтік ойлардан зардап шегетін адамды қару, пышақ, таблетка, пестицидтер және т.б. сияқты қауіпті заттардан алыс ұстаңыз. Егер белгілерді ерте анықтасаңыз, дереу маманнан көмек сұраңыз. Адамды сүйетін және қамқор адамдармен қоршаңыз. Адамның өзіне-өзі қол жұмсау туралы ойлары бола бастаса, сенетін адамға қоңырау шалуын сұраңыз. Адамды өз сезімдерін жазуға шақырыңыз. Суицидтік ойлары мен мінез-құлқы бар адамды емдеудің алғашқы қадамы оны психикалық денсаулық сақтау маманына көрсету болып табылады.Когнитивті мінез-құлық терапиясы ең тиімді терапия болып табылады. Бұл терапияда психолог теріс ойлау үлгілерін таниды және оларды оң және ұтымдыға өзгертуге тырысады. Өз-өзіне қол жұмсау, онымен байланысты қауіп факторлары және оны емдеу туралы хабардарлықты арттыру адамды емдеуде ұзақ жолды алады. Ең бастысы, жанұя мен достардың күшті қолдау желісінің қоршауында болу, біреудің өзін жақсы көретінін сезінуге және емдеуге мүмкіндік береді.» -дейді психолог маманы.

Зерттеулер көрсеткендей, пестицидтер сияқты улы заттарды жұту, асылып қалу, атыс қаруын қолдану өз-өзіне қол жұмсаудың ең көп таралған әдістері болып табылады.

Құқық бұзушылықтың алдын алу – басты назарда. Төлеби ауданы әкімдігінің үлкен мәжіліс залында аудан әкімдігі жанындағы құқық бұзушылықтың профилактикасы жөніндегі ведомствоаралық комиссияның кезекті отырысы өтті. Жиынға аудан әкімінің орынбасары Лесбек Серікбаев төрағалық етіп, мәжіліс жұмысына аудан прокуроры Дастан Мырзағали, Төлеби аудандық полиция бөлімінің бастығы Ғалымжан Қуашбаев, дербес бөлім басшылары, қала және ауылдық округ әкімдері қатысты. Төлеби ауданында өткен құқық бұзушылық профилактикасы жөніндегі ведомствоаралық комиссия отырысында интернет алаяқтықпен күрес басты тақырыптардың бірі болды. Бұл қылмыс түрі – тек полицияның ғана емес, бүкіл қоғамның, әсіресе цифрлық сауаттылық деңгейі төмен азаматтар үшін үлкен қатерге айналып отыр.

Күн тәртібіндегі өзекті мәселелер бойынша Төлеби аудандық аудандық полиция бөлімінің бастығының бірінші орынбасары Ғани Ермек интернет алаяқтықтың өсу деңгейі мен оны болдырмау бағытындағы атқарылып жатқан шаралар туралы баяндама жасады. Ол интернет арқылы жасалатын алаяқтық түрлерінің көбейіп отырғанын айтып, тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын күшейту қажеттігін жеткізді. Ресми деректерге сүйенсек, соңғы екі жылда интернет алаяқтық қылмыстары еселеп артқан. Алаяқтар:

— жалған банк қызметкерлері болып хабарласады;

— инвестициялық жобалар ұсынып, адамдарды алдайды;

— фишинг арқылы жеке деректерді ұрлайды;

— әлеуметтік желіде “лотерея” немесе “жеңіл табыс” ұсынады.

Жәбірленушілердің басым бөлігі – жастар мен зейнет жасындағы адамдар. Олар ұялып, қорқып, немесе үмітсіздікпен арыз түсірмей жатады. Ал алаяқтар көбіне шетелден әрекет етеді, бұл олардың жазасыз қалуына әкеліп соғады. Полиция қызметкерлері бұл бағытта қандай шараларды жүзеге асыру маңызды екенін атап өтті. Сондай-ақ, алдап-арбаумен арам пиғылын іске асыратын адамдардан барынша алшақ болып, қандайда бір жағдай болмасын байланыс орнатпауға шақырды.

Мамандардың айтуынша: Біріншіден, цифрлық сауаттылықты арттыру – негізгі бағыт болуы тиіс. Мектептер мен колледждерде “киберқауіпсіздік” сабақтары енгізілуі қажет. Ауылдар мен еңбек ұжымдарында түсіндіру жұмыстары жүйелі жүргізілуі керек. AMANAT партиясының аудандық филиалы тарапынан арнайы бейнероликтер, әлеуметтік желідегі ақпараттық посттар дайындалуы тиіс. Жергілікті БАҚ арқылы алаяқтық схемалары жөнінде ай сайынғы шолулар жариялануы қажет. Интернеттегі қауіп – виртуалды емес, нақты өмірімізге қатер төндіретін қылмыс. Сондықтан бұл мәселені жай ғана профилактикалық бағыт ретінде емес, ұлттық қауіпсіздіктің құрамдас бөлігі ретінде қарастыруымыз керек дейді мамандар.

Ведомствоаралық комиссия отырысында көтерілген бұл мәселе барлық мекемелер үшін де,олардың өкілдіктері үшін де басым бағыттардың бірі болуы тиіс. Егер сіздің үйіңізде немесе кеңсеңізде қосылған интернет желісі қорғалмаған болса, хакерлер оны дереу өз пайдасына асыратын болады. Олар компьютерде немесе желіде сақталған жеке деректерге қол жеткізу үшін сіздің қорғалмаған интернет желіңізді пайдалана алады.  Интернеттегі алаяқтардың мақсаты – заңсыз жолмен басқалардың ақшасы мен мүлкін ұрлау. Алаяқтықтың бұл түрі Интернет қызметтерін немесе оған қосылған бағдарламаларды пайдалану арқылы жүзеге асырылады. Интернет-алаяқтардың жымысқы әрекетінен әлемде қаншама адам қаржылық шығынға батып жатыр. Оған тосқауыл жоқ, десе де одан қорғанудың жолдары бар. Интернет-алаяқтық материалдық шығыннан бөлек моральдық шығынға да ұшыратады. Бұл алаяқтың кәсіби деңгейі мен тәжірибесіне байланысты. Сіз кез келген уақытта қандай да бір жолмен онлайн-алаяқтықтың құрбанына айналып кетуіңіз мүмкін. Сол себепті, барынша абай болу керек және жеке деректердің қауіпсіздігін бақылап отырған жөн.

Сонымен қатар жиында, Бөлім бастығының орынбасары Мақсат Сейдуалиев жол-көлік оқиғаларының, оның ішінде адам өліміне алып келген жағдайлардың себептері мен оның алдын алу бойынша жүргізіліп жатқан профилактикалық шараларға тоқталды. Ол жол қауіпсіздігін сақтау – әр азаматтың жауапкершілігі екенін еске салды. Төлеби аудандық пробация қызметінің инспекторы Ақылбек Кунусбаев пробация есебінде тұрған тұлғалармен жүргізіліп жатқан жұмыстар және олардың қайта қылмысқа бару деңгейі жөнінде баяндап, оларды қоғамға бейімдеудің маңызын атап өтті.

Жиын барысында көтерілген мәселелер кеңінен талқыланып, ұсыныстар берілді. Құқық бұзушылықтардың алдын алу бойынша жұмыстарды күшейту жөнінде хаттамалық шешімдер қабылданып, барлық тиісті мемлекеттік органдарға тапсырмалар жүктелді. Төлеби аудандық полиция бөлімі алдағы уақытта да құқық бұзушылықтардың алдын алуға бағытталған іс-шараларды жалғастыра беретін болады.

Ардақты ағайын!

Қадірлі қауым!

Біз жыл сайын 31 мамырда Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске аламыз. Зұлмат заманда қаза болған жандардың рухына тағзым етеміз.

Өткен ғасырда Кеңес Одағына қарасты көптеген халық талай қиындықты бастан өткерді. Соның ішінде қазақ елі де зобалаң жылдардың тауқыметін тартты. Күшпен ұжымдастыру науқаны кезінде мал-мүлкінен айырылды. Жұртымыз алапат аштықтан қынадай қырылды, көп адам жан сауғалап, шетел асып кетуге мәжбүр болды. Сталиндік репрессия кезінде ұлтымыздың зиялылары, білімді, көзі ашық азаматтар жаппай қудаланды. Мыңдаған адам халық жауы атанып, аяусыз азапталды, сотсыз атылды. Ұлтымыз аз ғана уақыт ішінде Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров сияқты мыңдаған ең асыл перзенттерінен айырылды.

Қазақстан аумағында ГУЛАГ жүйесінің 11 лагері орналасты. «АЛЖИР» де – дәл сондай қасіретті жердің бірі. Мұнда жазықсыз жала жабылған 8 мыңға жуық әйел қамауда отырып шыққан. Олардың арасында Тұрар Рысқұлов, Сұлтанбек Қожанов, Темірбек Жүргенов, Бейімбет Майлин, Санжар Асфендияров сынды әйгілі тұлғалардың жұбайлары бар. АЛЖИР азабын көрген жандардың ұрпақтары қазір ортамызда отыр.

Саяси қуғын-сүргін – тек қазақ халқының басына түскен зобалаң емес. Мысалы, АЛЖИР-де алпыстан астам этнос өкілдері қамауда болды. Сондықтан сол қасіретті дәуірдің құрбаны болған, зардабын тартқан жұрттың бәрі осы нәубеттерден сабақ алуы керек. Мұндай кесапат ешқашан қайталанбауға тиіс. Ал қазіргі тарихи заманда бұл тек өзімізге ғана байланысты. Ұлт жылнамасындағы қаралы кезеңдерді жадымызда жаңғыртудың түпкі мәні осында.

Төл тарихымыздың ақтаңдақ беттерін ашу – ата-бабалардың және кейінгі ұрпақтың алдындағы қастерлі борышымыз. Соңғы жылдары бұл бағытта нақты жұмыс жүргізіліп жатыр. Осыдан 5 жыл бұрын Саяси қуғын-сүргін құрбандарын толық ақтау жөніндегі мемлекеттік комиссия құрылды. Көптеген сарапшылар мен ғалымдар үш жыл бойы тынымсыз еңбек етті. Мемлекеттік және мекемелік архив құжаттары егжей-тегжей зерттелді. Саяси қуғынға ұшыраған 300 мыңнан астам азамат ақталды. Екі жарым миллионнан астам материалдың құпия белгісі алынып тасталды. Комиссия зерттеген құжаттар негізінде 72 томдық жинақ дайындалды. Қуғын-сүргін кезінде Алашорда қайраткерлеріне қатысты қозғалған істер 12 том болып жарыққа шықты. Бұл еңбекті әзірлеу барысында бұрын еш жерде жария етілмеген құжаттар алғаш рет ғылыми айналымға енгізілді. Сондай-ақ Президент архивінің жанынан ХХ ғасырдағы саяси қуғын-сүргін құжаттарын зерттеумен айналысатын арнайы орталық ашылды. Бұрын құпия болып келген 700 мың құжат, яғни қылмыстық іс осы орталыққа тапсырылды. Бұл – шын мәнінде, елімізде бұрын-соңды болмаған өте ауқымды жұмыс. Ашығын айтуымыз керек, басқа мемлекеттерде осындай көлемді зерттеулер әлі жасалған жоқ. Мұның бәрі – зерттеуші мамандардың қажырлы еңбегінің нәтижесі. Мен ел тарихын зерделеуге белсене атсалысқан барша азаматтарға, соның ішінде Комиссия мүшелеріне шын жүректен ризашылығымды білдіремін. Олардың еңбегі міндетті түрде марапатталады. Қазіргі таңда ғалымдарымыз жиналған деректерді жүйелеп, бір ізге түсіріп жатыр. Бұл – ұлт келешегіне қажетті аса маңызды жұмыс.

Төл шежіремізді мұқият зерттеуіміз және терең білуіміз қажет. Бұл – аксиома. Ұлтымыздың тарихын білмей, ең бастысы, оны терең түсінбей, қазіргі заманғы түрлі саяси үрдістер туралы дұрыс пайым жасау мүмкін емес. Миллиондаған адамның тоталитаризм құрбаны болғанын жадымызда сақтау – қастерлі парызымыз. Тарихты бұрмалауға, сол кезеңдегі мемлекеттің адамгершілікке жатпайтын зұлым саясатын ақтауға мүлдем болмайды. Сондай-ақ тарихты саясаттың қолшоқпары етіп, популистік идеяларды насихаттайтын, ел ішіне іріткі салатын құрал ретінде пайдалануға жол бермеуге тиіспіз. Біздің қоғамда жоғары азаматтық жауапкершілік салтанат құруға тиіс. Қуғын-сүргін мен ашаршылықтан ең көп зардап шеккен қазақ халқы болса да, бұл бұрынғы кеңес мемлекетінде өмір сүрген барлық дерлік халықтардың басына түскен қасірет. Сондықтан мұндай нәубеттер ешқашан қайталанбауы үшін одан сабақ алу өте маңызды.

Халқымыз ұлы дала өркениетінің бірегей мәдени кодын сақтап келеді. Соның арқасында біз ел тағдыры сынға түскен қатердің бәрін еңсеріп, әрдайым ар-намысымызды биік ұстай білдік. Жұртымыз ең қиын күндердің өзінде ынтымақ, гуманизм, бауырластық сияқты құндылықтардан ажыраған жоқ. Түрлі нәубеттен жапа шеккендердің бәріне көмек қолын созды. Сол себепті өзара қамқорлық, жауапкершілік, төзімділік сияқты қасиеттер ұлттық болмысымыздың сипатына айналды.

Тарихқа деген көзқарас қай кезде де саяси ахуалдың ықпалында кетпеуге тиіс. Бірақ өкінішке қарай, қазір бұл барлық жерде үйреншікті жағдайға айналды. Күні кеше ғана жер-көкке сыйғызбай мадақталған тарихи тұлғалар ғалым-сымақтардың қалауымен жағымсыз адамға айналып сала береді. Керісінше, бір кезде атына қара таңба басылған саяси қайраткерлер түрлі насихатшылардың арқасында танымал болып шыға келеді. Ал қуғын-сүргінді ұйымдастырушылар мен орындаушылар қаһарманға айналып кетті. Біз жазықсыз қуғын-сүргінге ұшыраған мемлекет және қоғам қайраткерлерінің, ғалымдар мен дәрігерлердің, сондай-ақ, олардың туыстары мен жұбайларының есімін ұмытпауымыз керек. Бірақ қандай ауыр болса да, өткен күндердің қасіреті еліміздің дамуына, өсіп-өркендеуіне кедергі болмауға тиіс. Бүгінгі ахуалға өткеннің өлшемімен қарап, үнемі кешегі күнмен өмір сүруге болмайды. Тарихқа барынша кең ауқымда қараған жөн. Біз тағдырдан теперіш көрдік деген ойдан арылуымыз қажет. Өткенге жалтақтау – әлсіздіктің белгісі.

Қазақ халқы тәуелсіз және егемен ел болу жолында сан түрлі қиындықты артқа тастап, көптеген сын-қатерді еңсерді. Сондықтан, тәуелсіздік – бәрінен қымбат қастерлі ұғым екенін санаға сіңіруіміз қажет. Жалпыұлттық бірлігімізді көздің қарашығындай сақтап, мемлекеттігімізді нығайту маңызды. Тағы да қайталап айтамын: өткенді ұмытпай, төл тарихымызға құрметпен қарау – дұрыс, демек, біз тек алға қарай жүріп, жарқын болашаққа ұмтылуымыз керек.

Біз стратегиялық бағдарымызды берік ұстанып келеміз. Әділетті Қазақстанды құру үшін ауқымды реформалар жасап жатырмыз. Үш жыл бұрын жалпыұлттық референдум өткізіп, Ата Заңымызға өзгерістер енгіздік. Сол арқылы еліміздің тұрақты дамуына мызғымас негіз қаладық. Мемлекеттің саяси жүйесін түбегейлі жаңғыртып, Парламенттің құзыретін кеңейттік, Үкіметтің жауапкершілігін күшейттік. Конституциялық Сот құрылды. Азаматтардың мемлекеттік маңызы бар шешім қабылдауға қатысу мүмкіндігі едәуір артты. Ауыл және аудан әкімдері тікелей сайланатын болды. Бұл қадам қоғамның билікке деген сенімін нығайта түсті. Заң мен тәртіп үстемдігін орнықтыру, әйелдердің құқығы мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жүйелі реформалар жүзеге асырылды. Осы бағытта Парламент тиісті заңдар қабылдады. Бұл – елімізді жан-жақты жаңғыртуды көздейтін ауқымды жұмыстың бір бөлігі ғана. Алдымызда қыруар шаруа күтіп тұр. Шын мәнінде реформалардың нәтижесіне ұлтымыздың сана сезімі, тіпті болмысы өзгере бастады.

«Таза Қазақстан» жалпыұлттық жобасы – соның айқын дәлелі, халық бұл ұзақмерзімді стратегияны жаппай қолдады. Біз қазір бір ел болып Әділетті мемлекет пен берекелі қоғам құрып жатырмыз. Осы ортақ іске азаматтарымыз белсене қатысуда. Халқымыздың реформаларға деген сенімі зор. Себебі жұртымыз – жасампаз әрі жаңашыл.

Елімізде жаңа саяси және сайлау мәдениеті орнығып келеді. Қоғамда әр алуан пікір болса да, тұтас елдің мақсат-мұраты – бір. Жұртшылық масыл болу, орынсыз сын айтып, мін тағу секілді теріс қасиеттерден жирене бастады. Біз еңбекқор, білімпаз және озық ұлт болуға ұмтылған елміз. «Заң және тәртіп» мемлекетіміздің басты бағдарына айналуда. Елімізде саналы, сапалы қоғам қалыптасуда. Жүргізіліп жатқан реформалардың мақсаты да – осы. Бұл тарихи мағынасы бар жұмыс тоқтамайды, жалғаса береді. Біз ұлттық болмысымызды бекемдеп, ынтымақ-бірлігімізді нығайта береміз.

Қадірлі қауым!

Бүгінгі жиынға жастар да қатысып отыр. Сіздерге айтарым: төл тарихымызды терең білу өте қажет. Бірақ бұл тек өткен күнмен өмір сүру деген сөз емес. Әрбір жас келешекке айқын көзқараспен қарап, нық қадам басуы керек. Қазіргі заман өте күрделі, бұрын болмаған үрдістер пайда болып жатыр. Жасанды интеллектінің бүкіл қоғамдық дамуға қандай ықпалы болмақ екені әлі толығымен зерттелмеген. Адамзатқа төнетін қауіп-қатерлер аз болмайды. Сондықтан ең алдымен жастарымыз бұлыңғыр келешекке толық дайын болуға тиіс. Бұл мақсатқа жету үшін өскелең ұрпақтың көзі ашық, көкірегі ояу, ұқыпты, тәртіпті, жинақы болуы керек. Абайша айтқанда, «ғылым таппай мақтанбауы» қажет. Егемен ел болудың қадір-қасиетін түсініп, тәуелсіздігімізді қорғауға қашанда дайын болуы керек. Сонда біздің мемлекеттілігіміз – мығым, болашағымыз – баянды болары хақ. Мен отаншыл ұл-қыздарымыздың жасампаз күш-жігеріне сенемін. Жолдарыңыз әрдайым ашық болсын!

Еліміз аман, жұртымыз тыныш болсын!

Баршаңызға рақмет!