Түркістан облысының әкімі Нұралхан Көшеров Мақтаарал ауданына жұмыс сапары барысында Атакент кентінде орналасқан «Мақта және бақша ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясы» ЖШС-де болып, атқарылған жұмыстар және жоспарымен танысты. Шаруақожалық төрағаларымен кездесіп, ұсыныстарын тыңдады.
Қазақ ғылыми-зерттеу институтының меншігіндегі «Мақта және бақша ауыл шаруашылығы тәжірибе станциясы» ЖШС-нің мақсаты – мақта саласын дамытуда кең көлемде ғылыми-техникалық қызмет көрсетіп, мақтаны, бақша дақылдарын және көп жылдық шөптерді қолданудың жаңа мүмкіндіктерін ашу. Мұнда 54 қызметкер бар. Ғалымдары тарапынан 115 кітаптар, монографиялар, ұсыныс кітапшалар, әдістемелік нұсқаулықтар мен ғылыми еңбектер жинақтары жарық көрді. 2000-2025 жылдардағы зерттеулердің нәтижесінде тәжірибе станциясы селекционерлері бәсекеге қабілетті 13 жаңа мақта сортын шығарды. Отандық мақта сорттары облысымыздағы мақта егісінің 55-60%-ын құрайды.
Тәжірибе станциясы ғимаратында өңір басшысы шаруа қожалық төрағаларымен кездесіп, көктемгі дала жұмыстарына дайындық барысын талқылады. Шаруалардың ұсыныс-пікірлерін тыңдап, сұрақтарына жауап берді. Кездесуде кәсіп иелері отандық мақта сорттарынан шит дайындау үшін мемлекеттік қолдаулар көрсету, «Ауыл аманаты» бағдарлама аясында берілетін несие, арнайы техника алу сияқты өзекті мәселелерді көтерді.
Аймақ басшысы мемлекеттік бағдарламаларға тоқталып, қарастырылған мүмкіндіктер туралы баяндады. Биыл «Тұқым шаруашылығын қолдау» бағдарламасы арқылы отандық «Мақтаарал-4011», «Мақтаарал-5027» сорттарының бірінші және екінші репродукциялы тұқымдарының 50%-ы, элита тұқымдарының 70%-ы субсидияланады.
– Бүгінде Үкімет тарапынан тұқым шаруашылығына бірқатар бағдарлама арқылы қолдау көрсетіліп келеді. Сондай-ақ, техника мен жабдықтарды сатып алуға кеткен шығынның жартысын өтеуге мүмкіндік қарастырылған. Одан бөлек, минералды тыңайтқыштар мен зиянды организмдерге қарсы қолданылатын преператтарды алуға қолдау көрсетілмек. Мемлекет тарапынан жеңілдетілген жанар-жағармай мен «Кең Дала» бағдарламасының аясында кредиттік ресурстар қарастырылған. Өңірде «Ауыл аманаты» бағдарламасы 2023 жылдан бері жүзеге асырылуда. Тиімділігі мол, – деді Нұралхан Көшеров.
Облыс басшысы аудандағы Ақ алтын елді мекенінде өткен жылы іске қосылған «ZHANASSYL» мақта өңдеу зауытының жұмысын бақылады. Индустриалды аймақта орналасқан жобаның жалпы құны – 2,5 млрд. теңге. Өндірілген өнімнің 80 %-ы Тәжікстан, Қырғызстан, Чехия, Қытай елдеріне экспортталуда. Мұнда 60 адам қызмет етеді. Зауыт соңғы үлгідегі заманауи технологиялармен жабдықталған. Жылына 60 мың тонна мақта талшығын қайта өңдейтін зауытта жиым-терім науқаны кезінде 70-ке жуық жергілікті тұрғын жұмыспен қамтылады. Өткен жылы кәсіпорын 15 мың тонна мақта қабылдаған.
Осы күні Нұралхан Көшеров Мақтаарал аудандық Ұлттық қауіпсіздік комитетінің жаңа ғимаратында болды. 1984 жылы соғылған ғимаратқа күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, биыл пайдалануға тапсырылған. Екі қабатты ғимараттың жалпы алаңы – 335 шаршы метр.
Облыс әкімінің орынбасары Ертай Алтаев жұмыс сапарымен Сайрам ауданына барып, бірқатар әлеуметтік және инфрақұрылымдық нысандардың жұмысымен танысып, тұрғындармен кездесті.
Ең алдымен Қарабұлақ ауылын ауыз су жүйесімен қамтамасыз ету жобасының құрылыс жұмыстарымен танысты. Қарабұлақ ауылында қазіргі таңда 53 мыңнан астам халық бар. Ауылда орталықтандырылған ауыз су жүйесі жоқ. Осы уақытқа дейін ауыл тұрғындарын ауыз сумен қамтамасыз етіп, мәселені түбегейлі шешу проблемасы тұрғындар тарапынан жиі көтеріліп келген болатын.
Бүгінгі таңда «Қарабұлақ ауылын ауыз су жүйесімен қамтамасыз ету құрылысы» жобасы жүзеге асырылуда. Биыл облыстық бюджет есебінен қаржы қарастырылып, су резервуарларының қоршау, су ұңғысын қазу және су құбырларын орнату жұмыстары жүргізілуде. Жоба толығымен іске асырылғаннан кейін ауыл тұрғындары ауыз сумен тұрақты түрде қамтамасыз етіледі.
Облыс әкімінің орынбасары ауданға жасаған сапары барысында Сайрам, Түлкібас және Төлеби аудандарындағы құқық қоғау органдарының қатысуымен мәжіліс өткізді. Онда өңірлердегі саяси қоғамдық ахуалдың жай-күйі сараланып, алдағы міндеттер пысықталды. Жиында өзекті мәселерді шешу, оларды алдын алу бағытында нақты тапсырмалар жүктелді.
Мұнан соң Ертай Кенжебекұлы Қарабұлақ ауылының мәдениет үйінде болып, ғимараттың қазіргі жағдайымен танысты. 1977 жылы салынған ауылдық мәдениет үйінің тозығы жетіп, ғимарат күрделі жөндеуді қажет етеді. Жауаптыларға ғимарат құрылысы үшін сметалық құжаттамаларын әзірлеу жөнінде тапсырма берілді.
Ауданға жасаған жұмыс сапары Қарабұлақ ауылында орналасқан №41 Жамбыл атындағы жалпы орта мектебінде жалғасып, мектептің ахуалы ортаға салынды. 1968 жылы 904 оқушы орынға арналып салынған мектепте бүгінде 1 428 оқушы білім алуда. Мектептің тозығы жетуіне байланысты техникалық қорытынды алынған. Егер ескі ғимарат бұзылса орын тапшылығымен 3 ауысымға өту қаупі туындайды.
Бұл мәселені шешу мақсатында мектепке қосымша 500 орындық оқу корпусын салу үшін сметалық құжат әзірленген. Облыс әкімінің орынбасары мәселені арнайы хаттамаға түсіріп, бақылауға алынатынын жеткізді.
Түркістан облысының барлық аудан, қалаларында «Мансап» орталықтарының ұйымдастыруымен бос жұмыс орындарының жәрмеңкесі өтті. Шараға пробация қызметі есебінде тұрған азаматтар, бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған тұлғалар мен мүгедектігі бар адамдар қатысты. Жәрмеңкелерде «Жастар практикасы», «Қоғамдық жұмыстар», «Әлеуметтік жұмыс орындары», «Күміс жас» сынды бағдарламалар арқылы бос вакансиялар ұсынылды.
Бұл шара әлеуметтік осал топтарға қолдау көрсетуге, олардың тұрақты жұмыспен қамтылуына және кәсіби бейімделуіне ықпал етуді көздейді. Жұмыс іздеушілер жұмыс берушілермен тікелей кездесіп, сұхбаттасты. Сондай-ақ, еңбек нарығындағы мүмкіндіктер туралы толық ақпараттар алды. Нәтижесінде жәрмеңкелерге 529 жұмыс беруші қатысып, 2 мыңнан астам бос жұмыс орындары ұсынылды. Сондай-ақ, 2318 тұрғын жәрмеңкеге келіп, 1205 адамға тұрақты және уақытша жұмыс орындарына жолдама берілді.
Айта кетейік, жыл соңына дейін бекітілген кестеге сәйкес, облыста 84 рет бос жұмыс орындары жәрмеңкесі мен 38 рет ашық есік күндерін өткізу жоспарланған. Осы жұмыстардың аясында 14 мыңнан астам адамды жұмыспен қамту көзделген.
Маңызды құжат Мемлекет басшысының қол қоюына жіберілді.
Енді Түркістан еліміздің мәдени-рухани астанасы мәртебесіне ие болады. Сондай-ақ заң жобасы шаһарды туристік орталық ретінде одан әрі дамытуға бағытталған. Басты мақсат — ғасырдан-ғасырға сақталып келе жатқан ескерткіштерді қорғауға алу және ұрпаққа жеткізу. Бұл бойынша археологиялық резерват құрылады.
Түркістан қала әкімдігі мен мәслихатына 44 түрлі жаңа өкілеттіктер беріледі. Арнайы сәулет жоспарлары әзірленеді. Қаланың дизайн коды дайындалады. Туристік әлеуетін халықаралық деңгейге көтеру жұмыстары жанданады. Осы заң шеңберінде Жер кодексіне өзгерістер енгізіліп, мемлекеттік қажеттілік үшін алынған жерлерге әлеуметтік нысандар салынады. Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне жүргізіліп жатқан зерттеулер 3 жылды қамтыды. Биыл аяқталады. Қорытындысына қарай тиісті министрліктермен бірлесіп жұмыс атқарамыз.
Отырыс барысында Сенат Төрағасы Мәулен Әшімбаев заң қолданысқа енгеннен кейін оны кең ауқымда іске асыру қажеттілігіне айрықша тоқталды. Түркістанның рухани мазмұнына ерекше мән беріп, елге танытуда тың бағытта белсенді әрекетке көшу керектігін атап айтты. Талқылау кезеңінде депутаттарды алаңдатқан сұрақтарға вице-министрлермен бірге жұмысшы топтың мүшесі әрі облыс әкімдігінің өкілі ретінде жауап бердім.
Түркістанға ресми мәртебе берілуі тек символикалық атаумен шектелмейді. Шаһар ежелден білім мен ғылымның, өркениет пен мәдениеттің ордасы болған. Енді жаңа заманның ағымына сай әлеуметтік-экономикалық, туристік, мәдени-рухани бағыттарда таныла түсетін болады. Осы орайда Түркістан жұртшылығына мәртебелі міндет пен ерекше жауапкершілік жүгі артылып отыр.
@ Түрістан облысы әкімінің орынбасары — Бейсенбай Тәжібаев
Сауран ауданының Шорнақ ауылдық округінде этносаралық татулықты насихаттау мақсатында түсіндірме жұмыстары жүргізілді.
Сауран аудандық аумақтық басқармалар үйінің мәжіліс залында Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы «Қоғамдық келісім» КММ-і Сауран аудандық филиалының басшысы Арсылан Раматуллаев ауыл тұрғындарымен кездесу өткізді.
Кездесу барысында этносаралық татулықты сақтау, қоғамдық келісімді нығайту, дау-дамайдың алдын алу бағытында келелі ойлар айтылды. Ауыл белсенділері Шорнақ ауылдық округінде этносаралық ахуал тұрақты екендігін айта келе, ауылдағы өзекті мәселелерді филиал басшысы Арсылан Раматуллаевпен бірге талқылады.
Шорнақта өткен кездесуде ел бірлігін нығайту төңірегінде ұсыныс-пікірлер тыңдалды. Бұл ретте, тұрғындар өздерін толғандырған сұрақтарын қойып, жауаптар алды.
Сауран ауданының Ораңғай ауылдық округінде этносаралық татулықты насихаттау Қазақстан халқы ассамблеясының 30 жылдығы аясында түсіндірме жұмыстары жүргізілді.
Жиынға Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы «Қоғамдық келісім» КММ-і Сауран аудандық филиалының басшысы Арсылан Раматуллаев, Ораңғай ауылдық округінің әкімі Берік Қуандықұлы,мәслихат депутаты Абдулрашид Жусупов,қоғамдық медиатор Гүлнара Өстемірқызы және ауыл тұрғындары қатысты.Кездесу барысында этносаралық татулықты сақтау, қоғамдық келісімді нығайту, дау-дамайдың алдын алу бағытында келелі ойлар айтылды. Ауыл тұрғындары Ораңғай ауылдық округінде этносаралық ахуал тұрақты екендігін айта келе, ауылдағы өзекті мәселелерді филиал басшысы Арсылан Раматуллаевпен бірге талқылады.
Ораңғайда өткен кездесуде ел бірлігін нығайту төңірегінде ұсыныс-пікірлер тыңдалды. Бұл ретте, тұрғындар өздерін толғандырған сұрақтарын қойып, жауаптар алды
Сауран ауданының Яссы ауылдық округінде этносаралық татулықты насихаттау Қазақстан халқы ассамблеясының 30 жылдығы аясында түсіндірме жұмыстары жүргізілді.
Жиынға Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы «Қоғамдық келісім» КММ-і Сауран аудандық филиалының басшысы Арсылан Раматуллаев, Яссы ауылдық округінің әкімі Сыздық Хамзаұлы, қоғамдық медиатор Гүлнара Өстемірқызы және ауыл тұрғындары қатысты.Кездесу барысында этносаралық татулықты сақтау, қоғамдық келісімді нығайту, дау-дамайдың алдын алу бағытында келелі ойлар айтылды. Ауыл тұрғындары Яссы ауылының тұрғындары ауылдағы этносаралық қақтығыстардың алдын алу барысында жақсы жұмыстар жүргізіліп жатқандығын баяндады.
Яссыда өткен кездесуде ел бірлігін нығайту төңірегінде ұсыныс-пікірлер тыңдалды. Бұл ретте, тұрғындар өздерін толғандырған сұрақтарын қойып, жауаптар алды
Қазақстан Республикасы Президентінің кеңесшісі – Баспасөз хатшысы Берік Уәлидің aikyn.kz сайтына берген сұқбаты.
– Берік Уәлиұлы, жуырда Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен Үкіметтің кеңейтілген отырысы өтті. Мемлекет басшысы аталған жиында еліміздің даму мақсаттарына сай келетін көптеген міндетті белгіледі. Оның ішінде қандай маңызды бастамаларды атап айтар едіңіз?
– Бұл – жыл сайын дәстүрлі түрде өтетін өте кең форматтағы басқосу. Жиында Үкімет мүшелерінің алдағы жылы атқаратын қызметінің негізгі бағыт-бағдарына басымдық беріледі. Сондықтан кеңейтілген отырыстағы Президенттің кез келген тапсырмасы мен бастамасы еліміздің дамуы үшін аса маңызды. Қасым-Жомарт Кемелұлы саясаттағы ұтқырлықты әлеуметтік-экономикалық дамудағы нақты қадамдармен үйлестіруді жөн санайды. Яғни, түбегейлі өзгерістерге жол ашқан реформалардың орындалуы еліміздің әл-ауқатынан да көрініс табуға тиіс. Осы ретте бір жыл бұрын жаңадан жасақталған Үкіметке өте үлкен жауапкершілік жүктеліп отыр. Өйткені Президентіміз айтқандай, қазіргі кезең жаһан жұртшылығына жеңіл тиіп отырған жоқ. Ірі державалар арасындағы әртүрлі текетірес, соның ішінде экономикалық санкциялар саясатын күшейту, әр жерде маздаған кикілжіңдер мен бейбіт тұрғындардың мазасын қашырған қарулы қақтығыстар бүгінде әлем елдерін қатты алаңдатады. Сондай-ақ соңғы жылдары климаттық өзгерістер де анық байқала бастады. Технологиялық жарыс нәтижелері бұрын-соңды болмаған бәсекелестік тудырды. Міне, осы іспетті сын-қатерлер елімізді барлық салада бетпе-бет келетін күрделі күрмеулерді дер кезінде, тіпті алдын ала шешіп отыруға міндеттейді. Шиырып айтқанда, көрпеге қарай көсілетін уақыт келді. Мемлекет басшысы бюджет қаражатын оңтайлы жұмсау, мемлекеттік құрылымның тиімділігін арттыру, артық шығынды болдырмауға баса мән беру керегін қадап айтты. Президент баяндамасының негізгі жүлгесі осыған саяды.
– Мемлекет басшысы биылғы баяндамасында да экономикалық даму мәселелеріне көп тоқталғанын байқадық…
– Экономика – мемлекеттік дамудың негізгі өзегі. Әлбетте, отандық экономика, жоғарыда айтқандай, күллі әлемде орын алып жатқан түрлі тартыстың салдарын сезініп отырғаны белгілі. Өйткені біздің басты қағидатымыз бойынша, Қазақстан – әлемдік қауымдастықтың белсенді мүшесі. Бұл экономикаға да тиесілі ұстаным. Сондықтан жаһандық сауда тізбегіне келтірілетін қандай да бір нұқсан біздің экономикамызға да әсер етпей қоймайды. Осы жағдайда орнықты дамуды қалай қамтамасыз етеміз деген орынды сауал туады. Бұл жөнінде Президент бұған дейін де айтып келеді. Үкіметтің кеңейтілген отырысында осы бағыттағы стратегияны тағы да пысықтап, Үкімет пен құзырлы органдар басшылары үшін негізгі мәселелерді қайтара еске салды. Мәселен, ел экономикасын әртараптандыру – өте маңызды бағыт. Соның ішінде осыған дейін оң өсім тіркеліп келе жатқан өңдеу өнеркәсібіне барынша жағдай жасалып жатқанына тоқталды. Ерекше назар аударатын дүние, ірі өнеркәсіп жобаларының іске асырылуы баяу жүріп жатқанын сынға алды. Оны елден шығарылған заңсыз активтерді қазынаға қайтару ісімен қатар жүргізу қажеттігін айтты. Үкіметке орта буындағы кәсіпорындар шоғырын қалыптастыру туралы тапсырма берді. Қазір әлемде көптеген ел тиімді пайдаланып отырған туризм саласынан да қаржы табуды жөн санайтынын жеткізді. Агроөнеркәсіп кешенінің әлеуетін арттыру бағытындағы маңызды бастамалар бар. Екінші деңгейлі банктердің экономиканы қаржыландыруы тұрғысынан нақты міндеттер жүктеді. Игерілуі күрделі кен орындарын экономикалық айналымға қосу туралы ойымен бөлісті.
Тағы бір мән беретін мәселе бар: Үкіметтің кеңейтілген отырысында қосымша құн салығын көтеруге қатысты ұсыныс айтылғаны баршаға аян. Бұл жайт қоғамда қызу талқыланды. Қарапайым жұртшылықтан бастап сарапшыларға дейін осыған қатысты ойларымен бөлісті. Президент те аталған мәселеге жіті көңіл бөліп, өткен аптада отандық бизнес өкілдерімен кездесуде өзінің пікірін жеткізді. Мемлекет басшысы кез келген реформаны жан-жақты сараптап, байыппен жүргізген жөн екенін атап өтті. Президент бұл тарапта түрлі нұсқаны қарастырып, қосымша құн салығының мөлшерлемесі сараланып белгіленуге тиіс екеніне ерекше мән берді. Үкіметтің бұл бағыттағы жұмысы бизнес, қоғам, сарапшылар мен депутаттардың, яғни барлық тараптың пікірі ескеріле отырып жалғасуы керегін қадап айтты.
Осылайша, Мемлекет басшысы стратегиялық бағыттарды белгілеп, желдің қай жақтан соғатынын, оған қарсы амалдарды санамалап айтып берді. Енді Үкімет мүшелері мен басқа да тиісті органдар осы міндеттерді орындауға жан-тәнімен кірісіп, бүкіл күш-жігерін жұмылдыруы керек. Бұл ретте Президент экономиканың барлық саласына инвестиция тартудың өте өзекті екенін атап көрсетті.
– Шынында, Қасым-Жомарт Тоқаев шетелден инвестиция тарту жөнінде жиі айтты. Жалпы, елімізде қазіргі инвестициялық климат қандай?
– Мемлекет басшысының бастамасымен елімізде Инвестициялық штаб құрылғанын жақсы білесіздер. Бұл бюрократиялық кедергілерге, топтық мүдделерге қарсы тұратын, құқықтық тұрғыдан инвесторды қорғай алатын қабілетке ие институтқа айналуға тиіс. Штабтың тиімді жұмыс істеуіне қажетті барлық жағдай жасалып, оның орындалуын Қасым-Жомарт Кемелұлы тікелей бақылауында ұстап отыр. Дегенмен Президент Үкіметтің міндеті инвесторлардың жекелеген мәселелерін шұғыл шешу ғана емес, еліміздегі жалпы инвестициялық ахуалды жақсарту екенін ерекшелеп айтты. Былтыр жыл соңында республикалық басылымдарға жазған мақаламызда да атап өткенбіз, Президент 2024 жылы жиырмадан астам мемлекетке сапармен барды. Көптеген халықаралық жиынға қатысты. Соның бәрінде ең әуелі мемлекеттер басшыларымен және шетелдік бизнес өкілдерімен кездесіп, еліміздегі шешімін таппай жатқан салаларға қаражат тартуға тікелей бастамашы болып келеді. БҰҰ мәліметтеріне сәйкес, Қазақстан экономикаға инвестиция тарту көрсеткіштері бойынша айтарлықтай табысқа қол жеткізді. Бірақ Президент оған тоқмейілсуге болмайтынын жеткізді. Өйткені біріншіден, елімізде бюджет тапшылығы орын алып отыр. Инвестицияның азаюын бюджет есебінен өтеу қысқамерзімді ғана нәтиже беретінін тілге тиек етті. Сол себепті өңірлерге, Алматы қаласына құйылатын шетел инвестициясын арттыру міндеті қойылды. Үкіметтен барлық деңгейде, яғни орталық болсын, ірі қалаларымыз болсын, өңірлеріміз болсын, инвестор әкелуге қолайлы жағдай жасайтын біртұтас экожүйе құру талап етіледі. Екіншіден, қазір әлемде сирек кездесетін металдарды өндіру мен өңдеуге артып келе жатқан сұранысты тиімді пайдалану керек. Осы мақсатта еліміздің әлеуетін дұрыс іске асырған жөн. Мәселен, Үкімет басшысы елімізде аталған бағытта 17 кен орны ашылғанын айтты. Оның ішінде литийдің орны ерекше. Міне, осы салаға инвестиция тартылса, озық технологиялар келсе, шетелдік және отандық инвесторларға бірдей жағдай жасалса, еліміздегі инвестициялық климатты айтарлықтай жақсарта түсетіні анық. Қазір бұл тарапта геологиялық барлау жұмыстарын жүргізу үшін инвесторларға үлкен мүмкіндік беріліп отыр. Яғни, олар өз шығындары есебінен әрі барлау жүргізеді, әрі жер қойнауын пайдалану құқығына ие болады. Осы ретте елімізде Жер қойнауын пайдалану бойынша реформа жүргізіліп, оның заңнамалық платформасы әзірленіп жатыр. Жалпы былтырғы құйылған қаржы көлемі алдыңғы жылмен салыстырғанда шетелдік инвестицияның біршама кемігенін көрсетеді. Бұл – түсінікті. Себебі қазір дүниежүзі бойынша инвестицияға талас жүріп жатыр. Елдің орнықты дамуын қамтамасыз етуде инвестицияның рөлі өте үлкен. Мемлекет басшысы экономикаға инвестиция тарту еліміздің әлемдік картадағы орнын анықтайтынын айтып, бұл істің мәні зор екенін жеткізді.
– Инфрақұрылымды дамыту мәселелерінде айтылған жобалар қаншалықты орындалады?
– Кейінгі жылдары еліміздің бірқатар қаласының жылу жүйелері қыстың көзі қырауда апатқа ұшырағаны қоғамға мәлім. Мұндай оқиғалардың елдің беделіне нұқсан келтіретіні де күмәнсіз. Осы орайда Президент нарық талабына сай тариф саясатын қайта қарауды тапсырды. Өйткені ТМД елдеріндегі баға біздің нарықтан әлдеқайда жоғары. Бұл – контрабандалық қылмысты өршітетін жағдай. Тіпті, шекара бағандарының астынан тоннель қазып, жанар-жағармай тасыған оқиғалар орын алғанын құзырлы органдарымыз анықтады. Сондықтан энергияға, жылуға, суға қатысты тұтыну бағаларын өзгерту коммуналдық нысандарды дер кезінде жаңа стандарттарға бейімдеуге мүмкіндік беретінін ұмытпаған ләзім. Президент айтқандай, ескірген энергетикалық нысандарды инновациялық стансалармен алмастыру керек. Қуат көзі тапшылығы артқан сайын атом энергиясын пайдалануға сұраныс күшейеді. Бұл тұрғыда Қазақстан атом өнеркәсібіне қажетті отын көзінің үлкен қорына ие екені белгілі. Яғни, уранға бай елміз. Сонымен қатар электр желілерін біріктіру, газ-бу қондырғылары мен құбыр желілерінің құрылысын аяқтау туралы нақты тапсырмалар жүктелді.
Қазақстан соңғы жылдары көлік-транзит инфрақұрылымы бойынша өте ауқымды жобаларды жүзеге асырып жатыр. Қытайдан Еуропаға жеткізілетін жүк тасымалының Қазақстан аумағы арқылы өтуін қамтамасыз ету үшін автокөлік жолдарымен бірге темір жолдар, теңіз арқылы тасымалдау ісі жолға қойылып, көптеген нысан пайдалануға берілді. Мемлекет басшысы Үкіметтің кеңейтілген отырысында Транскаспий бағдарын дамыту аясында «Мойынты – Қызылжар» бағытында жаңа темір жол құрылысын бастауды, Қызылжар бекетінен Ақтау портына дейінгі күре жолдың көптеген учаскесін жаңғыртуды тапсырды. Сонымен қатар «Алтынкөл – Жетіген» темір жолын кеңейту міндетін жүктеді. Мұның бәрі Қытай мен Орталық Азияның арасындағы көлік дәлізін дамытуға септігін тигізбек. Былтыр еліміздің бірқатар қаласының әуе терминалдары жаңадан салынып, пайдалануға берілді. Осы орайда ел аумағында халықаралық әуе хабын құру ісі қолға алынғанын атап айту керек. Президент жүк және жолаушылар терминалдарын, логистикалық орталықтарын, заманауи қызмет көрсету орындарымен қамтылған толық экожүйені құруды міндеттеп отыр. Бұл салаларда да Қазақстан өзінің экономикасына тиесілі пайдадан қағылмауы қажет. Қауіпсіздік Кеңесінің алдағы отырысы осы көлік-транзит, логистикалық әлеуетті дамыту тақырыбына арналады.
– Цифрландыру саласында жетекші рөлге ие бола аламыз ба?
– Қазір әлемдік сауда электронды жүйеге көшкені белгілі. Еліміз мемлекеттік қызмет көрсету саласын цифрландыру бағытында үлкен жетістікке жетіп отыр. Бұл тарапта көптеген дамыған елдердің цифрлы жүйесінен озық екенімізді мақтанышпен айтуға болады. Дегенмен бұл сәт сайын дамитын сала болғандықтан, ақпараттарды қорғау, аталған экожүйені ұдайы дамыту ісі өте өзекті. Ақпарат құралдарынан америкалық және қытайлық платформалардың өзара бәсекесі туралы оқып, біліп отырмыз. Айталық, Қытай тарапы бар-жоғы 6,5 миллион долларға DeepSeek платформасын жасады. Оның тиімділігі миллиардтаған доллар жұмсалған платформалардан асып түсті. Міне, осындай қазіргі заманның сұранысын жетік біліп қана қоймай, оны Қазақстан қоғамына дендеп енгізу мақсатында Мемлекет басшысы жасанды интеллекті саласындағы озық ойлы тұлғалармен жиі кездеседі. Жуырда ғана осы саладағы қытайлық кәсіпкер Ли Кай Фуды қабылдаған болатын. Үкіметтің кеңейтілген отырысындағы сөзінде де қытай тәжірибесін кеңінен зерделеу жөнінде тапсырма беруі бекер емес. Бұл салада біз бағындыратын биіктер әлі алда. Жалпы, цифрландыру саласына мыңдаған маман даярлаудан бастап, елордада Al-Sana жасанды интеллектіні оқыту орталығын ашуға дейін бұл бағытта жүйелі жұмыс жүргізіліп жатыр деуге болады. Сонымен қатар жаңа қауіп-қатерлер де бар. Қазіргі кезде кибералаяқтықтан қорғану мәселесі өте маңызды. Осы қылмыстық істердің 80 пайызының әшкереленбей қалуы арнайы құзырлы органдарымыздың цифрлы әлеуетін әлі де жетілдіруін қажет етеді. Өйткені мемлекет үшін азаматтардың қауіпсіздігі ең басты орында болуы керек.
– Әлеуметтік салада мемлекет қолдауымен іске асырылып жатқан жобалар туралы нақты не айтар едіңіз?
– Президент мемлекеттің әлеуметтік міндеттемелерді орындауына баса мән береді. Бұдан бұрынғы несиелердің белгілі бір бөлігін өтеу, атаулы әлеуметтік көмек беру, жәрдемақы беруді жүйелеу сынды халық көңілінен орын алған бастамаларынан бөлек, қазіргі кезде денсаулық сақтау мен білім және ғылым салаларындағы жобаларды әділ қаржыландыруға назар аударып отырғанын атап айту керек. Оның барлығы заңнамалық тұрғыдан негізделді. Ауылдарда алғашқы дәрігерлік көмек көрсететін 460 нысан пайдалануға берілді. Тағы 200-ге жуық нысан жыл соңына дейін беріледі. Биыл 32 ауруханаға жөндеу жүргізілмек. Президент осы ауқымды жұмысты ширатуға тапсырма берді. Сонымен қатар келесі жылы барлық аудандық ауруханаларға жаңғырту жұмыстары жүргізіледі. Осыған дейін ел көңілінен орын алған «Жайлы мектеп» жобасы биыл аяқталады. Оның басым бөлігіне сыбайлас жемқорлық фактілерінен өндірілген қаржы пайдаланылғаны белгілі. Үш жыл ішінде Президент тапсырмасымен тағы 1 300 мектеп жаңғыртылады. Ең бастысы, биыл «Жұмысшы мамандықтары жылы» деп жарияланды. Атаулы жыл аясында сұранысқа ие кадрлар даярлауға, еңбек адамының абыройын арттыруға үлкен мән беріледі. Мемлекет басшысы азаматтардың өтінішіне құлақ асу қажеттігін айтты. Өйткені әр өтініштің артында адам тағдыры бар. Бұл ретте мемлекеттік аппараттың тиімділігін арттыру міндеті қойылып отыр.
– Президент баяндамасында көпшіліктің назарын аударғаны – елімізді лақап атпен атаушыларға қатысты сөзі. Мемлекет басшысы елдің бет-бейнесін қалыптастыруда қоғамдағы барлық үдерісті қадағалайтынын байқадық…
– Әлбетте. Қазір адамдар әлеуметтік желілердегі қажетті-қажетсіз ақпарат тасқынынан өзін қорғай алмай, сана сүзгісінен өткізбей, әртүрлі ойдың жетегіне оңай ілесетінін байқауға болады. Бұл, өкінішке қарай, кейбір азаматтарымыздың алтын уақытын тиімді пайдалана алмайтынын, жеңіл-желпі бөстекі сөзге үйір екенін меңзегеннен айтылған пікір болатын. Мемлекет азаматтардың қалауын шектемейді. Бірақ әлеуметтік желіні де тиімді пайдаланып, табыс табуға, қоғамдық ой-сананы озық ету үшін үлес қосуға болады. Сондықтан әлдекімдердің қарау ниетінен, тіпті қоғамдық пікірді манипуляциялаудан туатын, мемлекет беделіне нұқсан келтіретін арзан сөздерді қоғам болып тыйған ләзім. Президент осыған үндеді. Еліміздің жақсы атын ел азаматтары шығарады. «Заң мен тәртіп» қағидаты да осыған негізделген. Біз өзіміздің құқығымызды қалай қорғасақ, мемлекетіміздің де беделін солай сыйлауға әрі қорғауға тиіспіз. Сонда ғана еліміздің еңсесі көтеріледі. Сол үшін бір-бірімізді бекер жәбірлемей, ортақ игі іске жұмылып, мемлекетшілдік сананы орнықтыра бергеніміз жөн. Қадыр Мырза Әлінің «Тәуелсіздікті сәт сайын қорғау керек» деген қанатты сөзі бар. Мемлекеттің ар-намысы әр азаматының ұяты мен ожданына айналуы керек.
Түркістан облысында «Жұмысшы мамандықтар жылын» өткізу жөніндегі өңірлік жоспар бекітілген. Бұл бағытта ауқымды шаралар жүзеге аспақ. Түркістан облысының әкімі Нұралхан Көшеровтің төрағалығымен өткен мәжілісте Президент тапсырмасын жүзеге асыру бойынша жүргізіліп жатқан жұмыстар талқыланды. Онда облыс әкімі барлық жауапты басшыларға нақты тапсырмалар берді.
Облыстағы колледждер мен арнаулы білім орталықтарында мемлекеттік тапсырыспен оқытылып жатқан мамандықтарды қажетті жұмысшы мамандықтарына сәйкестендіруді, инвесторларға алдымен жергілікті мамандарды жұмысқа алу бойынша талап қоюды міндеттеді.
Қазақстан Президенті өз Жолдауында 2025 жылды жұмысшы мамандықтар жылы деп жариялады. Бұл шешім жұмысшы кәсіптердің беделін арттыру, оларды жастар арасында танымал ету және кәсіптік білім беру жүйесін дамыту мақсатында қабылданды.
– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Елімізде еңбекқор адам, кәсіби маман ең сыйлы адам болуға тиіс. Осындай азаматтар мемлекетімізді дамытады»,- деп атап көрсеткендей, еңбек адамы бүгінде көпке үлгі болуы тиіс. Жұмысшы мамандықтарының мәртебесін көтеріп, олардың қоғамдағы маңызын дәріптеуіміз керек. Жауапты басшыларға колледждер мен арнаулы білім орталықтарында мемлекеттік тапсырыспен оқытылып жатқан мамандықтарды қажетті жұмысшы мамандықтарына сәйкестендіруді тапсырамын. Өңірімізде іске асырылып жатқан жеке инвестиция жобаларына қажетті мамандықтарды айқындап, колледждерге кәсіби маман даярлауға ұсыныс енгізіңіздер. Жұмысшы мамандақтарын белсенді дамыту керек. Инвесторларға ең алдымен жергілікті мамандарды жұмысқа тарту бойынша талап қою қажет. Жұмысшы мамандардың әлеуметтік қорғалуы, жалақы мен еңбек жағдайларын жақсарту, олардың жұмысқа деген ынтасын арттырады. Осыған байланысты еңбек ақыны көтеру, еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету шараларын жүзеге асыруды тапсырамын, – деді Нұралхан Көшеров.
Ұлттық статистика бюросының дерегінше, өңірде еңбекке қабілетті адам саны 800 мыңнан асады. Соның ішінде 200 мыңнан астамы жұмысшы мамандығы бойынша жұмыс істейді. Мәжілісте баяндалғандай, бүгінгі таңда облыстағы жұмыс берушілерден 3600-дей жұмысшы мамандықтарға қажеттілік анықталған. Колледждерге бөлінетін мемлекеттік тапсырыс қалыптастыру барысы осы қажеттілікке қарай реттеледі. Яғни, қажетті мамандар еңбек нарығының сұранысына қарай даярланады.
2025 жылға «Өңірлік жұмыспен қамту картасы» бекітіліп, 130 769 жұмыс орындарын ашу жоспарланды. Оның 57% -ы жұмысшы мамандықтар болмақ. «Ұлттық жобалар» аясында жүзеге асырылатын 375 жоба шеңберінде 4 мыңнан астам жұмыс орындары құрылады. «Еңбек» бағытындаға бос жұмыс орындары бойынша ашылатын 57 221 жұмыс орындары мен 32 448 субсидияланған жұмыс орындары бойынша да жұмысшы мамандықтарға басымдық беріледі.
Облыс әкімінің тапсырмасына сәйкес, өңірде 125 инвестициялық жоба негізінде 2 мыңнан астам жұмыс орындары ашылуы көзделуде. Олардың тең жартысы – жұмысшы мамандар. Сұранысқа сәйкес жаңа жұмыс орындарына жолданатын азаматтарды қысқа мерзімдік кәсіптік оқытудан өткізу жоспарланды. Яғни, жеке инвестор өз базасында кәсіби оқытуды жүргізсе, оқытудың шығындары мемлекет тарапынан өтеліп, әрі қарай, жеке инвесторда тұрақты жұмыспен қамтылады. Бұдан бөлек, мақта өндіру саласын дамытып жатқан шетел инвесторына 1 400 жұмыс орындары ұсынылды.
Бекітілген кестеге сәйкес, Түркістан облысында барлық аудан, қалаларында бос жұмыс орындары жәрмеңкелері ұйымдастырылуда. Онда 1500-ден астам бос жұмыс орындарын ұсынуда.
Салық реформасының басты мақсаты – әділдік, теңдік және баршаға пайдалы шешімдер қабылдау. Реформа енгізілгенде, оның кез келген азаматқа немесе кәсіпкерге зиян келтірмеуі маңызды. Бұл үшін бірнеше факторларды ескеру қажет:
1. Әділ салық салу: Салық мөлшерлемелері сараланған және әртүрлі кәсіпкерлер мен тұтынушылардың жағдайына сәйкес болуы тиіс. Бұл шағын және орта бизнесті қолдап, олардың дамуына мүмкіндік береді, ал әлеуметтік жағынан қорғалмаған топтар үшін негізгі тауарлар мен қызметтердің қолжетімділігі сақталады.
2. Кәсіпкерлерді қолдау: Реформа бизнес үшін ауыртпалық тудырмауы керек. Бұл үшін салықтық жеңілдіктер, салық төлеу процесінің жеңілдетілуі және шағын кәсіпкерлік үшін арнайы қолдау шаралары енгізілуі қажет.
3. Қоғамның әртүрлі топтарының мүдделерін ескеру: Мемлекет басшысының айтқанындай, реформалар енгізу кезінде халықтың барлық санаттарының, әсіресе әлеуметтік әлсіз топтардың мүддесі ескерілмек. Бұл аз қамтылған азаматтар үшін қажетті тауарлардың бағасы тұрақты әрі қолжетімді болуын қамтамасыз етеді.
4. Әлеуметтік бағдарлама мен қолдау шаралары: Егер салық реформасы белгілі бір топтарға қосымша жүктеме салатын болса, онда мемлекет осы топтар үшін тиісті әлеуметтік қолдау шараларын қамтамасыз етуі керек. Мысалы, мемлекеттік субсидиялар, жеңілдікті бағалар немесе салықтық жеңілдіктер.
Салық реформасы қоғамға пайда әкелуі керек, ал оның кез келген жағымсыз әсерлерін алдын-ала болжау және олардың ықтимал салдарын жою шараларын қабылдау өте маңызды.
